Tận mắt chứng kiến Lễ hội Thề không tham ô, tham nhũng
Theo nghi thức truyền thống, các vị chức sắc trong làng cùng nhau hô vang lời thề minh bạch, không tham nhũng. Đây là lễ hội độc đáo tại, đề cao sự liêm khiết được lưu giữ gần 500 năm.
Lễ hội Minh thề, có nơi gọi là Miêng thề, với ý nghĩa là ‘thề minh bạch’, là phần mở đầu của lễ hội đền, chùa Hòa Liễu diễn ra trong 3 ngày tại thôn Hòa Liễu, xã Thuận Thiên, huyện Kiến Thụy, TP Hải Phòng.
| Các nghi lễ trong Lễ hội Minh Thề. |
Phần khai hội tổ chức vào ngày 14 tháng Giêng, thu hút đông đảo sự tham gia của nhân dân gần xa.
Sau màn văn nghệ mở đầu phần lễ hội, ông Nguyễn Trọng Khải, Chủ tịch UBND xã Thuận Thiên đọc lời phát biểu và đánh 3 hồi trống khai mạc lễ hội chùa Hòa Liễu, mở đầu là phần nghi lễ Minh Thề.
| Lãnh đạo địa phương, các bô lão và nhân dân tham gia lễ hội. |
Sau 3 hồi trống to dõng dạc như mở lòng trời đất, các vị chức sắc, trưởng lễ trong những bộ lễ phục truyền thống cung kính tiến vào lễ đài trong tiếng trống vang, cờ mở.
Đi sau đoàn tiến lễ là các vị phụ lễ, tùy tùng với gươm đao, giáo mác, cờ quạt, uy nghi và trọng thị. Đoàn phục lễ tiến hành nghi thức cúng đường. Các nghi lễ được tiến hành trang trọng, chủ lễ và các vị bồi lễ đọc chúc văn lai lịch công đức của Thánh vương.
Sau đó làm lễ dâng hương, dâng rượu, dâng nước trong tiếng nhạc bát âm. Sau khi Tế thần, các bô lão, quan khách và dân làng, chức dịch, quần áo chỉnh tề tập trung quanh sân miếu theo thứ bậc.
Chủ tế dùng động tác “chỉ trời vạch đất” mô phỏng theo phép biến trong Kinh dịch rồi vẽ một vòng tròn đường kính 2m ở giữa sân miếu gọi là Đài thề.
Trước Đài thề đặt một bàn thờ hướng về cửa miếu thâm nghiêm. Đứng trước lễ đường, vị trưởng lễ nhận dao theo phong tục, rồi xoay người một vòng, cắm mạnh dao xuống đất, thể hiện ý chí cao ngất trời.
Sau đó, vị chủ tế dõng dạc đọc Hịch văn tế, trong đó có đoạn: ... “phàm kẻ nào thực thi công vụ, dĩ công vi công, nguyện chư thần ủng hộ, dĩ công vi tư, nguyện chư thần đả tử. Y như văn thề”. Nội dung chính của lời thề: “Mọi người trong làng từ hương chức đến nhân dân, trên là bô lão, dưới từ 18 tuổi trở lên, ai dùng của công dùng vào việc công xin thần linh ủng hộ, ai lấy của công dùng vào việc tư, cầu thần linh đả tử… làm tôi bất trung, làm con bất hiếu, xin thần linh tru diệt”.
Sau khi mọi người cùng hô vang câu “y như lời thề” hoặc “y như miệng thề” Các vị chức sắc phục lễ cùng giơ cao tay biểu lộ ý chí quyết tâm, thề minh bạch, không tham ô tham nhũng, không lấy của công mà dùng vào việc tư.
Phần cuối lễ là nghi thức cắt tiết gà tế lễ, nhỏ vào bình rượu truyền thống. Sau khi tiết gà và rượu đã hòa chung, rượu được rót ra nhiều chén nhỏ. Các vị chức sắc, từ trưởng lễ đến phục lễ uống cạn chén rượu theo nghi lễ truyền thống có từ lâu đời. Kết thúc phần nghi lễ là phần hội với các hoạt động như: văn nghệ, cờ người, đá gà…
Tương truyền, chùa Hoà Liễu là một ngôi chùa cổ được xây dựng từ thế kỷ XIII, có tên là Thiên Phúc Tự. Giữa thế kỷ XVI, Thái hoàng Thái hậu Vũ Thị Ngọc Toản (vợ của Thái Thượng hoàng Mạc Đăng Dung) đến ấp Lan Niểu (thôn Hoà Liễu ngày nay) bỏ tiền và vận động hoàng thân quốc thích, quan lại triều Mạc được 35 vị góp tiền để tu tạo lại ngôi chùa cổ.
Thái Hoàng Thái Hậu xuất tiền mua 25 mẫu 8 sào 2 thước cúng dâng Tam Bảo. Nhiều người theo gương bà tậu ruộng cúng chùa tăng số diện tích lên đến 47 mẫu 5 sào. Số ruộng này làng gọi là Thánh điền, một phần diện tích dành cho nhà chùa cấy, một phần dùng vào việc tuần tiết lễ hội, còn lại để chia cho dân đinh cày cấy hưởng lộc và cho cấy đấu thầu lấy thóc lập quỹ nghĩa thương phòng khi đói khó cấp đỡ cho người nghèo, cố nhân, quả phụ…
Khi mùa màng bội thu, lương thực nhiều, tích trữ khoảng 3 tấn thóc giao cho chức sắc trong làng giữ. Để không bị thụt tài sản công, năm 1561, Thái Hoàng, Thái Hậu và dân làng lập ra Hịch văn Hội Minh Thề quy định lấy chí công làm trọng - người nông dân không phân biệt giàu - nghèo đẳng cấp xã hội, với khí phách kẻ sĩ giữ tiết tháo không vì cơ hàn mà xâm phạm của công. Đối tượng là những người đứng đầu trong làng (Lý trưởng, Phó lý, Chánh hội, Phó hội, Trương tuần) và dân làng gồm những người từ 18 tuổi trở lên tham gia. Từ đó đến nay, Lễ hội Minh Thề được nhân dân làng Hoà Liễu gìn giữ trong suốt nhiều thế kỷ qua.
Do những biến cố của lịch sử, một thời gian dài lễ hội bị gián đoạn. Từ năm 2003 đến nay, Lễ hội Minh Thề được phục dựng. Lễ hội Minh Thề đề cao sự liêm khiết của các chức sắc. Điều đặc biệt, những người tham gia Hịch Văn Hội Minh Thề phải thề trước các vị thần linh nếu lấy của công phục vụ việc công thì được thần linh ghi nhận, nhược bằng tham công lấy của công làm của tư thì nguyện cầu bị trư thần linh đả tử. Đối với các cụ già phải dạy bảo con cháu không được tham nhũng, nếu không nguyện cầu bị chư thần đả tử. Những ai trong làng bao che tội phạm, chứa chấp của gian tà sẽ bị thân linh đả tử.