Thị trường lao động đang thừa lượng, thiếu chất
Thị trường lao động thời gian qua đã thể hiện một bức tranh đa chiều, phản ánh sự phục hồi vững chắc của nền kinh tế nhưng đồng thời cũng bộc lộ những bất cập đáng kể, đặc biệt là sự mất cân đối giữa cung và cầu về chất lượng nhân sự. Dù kinh tế tiếp tục đà phục hồi mạnh mẽ, nhưng đối với thị trường lao động, một số thách thức cố hữu và mới nổi vẫn đang tác động đến người lao động và doanh nghiệp.
Tiếp đà phục hồi và tăng trưởng
Theo đánh giá của Trung tâm dịch vụ việc làm Hà Nội, kinh tế Hà Nội những tháng qua tiếp tục ghi nhận những kết quả tích cực và đà phục hồi ấn tượng, tạo nền tảng vững chắc cho thị trường lao động. Sự phục hồi này được thúc đẩy bởi nhiều động lực quan trọng như phục hồi kinh tế vĩ mô và cải cách thể chế, tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất kinh doanh.
Các động lực quen thuộc như giải ngân vốn đầu tư công (đạt gần 7,2 nghìn tỷ đồng) và thu hút FDI (đạt 799,3 triệu USD) tiếp tục phát huy hiệu quả. Đặc biệt, một nền tảng thể chế ngày càng thông thoáng, với các chính sách hỗ trợ kinh tế tư nhân và chủ trương tinh gọn bộ máy hành chính, đã tạo ra không gian mới cho doanh nghiệp phát triển và thu hút nguồn vốn đầu tư chất lượng cao. Cùng với đó các ngành kinh tế chủ chốt như: Thương mại - dịch vụ, du lịch lữ hành, đầu tư công và thu hút FDI, xuất khẩu… sôi động đã tạo điều kiện để thị trường lao động tiếp đà tăng trưởng.
Theo đó, tháng 7, Hà Nội ghi nhận một làn sóng khởi nghiệp mạnh mẽ với 3.713 doanh nghiệp thành lập mới, tăng tới 62,6% so với tháng trước. Cùng với 730 doanh nghiệp hoạt động trở lại, tổng số doanh nghiệp gia nhập và tái gia nhập thị trường (4.443 doanh nghiệp) đã vượt xa số doanh nghiệp rút lui (2.230 doanh nghiệp), cho thấy sự mở rộng rõ rệt của khu vực kinh tế và niềm tin của giới đầu tư vào môi trường kinh doanh đang được cải thiện.
“Các doanh nghiệp đang đẩy mạnh tuyển dụng để đáp ứng kế hoạch sản xuất kinh doanh cho nửa cuối năm, với nhu cầu tuyển dụng ước tính trên 68 nghìn vị trí trên toàn thành phố, tăng mạnh so với tháng trước”, Phó Giám đốc Trung tâm dịch vụ việc làm Hà Nội Vũ Quang Thành cho biết.
Cùng với đó, nhu cầu tuyển dụng lao động chất lượng cao cũng tăng rất mạnh. Các doanh nghiệp chủ yếu tuyển dụng lao động có trình độ đại học trở lên, chiếm 42,6% tổng nhu cầu (tăng 3,28% so với tháng trước). Nhu cầu tuyển lao động phổ giảm, chỉ còn chiếm 22,65%. Các vị trí lãnh đạo, quản lý trong doanh nghiệp cũng có nhu cầu tăng mạnh, chiếm 16,59%. Điều này phản ánh xu hướng thị trường đang tập trung vào việc tìm kiếm nhân sự có kỹ năng và trình độ cao để đáp ứng yêu cầu phát triển mới.
Theo Phó Giám đốc Trung tâm dịch vụ việc làm Hà Nội Vũ Quang Thành, triển vọng thị trường lao động thời gian tới vẫn nhiều nét tích cực, tiếp tục duy trì xu hướng phục hồi và tăng trưởng, đặc biệt ở các lĩnh vực thương mại - dịch vụ, du lịch, đầu tư công và FDI. Các thỏa thuận thuế quan giữa Việt Nam và Hoa Kỳ dự kiến sẽ tạo điều kiện ổn định cho hoạt động xuất nhập khẩu.
Chưa cân đối cung - cầu chất lượng
Theo đánh giá của Trung tâm dịch vụ việc làm Hà Nội, trong khi doanh nghiệp "khát" nhân lực có trình độ từ đại học trở lên (chiếm 42,6% nhu cầu tuyển dụng), thì phía cung lao động lại cho thấy bức tranh ngược lại. Phần lớn người tìm việc là lao động chưa qua đào tạo, chiếm 46,64% tổng số hồ sơ tìm việc và đang có xu hướng tăng lên. Nhóm công nhân kỹ thuật không có bằng cấp/chứng chỉ nghề cũng chiếm tỷ trọng lớn trong số người tìm việc (23,1%). Sự chênh lệch này tạo ra một khoảng trống lớn về kỹ năng, khiến nhiều vị trí cần nhân sự chất lượng cao khó được lấp đầy, trong khi một lượng lớn lao động phổ thông khó tìm được việc làm phù hợp.
“Nhóm lao động không có trình độ chuyên môn kỹ thuật vẫn chiếm tỷ trọng lớn nhất (52,32%) trong số lao động hưởng trợ cấp thất nghiệp, phản ánh rõ nhu cầu sử dụng lao động có trình độ chuyên môn ngày càng cao trong các doanh nghiệp”, Phó Giám đốc Trung tâm dịch vụ việc làm Hà Nội Vũ Quang Thành cho biết. Ông Thành cho biết thêm, thị trường lao động hiện có nguy cơ thất nghiệp cao ở một số ngành nghề do quá trình tái cấu trúc tiếp tục gây biến động nhân sự. Đơn cử như ngành Công nghệ thông tin - Viễn thông, tỷ lệ lao động hưởng bảo hiểm thất nghiệp trong ngành này là 47,24%, tăng mạnh so với tháng trước, cho thấy sự thay đổi mạnh mẽ trong lĩnh vực công nghệ tác động lớn đến tình hình việc làm. Hay như ngành Tài chính - Ngân hàng - Kế toán - Kiểm toán, tỷ lệ lao động hưởng bảo hiểm thất nghiệp tiếp tục chiếm tỷ lệ cao với 23,62%. Điều này cho thấy quá trình tái cấu trúc và sàng lọc nhân sự trong ngành vẫn đang tiếp diễn.
Theo chuyên gia lao động, PGS.TS Nguyễn Thị Lan Hương, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học lao động và xã hội, thị trường lao động đang ở trong giai đoạn chuyển mình, vừa duy trì đà phục hồi kinh tế mạnh mẽ, vừa đối mặt với những thách thức về cơ cấu và chất lượng nguồn nhân lực. Sự gia tăng nhu cầu tuyển dụng lao động có trình độ cao, cùng với làn sóng khởi nghiệp mạnh mẽ, cho thấy niềm tin và tiềm năng phát triển. Tuy nhiên, bài toán mất cân đối cung - cầu về kỹ năng, cùng với tỷ lệ thất nghiệp gia tăng ở nhóm lao động có trình độ cao và biến động nhân sự ở các ngành chủ chốt, đòi hỏi những giải pháp đồng bộ và quyết liệt.
“Để thị trường lao động phát triển bền vững, cần tiếp tục đổi mới tư duy, nâng cao tinh thần năng động, sáng tạo, tập trung vào việc nâng cao chất lượng đào tạo, định hướng lại nghề nghiệp cho người lao động. Đặc biệt là lao động chưa qua đào tạo và những người bị ảnh hưởng bởi quá trình tái cấu trúc kinh tế. Các chính sách hỗ trợ phát triển thị trường lao động, như tổ chức các phiên giao dịch việc làm, tư vấn nghề nghiệp, và hỗ trợ đào tạo lại, cần được triển khai hiệu quả hơn nữa để giúp người lao động sớm tìm được việc làm và ổn định cuộc sống”, PGS.TS Nguyễn Thị Lan Hương nhận định.