Báo chí phải quay về những giá trị cốt lõi để phục vụ công chúng tốt hơn
Tại Hội thảo “Trí tuệ nhân tạo (AI) và quản trị sáng tạo nội dung trong tòa soạn” do Hội Nhà báo Việt Nam phối hợp với Đài truyền hình Việt Nam tổ chức sáng 18/3, các chuyên gia đều cho rằng, AI sẽ hỗ trợ nhà báo làm được rất nhiều việc, giảm bớt những việc lặp đi lặp lại tốn nhiều công sức.
Nhưng ở góc độ cảm xúc, đòi hỏi sự sáng tạo thì hiện tại AI vẫn chưa thể thay thế được con người. Do đó, đầu tư AI trong báo chí là cần thiết song cũng cần kiểm soát AI để nó phục vụ tốt hơn công việc thay vì lệ thuộc vào nó.
AI không thay thế được lao động của nhà báo tại hiện trường
Nhà báo Lê Quốc Minh, Tổng Biên tập Báo Nhân dân, Phó trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam cho biết: Việc đối diện với sự bùng nổ về cả tốc độ, số lượng và quy mô tiêu thụ thông tin hiện nay, các tổ chức báo chí- truyền thông đang dần quá tải nếu vẫn duy trì cách truyền thống.
Để giải quyết vấn đề này, nhiều cơ quan báo chí đã sử dụng AI để thay đổi cách sản xuất, tổ chức, phân loại, xuất bản cũng như phân phối nội dung tin tức trên các nền tảng khác nhau, từ đó từng bước thay đổi trải nghiệm người dùng về nội dung và cả hình thức theo hướng thông minh hơn. Tuy nhiên, việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo, đặc biệt là ChatGPT hiện nay đã và đang đặt ra nhiều cơ hội cũng như thách thức, nhất là đối với các nhà báo và các nhà quản lý báo chí.
Theo nhà báo Lê Quốc Minh, thách thức trước hết là vấn đề quyền sở hữu liên quan đến những sản phẩm bài viết mà AI làm ra. Bên cạnh đó, do AI có sự tổng hợp rất nhiều nội dung trên toàn cầu, trong trường hợp nó cung cấp những nội dung sai lệch, xấu độc thì cơ quan báo chí sẽ phải chịu trách nhiệm khi xuất bản ra những thông tin sai lệch, xấu độc này.
Ngoài ra, AI cũng giống như con dao hai lưỡi, có thể khiến các toà soạn cắt giảm nhân sự để tiết kiệm chi phí, thậm chí làm thay đổi mô hình kinh doanh đã tồn tại nhiều thập kỷ trong lĩnh vực quảng cáo digital, khiến cho kinh tế báo chí ngày càng khó khăn hơn trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt từ các công cụ tìm kiếm và mạng xã hội.
“Mặc dù công việc của những nhà báo bằng xương bằng thịt chưa bị thách thức quá lớn thì các cơ quan báo chí vẫn phải thích ứng với một kỷ nguyên mới với sự hiện diện ngày càng lớn trong mọi lĩnh vực đời sống của trí tuệ nhân tạo”- nhà báo Lê Quốc Minh nhấn mạnh.
PGS.TS Đỗ Thu Hằng, Trưởng Ban Nghiệp vụ, Hội Nhà báo Việt Nam cũng cho rằng: “Các phần mềm ứng dụng AI dù có nhiều tính năng vượt trội, nhưng xét đến cùng, đó cũng chỉ là một công cụ mà nhà báo phải học cách để làm chủ nó, sử dụng nó phục vụ cho hoạt động tác nghiệp của mình nhằm tạo ra tác phẩm, sản phẩm báo chí theo nguyên tắc của nghề nghiệp. “Chúng có thể là công cụ đắc lực cho công tác biên tập, sản xuất báo chí tự động, nhưng nó không thể thay thế lao động sống của nhà báo tại hiện trường.
Chúng cũng không có nhạy cảm chính trị, không có lý tưởng, không có tính nhân văn, hoàn toàn không có trách nhiệm xã hội và đạo đức báo chí. Do đó để làm chủ và sử dụng được công cụ số nói chung và các phần mềm ứng dụng AI nói riêng, mỗi nhà báo Việt Nam càng phải trau dồi năng lực và phẩm chất của một nhà báo cách mạng, học hỏi, thảo luận để có thể làm chủ công nghệ, chứ không để công nghệ dẫn dắt và làm chủ chúng ta”-PGS.TS Đỗ Thu Hằng cho hay.
Không để công nghệ dẫn dắt, làm mất đi giá trị cốt lõi của báo chí
Theo PGS.TS Đặng Thị Thu Hương, Phó Hiệu trưởng trường ĐH Khoa học, Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội, một điều may mắn là công chúng của báo chí là con người. Đó là điều quan trọng bởi dù công nghệ có phát triển đến đâu thì vẫn có một chỗ dựa cho báo chí đó là công chúng.
Vì thế, điều báo chí lựa chọn làm là phục vụ công chúng một cách tốt nhất. “Hiện nay, công chúng được tiếp cận với rất nhiều nguồn thông tin. Tuy vậy, thông tin trên mạng xã hội là khó kiểm định. Cuối cùng, công chúng vẫn phải quay về giá trị cốt lõi là tính chính xác của thông tin, giá trị đạo đức và nhân bản trong thông tin. Công chúng sẽ tự cân bằng giữa việc tìm đến mạng xã hội và trở về với báo chí”-PGS.TS Đặng Thị Thu Hương chia sẻ.
Đồng quan điểm này, Nhà báo Tạ Bích Loan, Trưởng ban sản xuất các chương trình giải trí, Đài truyền hình Việt Nam cho rằng, để cạnh tranh và có thể chiếm lợi thế trong tương quan với mạng xã hội, với trí tuệ nhân tạo, báo chí phải trở về với những giá trị cốt lõi là trách nhiệm và lòng tin.
Đồng chí Nguyễn Thanh Lâm, Thứ trưởng Bộ TT&TT chia sẻ: Đối với nghề báo, đối với tác nghiệp báo chí hiện đại cần giảm bớt các công việc, các loại lao động, kỹ năng có tính đơn giản, lặp đi lặp lại mà máy móc có thể làm được để dồn sức cho những nhiệm vụ khó hơn, tạo ra được nhiều giá trị hơn.
“Chúng ta thường dễ choáng ngợp với thế giới vô tận mà quên mất rằng thế giới bên trong của con người cũng sâu vô cùng. Thế giới này đến nay máy móc không can thiệp được vì đó là cái đơn nhất, độc bản, không thể sao chép và AI không thể ngụy tạo. Chúng ta sử dụng công nghệ để hỗ trợ công việc nhưng không làm mất bản thể, không làm mất đi giá trị cốt lõi của báo chí” - Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Thanh Lâm nêu quan điểm.