Tọa đàm: An toàn điện sau công tơ – Nhận thức đúng, hành động kịp thời

Đại tá Nguyễn Minh Khương, Phó Cục trưởng Cục Cảnh sát PCCC&CNCH: Xin kính chào độc giả Báo CAND. Về khái quát tình hình cháy nổ trong những năm qua, chúng ta đã nắm được rồi. Tuy nhiên, theo thống kê của Cục Cảnh sát PCCC&CNCH 5 năm gần đây (2020 - 2024), toàn quốc xảy ra trên 14.000 vụ cháy. Trong các vụ cháy làm rõ nguyên nhân, có khoảng 62,98% là do nguyên nhân từ hệ thống thiết bị có sự cố, dẫn đến cháy. Có những năm lên đến 74% về tỷ lệ những vụ cháy đã làm rõ nguyên nhân.

Trong 3 tháng đầu năm 2025, xảy ra tổng số trên 900 vụ cháy, mà có 74,4% nguyên nhân do hệ thống thiết bị điện, sự cố về điện. Từ đó cho thấy, vấn đề đặt ra của buổi toạ đàm hôm nay rất đúng, rất trọng tâm, giúp cho chúng ta có cái nhìn rõ về đặc điểm, nguy cơ, và những vấn đề cần phải làm, làm sao giảm thiểu số lượng vụ cháy nói chung và do điện nói riêng, cũng chính là để giảm thiểu những thiệt hại về người và tài sản.

Đại tá Phạm Trung Hiếu, Trưởng phòng Cảnh sát PCCC&CNCH, Công an TP Hà Nội: Xin chào quý bạn đọc Báo CAND. Có thể nói, Công an TP Hà Nội rất nghiêm túc trong việc thống kê các vụ cháy xảy ra tại địa phương. Năm 2024, Hà Nội chứng kiến ~1.600 vụ cháy cần tới cứu nạn cứu hộ, trong đó ~70% nguyên nhân các vụ cháy là do sử dụng điện và có những tháng lên đến 90%. Từ những thống kê thực tiễn đó, chúng tôi đã phối hợp với Tổng công ty Điện lực Hà Nội để nghiên cứu tìm ra phương pháp giúp giảm thiểu nguyên nhân cháy do sử dụng điện.

Các vụ cháy xảy ra liên quan tới điện chủ yếu do vấn đề về dây dẫn hay thiết bị tiêu thụ. Giai đoạn 2023-2024, Hà Nội đã xảy ra hai vụ cháy rất lớn, gây nhiều thương vong và nguyên nhân chủ yếu là do chập cháy khi sạc các phương tiện cơ giới như xe đạp điện, xe máy điện.

Đến nay, Hà Nội đã tham mưu với Bộ Công an và Chính phủ để điều chỉnh các luật liên quan về an toàn sau công tơ. Từ đó, các đơn vị liên quan có trách nhiệm kiểm tra, hướng dẫn người sử dụng điện một cách an toàn. Ngoài ra, việc quản lý các đơn vị sản xuất thiết bị điện cũng sẽ góp phần làm giảm nguyên nhân gây cháy nổ. Tuy vậy, vấn đề tuyên truyền an toàn khi sử dụng điện sau công tơ cần phải được nhấn mạnh và lan tỏa hơn nữa qua các kênh truyền thông để người dân nhận thức và kiểm soát tốt hơn. Việc tuyên truyền cũng phải gắn với thực tế để mang lại hiệu quả tốt hơn. 

Ông Trịnh Văn Thuận, Phó Cục trưởng Cục Kỹ thuật an toàn và Môi trường công nghiệp, Bộ Công thương: Tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khoá XV diễn ra năm 2024, Quốc hội đã thông qua Luật Điện lực và Luật PCCC, qua đó hoàn thiện hệ thống pháp luật đồ sộ quy định về an toàn điện đối với tất cả các bên, từ bên bán điện, bên sử dụng điện, bên cung cấp thiết bị điện và trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước trong an toàn điện.

Trong đó, Điều 74 Luật Điện lực 2024 quy định trách nhiệm rõ ràng của bên bán điện và người sử dụng điện. Điều luật quy định, người sử dụng điện có trách nhiệm thiết kế hệ thống điện trong gia đình đảm bảo tiêu chuẩn, quy chuẩn an toàn nói chung và quy chuẩn an toàn PCCC nói riêng; gắn trách nhiệm người sử dụng điện phải đầu tư, đảm bảo chất lượng đường dây điện từ công tơ vào thiết bị, cũng như việc kiểm tra định kì trong quá trình sử dụng.

Đối với bên bán điện, luật mới bổ sung các trách nhiệm về việc tư vấn, cung cấp thông tin cho khách hàng về các biện pháp đảm bảo an toàn, các nguy cơ mất an toàn điện và phối hợp với cơ quan chức năng trong đảm bảo an toàn điện.

Điều 69 Luật Điện lực 2024 đã nêu chi tiết về trách nhiệm của các cơ quan, trong đó, Bộ Công thương là đầu mối quản lý nhà nước về lĩnh vực này, có trách nhiệm phối hợp với các ban, bộ, ngành, các địa phương để trình Chính phủ phê duyệt chương trình quốc gia về an toàn điện. Bộ Xây dựng có trách nhiệm hoàn thiện quy chuẩn quốc gia về an toàn điện với các công trình xây dựng. UBND các tỉnh có trách nhiệm xây dựng kế hoạch và tổ chức hoạt động kiểm tra an toàn điện tại địa phương. Đối với các đơn vị sản xuất, kinh doanh thiết bị điện: Phải đảm bảo chất lượng sản phẩm theo đúng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia.

Ngoài ra, Luật PCCC cũng có quy định bổ sung về an toàn điện liên quan đến lắp đặt thiết bị điện trong sinh hoạt và nhà ở.

Một văn bản khác rất quan trọng là Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia số 12 năm 2014 của Bộ Xây dựng về hệ thống điện trong nhà ở, trong đó có những yêu cầu kĩ thuật rất quan trọng về điện lắp đặt trong nhà ở. Lâu nay tôi cho rằng, vẫn có tình trạng nhiều người chưa thực sự quan tâm đến quy chuẩn này. Tôi đề nghị cần đẩy mạnh tuyên truyền, đưa các giải pháp thiết thực nhằm đưa các văn bản này vào thực hiện, qua đó tăng cường an toàn trong việc sử dụng điện sinh hoạt.

Tiến sỹ Lương Anh Tuấn, giảng viên Trường Đại học PCCC: Lời đầu tiên tôi xin cảm ơn Báo CAND đã tổ chức buổi toạ đàm này, cho chúng tôi - những nhà khoa học được nói lên những tâm tư, nguyện vọng của mình về tình trạng cháy nổ, điện sau công tơ.

Trong cuộc sống, sinh hoạt hằng ngày của chúng ta, điện năng có vai trò hết sức quan trọng, nhờ có điện năng mà đời sống của con người được cải thiện, các ngành kinh tế đất nước phát triển. Theo thống kê, hàng năm, mức tiêu thụ điện bình quân đầu người của người dân Việt Nam chúng ta tăng lên rõ rệt. Năm 2024 là 3.000 kWh/đầu người - nhu cầu sử dụng điện rất lớn. Song song với đó, chỉ một phút sơ sẩy, bất cẩn, nguy cơ cháy nổ liên quan tới điện cũng rất lớn.

Tại Vương quốc Anh, các nguyên nhân cháy nổ liên quan tới điện chiếm 56,7%; ở Châu Âu là 30%; ở Singapore, nước láng giềng gần chúng ta tỷ lệ này khoảng 30%. Còn ở Việt Nam chúng ta, theo thống kê của Cục Cảnh sát PCCC&CNCH, năm 2024 xảy ra 4.112 vụ cháy, đã xác định được nguyên nhân của 2.503 vụ cháy. Và trong 2.503 vụ cháy này, số vụ cháy liên quan tới điện chiếm tỷ lệ 74,8%, rất cao.

Chúng ta thấy rằng, các nước trên thế giới cũng như Việt Nam đều có những điểm tương đồng với nhau về nguyên nhân cháy nổ liên quan tới điện đều xuất phát từ:

Thứ nhất, hệ thống điện chưa đồng bộ, bao gồm các dây dẫn, thiết bị bảo vệ chưa đồng bộ.

Thứ hai, do chất lượng các thiệt bị điện trong các hộ dân.

Vấn đề cuối cùng hết sức quan trọng là ý thức của người dân trong vấn đề sử dụng điện - gây nên những hậu quả hết sức to lớn.

Các nước trên thế giới và Việt Nam có sự khác biệt rất lớn trong nhận thức về an toàn trong sử dụng điện sau công tơ. Đó là các quy định, quy chuẩn về an toàn điện, đặc biệt là nhận thức của người dân trong vấn đề an toàn sử dụng điện. Ví dụ, Nhật Bản quy định, cứ 4 năm một lần các thiết bị điện sau công tơ phải kiểm định, kiểm tra, nên số vụ cháy nổ liên quan tới điện giảm rõ rệt, từ năm 1960.

Ông Nguyễn Anh Dũng, Phó Tổng giám đốc Tổng công ty Điện lực TP Hà Nội: Nhìn nhận việc sử dụng điện của hộ gia đình, Tổng công ty Điện lực TP Hà Nội hiện nay có khoảng 2,9 triệu khách hàng sau đó các khách hàng sử dụng điện và thấy rằng hiện nay có 3 vấn đề về an toàn diện: Trước hết là hệ thống điện, thiết bị điện, người sử dụng điện.

Về hệ thống điện: Luật Điện lực đã nêu rõ ràng về thiết kế mẫu phù hợp cho từng hộ gia đình, nếu như hộ gia đình ở nhà cấp 4 hoặc nhà cao tầng, biệt thự… đều có thiết kế mẫu để khi ta lắp đặt theo đúng thiết kế của hộ gia đình ứng vào việc sử dụng.

Việc thứ hai là các thiết bị điện. Thiết bị điện sử dụng trong các hộ gia đình không an toàn là nguyên nhân thứ hai ta cần phải quan tâm. Bây giờ tất cả các hộ gia đình đã điện khí hoá, sử dụng hoàn toàn các thiết bị điện. Trước đây, các hộ gia đình tại Việt Nam sử dụng gas hay củi, than… tuy nhiên, hiện nay 100% đều đã sử dụng điện. Vừa rồi, Luật Điện lực cũng nêu chi tiết về các thiết bị lắp đặt trong gia đình, từ ổ cắm đến các thiết bị đều có quy chuẩn, quy định rất đầy đủ. Chính vì thế, khi thiết kế nguồn điện cho gia đình chúng ta phải chú ý như một dây dẫn đến một ổ cắm có công suất bao nhiêu, ổ cắm chịu được thiết bị điện bao nhiêu Ampe…

Rồi tất cả thiết bị điện của chúng ta khi sử dụng chúng ta phải hiểu được các nguyên nhân, nguyên lý của các thiết bị đó. Khi chúng ta hiểu được thì dẫn đến ý thức người sử dụng điện: Tất cả thiết bị có quy chuẩn riêng, người sử dụng cần đọc kỹ hướng dẫn. Trước đây, có những trường hợp quạt điện đổ hay đèn sợi đốt quá công suất gây ra cháy, tuy nhiên, hiện nay các thiết bị đã hiện đại hơn, khi quá tải sẽ tự động ngắt. Chúng ta thấy rằng tất cả khi có sự đồng bộ như vậy thì mới giảm thiểu được việc sử dụng điện mất an toàn. Chính vì vậy người bán điện của chúng tôi phải có trách nhiệm tuyên truyền đến mọi người dân về ý thức lắp đặt cũng như sử dụng điện.

Về vai trò của người bán điện có trách nhiệm: Tuyên truyền đến mọi người dân về ý thức, các kỹ thuật trong lắp đặt, sử dụng điện. Thời gian qua, Tập đoàn Điện lực, Tổng công ty Điện lực TP Hà Nội đã đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền thông qua nhiều hình thức như thông qua các phương tiện truyền thông xã hội, trên hệ thống loa truyền thanh của phường; phối hợp với Phòng Cảnh sát PCCC và CNCH, Công an TP Hà Nọi tổ chức các buổi tuyên truyền đến người dân, những em học sinh còn ngồi trên ghế nhà trường, thậm chí là qua loa kéo tay.

Đến nay, 2,9 triệu khách hàng của Tổng Công ty Điện lực TP Hà Nội đã được tuyên truyền đầy đủ, được nghe, được hiểu về sử dụng điện an toàn, đảm bảo cho PCCC. Tuy nhiên, để cho người dân hiểu sâu, hiểu thêm nữa thì chúng ta vẫn rất cần các phương tiện báo chí, các đài truyền hình phối hợp để đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền.

Đại tá Nguyễn Minh Khương, Phó Cục trưởng Cục Cảnh sát PCCC & CNCH: Qua công tác tổng kết, đánh giá các vụ cháy nổ trên thực tiễn chúng tôi rút ra nguyên nhân các vụ cháy nổ liên quan đến thiết bị điện thường xảy ra như sau: 

Thứ nhất là do hệ thống điện bị quá tải như sử dụng nhiều thiết bị cùng trên một đường dây hay các thiết bị đồng thời sử dụng gây quá tải đường dây.  

Thứ hai là do bị chập mạch tức là các đầu mối nối dây không chặt, do cách điện kém dẫn đến chập điện từ đó gây cháy các thiết bị hoặc cháy lan ra các thiết bị gần đó. Đây là 2 nhóm nguyên nhân chính. 

Tại sao lại gây cháy? Người sử dụng, người quản lý sau công tơ là các hộ gia đình, các hộ sản xuất kinh doanh lẽ ra khi thiết kế phải tính toán đường dây phải có tiết diện dây dẫn như thế nào cho đảm bảo. Hoặc người sử dụng, quản lý sau công tơ có tính nhưng khi phát triển theo thời gian ví dụ như các thành viên trong gia đình tăng lên, các thiết bị tăng lên nhưng lại không thay thế đường dây dẫn đến khi sử dụng bị cháy. Người sử dụng cơ bản không biết việc hệ thống điện bị quá tải hoặc biết nhưng vẫn sử dụng nhiều thiết bị điện cùng lúc gây quá tải.  

Bên cạnh đó, các thiết bị chất lượng kém, sử dụng một thời gian bị chập cháy hoặc có thể do các nguyên nhân khác như các con vật cắn gây hở dây điện, người dân sử dụng các thiết bị điện sinh nhiệt như bàn là, bếp từ… rồi để quên cũng gây cháy. 

Như vậy, chúng ta có thể thấy nguyên nhân các vụ cháy nổ liên quan đến thiết bị điện rất đa dạng nhưng nguyên nhân do do ý thức của người dùng là chủ yếu. 
 

Đại tá Phạm Trung Hiếu, Trưởng Phòng Cảnh sát PCCC&CNCH, Công an TP Hà Nội:​​​​​​Với vai trò là đơn vị làm công tác nghiệp vụ cũng như quản lý nhà nước trong lĩnh vực PCCC trên địa bàn thủ đô, nơi tập trung số lượng hộ gia đình sử dụng điện dày đặc và phức tạp, qua công tác kiểm tra, giám sát cũng như điều tra thời gian vừa qua, chúng tôi nhận thấy vẫn còn nhiều người chủ quan trong quá trình sử dụng điện, dẫn đến nguy cơ tiềm ẩn.

Việc chủ quan đó có thể do chưa hiểu biết về an toàn điện, có thể do thói quen từ lâu, nhưng cũng có tình trạng người dân xem thường an toàn sử dụng điện.

Đặc biệt, qua thực tế kiểm tra, nhất là đối với các hộ gia đình kết hợp ở và kinh doanh, sản xuất thì nguy cơ cao hơn hẳn. Nhiều hộ kí hợp đồng mua bán điện với những điều khoản chi tiết về công suất và đảm bảo an toàn. Tuy nhiên, khi sử dụng, nhiều hộ tăng công suất sử dụng theo nhu cầu thực tế mà không đồng bộ thiết bị như đường dây và aptomat theo công suất thực tế đó.

Một trong những vấn đề khác tôi muốn đề cập là tình trạng biển quảng cáo dày đặc trên đường phố. Ngoài ô nhiễm do khói bụi, tiếng ồn, chúng ta còn đối mặt với ô nhiễm ánh sáng nữa. Nhưng không chỉ thế đâu, những tấm biển quảng cáo đó tiềm ẩn nhiều nguy cơ về an toàn điện, do chúng được bày ngay trên đường phố, chịu nắng mưa hàng ngày. Chúng tôi sẽ lưu tâm vấn đề này.

Ngoài ra, với đặc thù là địa bàn Thủ đô, thường xuyên diễn ra rất nhiều sự kiện tập trung đông người. Những thiết bị âm thanh, ánh sáng phục vụ các sự kiện này có công suất lớn nên rất cần giám sát an toàn điện liên tục. Đối với các đơn vị tổ chức hoặc các chương trình không đảm bảo an toàn thì chúng tôi sẽ khuyến nghị tạm dừng, không tổ chức.

Tới đây, chúng tôi cũng sẽ cùng Tổng công ty Điện lực TP Hà Nội xây dựng nội dung khuyến cáo, biên tập dễ hiểu, ngắn gọn về an toàn điện trong hộ gia đình để gửi tới người dân bằng QR-Code để tiện theo dõi.

Ông Nguyễn Anh Dũng, Phó Tổng giám đốc Tổng công ty Điện lực TP Hà Nội: Kính thưa bạn đọc Báo CAND, có ba nguyên nhân chính dẫn tới cháy do sự cố từ điện: do mạng lưới điện, thiết bị điện và sử dụng điện. Tổng Công ty Điện lực TP Hà Nội cùng Cục Cảnh sát PCCC và CNCH nhận thấy, có 9 loại hình có nguy cơ cháy cao hơn các loại hình khác bao gồm: Các căn hộ có nhà cho thuê, các nhà nghỉ, karaoke, quán bar, trường học, trạm y tế, bệnh viện, các hộ kinh doanh và các hộ sinh hoạt kèm kinh doanh.

Như các đồng chí đã chia sẻ, tỉ lệ cháy điện chiếm tới 70% là con số thực tế. Con số này tại Anh quốc cũng rơi vào khoảng 60%. Do đó, chúng tôi đặt công tác tuyên truyền lên hàng đầu, tuyên truyền gắn với thực tế.

Ví dụ, khi thực hiện xây nhà hay cải tạo nhà, người dân cần lấy thiết kế chuẩn về điện theo từng loại hình. Một hộ gia đình trước đây sử dụng bếp gas và sau này chuyển qua dùng bếp điện thì công suất các thiết bị điện phải phù hợp, không thể cắm tất cả các thiết bị như lò nướng, lò vi sóng, bếp điện vào cùng một ổ không đúng công suất.

Hay nói tới việc sạc điện thoại, nếu mua phải những loại không đạt tiêu chuẩn thì sẽ cực kỳ nguy hiểm. Do vậy, ý thức người sử dụng điện cần phải nâng cao thì mới đảm bảo được an toàn. Và trách nhiệm của ngành điện là phải tuyên truyền tới người dân cách sử dụng điện an toàn, nhằm phòng ngừa và giảm thiểu cháy nổ.

Ông Trịnh Văn Thuận, Đại diện Cục Kỹ thuật an toàn và Môi trường công nghiệp: Đối với hệ thống pháp luật về an toàn sử dụng điện sau công tơ, bên cạnh Luật Điện lực và Luật PCCC cơ bản đã được thực hiện trong các văn bản dưới luật.

Sau khi Luật Điện lực được ban hành vào năm 2024, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 62 ngày 4/3/2025 quy định chi tiết thi hành Luật Điện lực về bảo vệ công trình điện lực và đảm bảo an toàn trong lĩnh vực điện lực.

Nghị định 62 có 2 điều quan trọng, quy định trách nhiệm người sử dụng điện và bên bán điện (Điều 21 và 22). Trong đó đã nêu cụ thể những nguyên nhân dẫn đến cháy, từ ý thức chủ quan, thiếu kiểm tra giám sát, chất lượng công trình không đảm bảo… Cần tuyên truyền sâu rộng hơn đến người dân, để người dân hiểu rõ trách nhiệm của mình từ khâu thiết kế, xây dựng công trình đến quá trình sử dụng, kiểm tra giám sát, thay thế các thiết bị không đảm bảo chất lượng.

Từ sau khi có Nghị định 62, Bộ Công thương có Thông tư 02 năm 2025 về an toàn bảo vệ công trình điện trong lĩnh vực điện lực. Thông tư này quy định chi tiết về nội dung kiểm tra an toàn trong sử dụng điện, trong sản xuất và trong sinh hoạt, dịch vụ. Đây là những cơ sở pháp lý quan trọng để cơ quan chức năng địa phương tiến hành công tác kiểm tra an toàn PCCC.

Từ trước đến nay, với số lượng hộ tiêu thụ điện lớn, khó kiểm tra, giám sát, phần lớn tập trung vào các hộ kinh doanh, sản xuất, chưa tập trung vào các hộ sử dụng điện cho sinh hoạt. Trong thời gian tới, quy định pháp luật sẽ tiếp tục được hoàn thiện để tăng cường sự phối hợp của cơ quan chức năng trong việc kiểm tra, giám sát.

Ngoài ra, còn có những quy chuẩn trong lắp đặt, xây dựng công trình nhà ở, công trình công cộng.  Cụ thể, Quy chuẩn số 12 năm 2014 của Bộ Xây dựng: Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về hệ thống điện cho nhà ở công trình, Quy chuẩn số 01 năm 2020 của Bộ Công thương về an toàn điện, đưa ra yêu cầu thiết bị điện cần đảm bảo an toàn.

Bên cạnh đó, Điều 24 của Luật PCCC có quy định về PCCC đối với việc lắp đặt, sử dụng điện, bổ sung thêm một số yêu cầu về PCCC.

Có thể nói, hệ thống pháp luật của Việt Nam đến nay cơ bản đã đầy đủ để cơ quan chức năng có thể kiểm tra, giám sát, quản lý an toàn điện sau công tơ.

Tuy nhiên, vẫn cần hoàn thiện thêm chính sách pháp luật. Trong thời gian tới, cần tiếp tục hoàn thiện các văn bản có liên quan, ví dụ như đối với UBND cấp tỉnh sẽ ban hành những quy định về sử dụng điện, an toàn trong sử dụng điện…

Đây là cơ sở quan trọng để các cơ quan chức năng địa phương phối hợp trong công tác kiểm tra, giám sát an toàn trong sử dụng điện.

Cần phối hợp giữa các lực lượng chức năng, gắn trách nhiệm của đơn vị bán điện là phải phối hợp với cơ quan chức năng. Cơ quan nhà nước chỉ chủ trì theo chức năng quản lý nhà nước, lực lượng hỗ trợ cho cơ quan quản lý nhà nước kiểm tra phải là lực lượng điện lực của địa phương.

Tiến sỹ Lương Anh Tuấn, giảng viên Trường ĐH PCCC: Đây là câu hỏi rất hay, thực ra ý thức của con người trong sử dụng điện là một trong những yếu tố rất quan trọng, liên quan đến sự an toàn trong quá trình sử dụng điện của người dân. Khi người dân nhận thức chưa đúng sẽ tạo ra một "lỗ hổng" trong vấn đề an toàn sử dụng điện. Khi mua sắm mà ý thức con người chưa cao thì họ sẽ chỉ quan tâm tới giá thành mà chưa quan tâm tới chất lượng, nguồn gốc, xuất xứ của thiết bị điện.

Thứ hai, thiếu hiểu biết nên họ không phân biệt được nguồn gốc, xuất xứ của các thiết bị chính hãng. Tiếp đó, quá trình lắp đặt do không hiểu rõ các quy định an toàn về thiết bị điện này sẽ rất nguy hiểm trong quá tình sử dụng điện.

Theo quy định, quy chuẩn cũng như quy định của Luật PCCC, đối với những vùng nguy hiểm, cháy nổ là vùng tồn tại hỗn hợp hơi, khí và bụi, do đó thiết bị điện lắp đặt vùng này là những thiết bị tiêu thụ điện lớn. Tuy nhiên, một số người dân không nắm rõ được nội dung này nên lắp đặt, sử dụng các thiết bị điện chưa đúng chủng loại theo quy định của pháp luật.

Trong quá trình lắp đặt, người dân tự ý lắp đặt nhiều thiết bị điện có công suất lớn trên cùng một đường dây, có nguy cơ gây nên quá tải trong hệ thống điện. Trong quá trình sử dụng, do thiếu hiểu biết nên người dân sử dụng các thiết bị điện chưa đúng cách, ví dụ các thiết bị bảo vệ như aptomat - là thiết bị cắt tự động khi mạch điện xảy ra sự cố, tuy nhiên rất nhiều người dân đang sử dụng aptomat là thiết bị đóng-cắt, dẫn tới vô tình làm giảm tuổi thọ của các thiết bị bảo vệ này. Vì theo quy định của nhà sản xuất, họ có quy định số lần đóng-cắt, nếu chúng ta đóng-cắt nhiều, gạt lên gạt xuống thì khi cần gạt aptomat sẽ bị rất nhẹ, không còn khả năng bảo vệ điện nữa, rất nguy hiểm khi xảy ra sự cố.

Vấn đề tiếp theo cần lưu ý là người dân chưa có ý thức bảo dưỡng, bảo trì hệ thống điện, họ chỉ biết dùng thôi, khi nào hỏng mới biết là hỏng. Trong khi, việc bảo dưỡng, bảo trì định kỳ hệ thống điện giúp chúng ta phát hiện và loại trừ sớm các sự cố xảy ra.

Kinh nghiệm từ các quốc gia cho thấy, sự kết hợp các biện pháp về mặt pháp lý, tổ chức, kỹ thuật và tuyên truyền là những "chìa khoá" nâng cao ý thức người dân trong quá trình sử dụng điện.

Ông Nguyễn Anh Dũng, Phó Tổng giám đốc Tổng công ty Điện lực TP Hà Nội: Trách nhiệm của ngành điện nói chung và điện lực Hà Nội nói riêng là quản lý việc vận hành, đảm bảo an toàn điện đến trước công tơ. Với trách nhiệm đó, trong nhiều năm liền, ngành điện Hà Nội thường xuyên cải tạo hệ thống lưới điện. Tại 12 quận nội thành Hà Nội, 100% hệ thống đường dây điện đã được ngầm hoá. Đồng thời, 70% lưới điện hạ áp đã được hạ ngầm. Công tơ hiện nay 100% là công tơ điện tử, đo đếm từ xa.

Thời gian qua, để đảm bảo an toàn đối với hệ thống lưới điện, ngành điện Hà Nội quy định rõ lưới điện không được phép vượt quá 80% công suất, nếu vượt thì phải khẩn trương có biện pháp xử lý để đảm bảo an toàn, tránh quá tải. Hà Nội là một địa phương đặc thù với 2,9 triệu khách hàng sử dụng điện, mùa hè nóng bức. Năm 2024, công suất sử dụng mùa hè có lúc lên đến gần 5.300 MW, tương đương 12% tổng công suất phát điện toàn quốc.

Để đảm bảo an toàn hệ thống lưới điện, thời gian qua, Tổng công ty Điện lực TP Hà Nội thường xuyên cải tiến thiết bị và công nghệ tự động hoá. Toàn bộ 65 trạm biến áp 110KV đều được đóng, cắt tự động từ xa, không cần người trực. Hàng ngàn trạm biến áp phân phối cũng được lắp đặt thiết bị kiểm soát tự động. Trong năm 2025 này, Tổng công ty Điện lực TP Hà Nội phấn đấu triển khai một thiết bị chung để đóng, ngắt từ xa đối với các cụm từ 3-5 trạm biến áp. Tất cả thiết bị điện đều được kiểm định, bảo trì bảo dưỡng thường xuyên. Từ công tơ vào các hộ gia đình được lắp đồng bộ aptomat 65 Ampe cùng dây dẫn đảm bảo quy chuẩn, tiêu chuẩn.

Với trách nhiệm với khách hàng, chúng tôi thường xuyên hướng dẫn, tuyên truyền cũng như kiểm tra việc sử dụng điện. Thời gian tới, Tổng công ty Điện lực TP Hà Nội sẽ xây dựng một bộ các quy tắc để nhân viên ngành điện khi đi kiểm tra thì kiểm tra cái gì, kiểm tra ra làm sao. Chúng tôi cũng dự thảo các hợp đồng mua bán điện để đảm bảo tuân thủ các quy định của Luật Thủ đô, đảm bảo việc thực hiện nghiêm các nội dung quy định trách nhiệm của các bên trong kinh doanh, sử dụng điện.

Đại tá Nguyễn Minh Khương - Phó Cục trưởng Cục CS PCCC&CNCH trả lời: Đây là một câu hỏi rất hay để từ đó chúng ta tìm giải pháp giảm thiểu số các vụ cháy do thiết bị điện trong thời gian tới. Ở một số nước trên thế giới, con số liên quan đến các vụ cháy nguyên nhân từ thiết bị điện chỉ là dưới 30% thậm chí là 20%, xuất phát từ nhiều nguyên nhân nhưng nguyên nhân chính là do ý thức người sử dụng và việc làm hết trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức có liên quan.

Qua thực tế chúng ta thấy, điện sau công tơ thuộc về các hộ gia đình và người đứng đầu cơ quan, tổ chức, xí nghiệp. Họ mua các thiết bị như thế nào, lắp đặt, thiết kế như thế nào là do họ. Do đó, trách nhiệm là của người đứng đầu hộ gia đình, các thành viên trong gia đình và người đứng đầu các cơ quan, tổ chức, xí nghiệp.

Trước năm 2024, các quy định về trách nhiệm của các cơ quan có liên quan trong việc đảm bảo an toàn PCCC liên quan đến các thiết bị điện chưa thực sự rõ ràng, chủ yếu quy định về trách nhiệm người sử dụng điện là chủ yếu.

Từ thực tiễn cho thấy, các hộ gia đình chủ yếu uỷ quyền về lắp đặt thiết bị điện cho các đơn vị thiết kế. Tuy nhiên, nếu họ đặt những câu hỏi cho các hộ gia đình như sử dụng bao nhiêu điều hoà, sử dụng bếp điện hay bếp ga… thì tổng hợp lại sẽ ra dự kiến công suất và hệ số an toàn cho toàn hệ thống, giảm thiểu nguy cơ xảy ra các vụ cháy.

Như vậy, phải có sự phối hợp giữa hộ gia đình, người đứng đầu các cơ quan, tổ chức, xí nghiệp  và các đơn vị thiết kế thì mới có hệ số an toàn cho quá trình sử dụng.

Tuy nhiên, cũng không thể đổ hết trách nhiệm cho người đứng đầu. Từ các vụ cháy trên thực tế, các cơ quan Cảnh sát PCCC, cơ quan điện lực và các cơ quan liên quan cũng như nhiều văn bản ở Trung ương cũng đã đều chỉ ra trách nhiệm của các cơ quan liên quan trong hướng dẫn tư vấn cũng như  yêu cầu người sử dụng điện có hiểu biết hơn về sử dụng điện.

Điều 8, Điều 24 , Điều 20 của Luật PCCC đã quy định về trách nhiệm của cá nhân, tổ chức hộ gia đình và trách nhiệm của các cơ quan liên quan đến kinh doanh buôn bán các thiết bị điện phải đảm bảo theo yêu cầu tiêu chuẩn chất lượng. Đồng thời, quy định rất rõ trách nhiệm của các hộ gia đình trong sử dụng điện nói riêng và các trách nhiệm khác nói chung.

Luật Điện lực, các nghị định, thông tư cũng đã chỉ ra rất rõ những nội dung này. Tới đây, cơ quan acảnh sát PCCC sẽ phối hợp cơ quan điện lực tại địa phương kiểm tra điều kiện an toàn trong sử dụng điện đặc biệt sau công tơ, và kiến nghị không bán điện hoặc thậm chí cắt điện khi không đảm bảo.

Hệ thống pháp luật về PCCC, về điện lực là khá đầy đủ để giám sát điều kiện an toàn về PCCC.

Tuy nhiên, để những thông tin này đi cuộc sống để người dân thực hiện tốt thì chúng ta cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền để người dân hiểu từ đó sẽ giảm thiểu được các nguy cơ.

Đại tá Phạm Trung Hiếu, Trưởng phòng Cảnh sát  PCCC và CNCH Công an TP Hà Nội: Vừa rồi, chúng ta đã nghe các chuyên gia phân tích về trách nhiệm của người cung cấp điện, của người sử dụng điện. Như chia sẻ, điều đó đã được cụ thể hóa về Luật Điện lực.

Trong đó có Điều 24 của Luật PCCC được sửa đổi bổ sung năm 2024. Tại Hà Nội thì có Luật Thủ đô nữa. Và Luật Thủ đô được Quốc hội thông qua và sửa đổi, trong đó, chúng tôi cũng đã tham mưu cho HĐND thành phố Hà Nội ban hành Nghị quyết số 33 an toàn trong việc sử dụng điện khi các hộ dân, cơ sở, doanh nghiệp sử dụng điện không đảm bảo theo yêu cầu khi các cơ quan kiếm nghị thì sẽ từ chối cung cấp điện. Bất kỳ đó là nhà dân hay các cơ quan, cơ sở doanh nghiệp...

Đây cũng là “chìa khóa” và cũng được cụ thể hóa về luật. Qua tọa đàm này, chúng ta thấy rằng, không phải anh cứ có hợp đồng thì được cung cấp và anh trả chi phí sử dụng điện là hết nghĩa vụ. Nghĩa vụ của anh là phải sử dụng an toàn về điện. Chúng ta không thể tự quyết, quan điểm kiểu như cứ trong nhà chúng ta đấy là quyền của chúng ta, chúng ta là chủ gia đình thì sử dụng theo quan điểm của chúng ta là không đúng nữa.

Thảm họa xảy ra như trường hợp nhà trọ của ông Hiệp hay chúng ta hay gọi là ông “Hiệp Khùng” không những cháy nhà trọ của ông và chết người ở nhà trọ của ông mà còn liên quan đến các nhà liền kề. Sau đó cơ quan pháp luật khởi tố vụ án, khởi tố bị can và ông đã phải chịu trách nhiệm hình sự về việc để xảy ra.

Vì vậy, những việc cụ thể chúng ta đã làm rồi, chắc chắn rằng các cơ quan điện lực đã rất chủ động khi Hà Nội đã ban hành nghị quyết thống nhất tất cả các Sở, ngành về việc tất cả các hợp đồng điện không chỉ những người mới mà cả các trường hợp đã đăng ký sử dụng điện khi không thực hiện kiến nghị của cơ quan chức năng liên quan đến an toàn khi sử dụng điện thì cơ sở đó sẽ bị từ chối dịch vụ cấp điện. Đây là việc làm tôi cho rằng rất văn minh và nó rất công bằng để làm sao chúng ta nâng cao được ý thức. Chỉ có vậy thì tỷ lệ, nguyên nhân các vụ cháy xảy ra do sử dụng điện sẽ được giảm, yêu cầu việc sử dụng điện chặt chẽ và cụ thể hơn. Chắc chắn rằng điều đó sẽ tốt cho chúng ta và thảm họa cháy do sử dụng điện sẽ giảm đi rõ rệt.

Tiến sỹ Lương Anh Tuấn, Giảng viên Đại học PCCC: Trước hết, chúng ta cần hiểu khái niệm điện sau công tơ là các phần điện từ công tơ điện cho tới các thiết bị điện được sử dụng trong nhà dân, cơ sở sản xuất hay hộ kinh doanh. Qua nghiên cứu về vấn đề này ở một số quốc gia trên thế giới, tôi xin chia sẻ một số vấn đề về quản lý an toàn điện sau công tơ.

Thứ nhất, cần quy định rõ ràng trách nhiệm của các phần điện sau công tơ. Việt Nam hiện đã có quy định chi tiết theo luật.

Thứ hai, cần có sơ đồ thiết kế hệ thống điện sau công tơ. Vấn đề này tại một số quốc gia trên thế giới, trong đó có nước Đức là bắt buộc.

Thứ ba, các thiết bị điện và dây dẫn phải đạt tiêu chuẩn mới được phép lắp đặt trong các hộ gia đình.

Thứ tư, quá trình thi công lắp đặt điện cho các hộ gia đình phải do các thợ có chứng chỉ hành nghề thực hiện, không được tự do lắp đặt.

Thứ năm, ngành điện lực ở nhiều quốc gia yêu cầu rõ, trong quá trình người dân sử dụng điện mà muốn thay đổi các phụ bản công suất lớn, thì họ cần phải xin cấp phép từ các cơ quan chức năng liên quan.

Cuối cùng, cần phải kiểm tra, bảo dưỡng định kỳ hệ thống điện, nhằm phát hiện sớm các lỗi, hư hỏng, tránh các sự cố.

Tiến sỹ Lương Anh Tuấn, Giảng viên Đại học PCCC: Để phòng ngừa hiệu quả nguy cơ mất an toàn điện sau công tơ thì điều quan trọng nhất là nâng cao ý thức của người sử dụng điện. Khi người dân có nhận thức đúng đắn về an toàn điện thì họ sẽ phát sinh nhu cầu tìm hiểu, từ đó áp dụng các giải pháp đúng đắn để sử dụng điện vừa an toàn, vừa hiệu quả cao.

Qua nghiên cứu nhiều năm, chúng tôi cho rằng có hai nhóm giải pháp để đảm bảo an toàn sử dụng điện, bao gồm giải pháp “cứng” và “mềm”. Trong đó, giải pháp “mềm” gồm: Một là tuyên truyền, hướng dẫn người dân cách thức sử dụng điện an toàn. Hai là ban hành các tiêu chuẩn, quy chuẩn cụ thể để người dân theo đó lắp đặt, sử dụng điện. Ba là kiểm tra thường xuyên hệ thống điện, qua đó phát hiện các sự cố trong hệ thống.

Về nhóm giải pháp “cứng”, thứ nhất, chúng ta cần lắp đặt thiết bị bảo vệ trong hệ thống điện để loại trừ sự cố với hệ thống điện. Thứ hai, tăng sử dụng thiết bị điện thông minh, ví dụ các thiết bị có cảm biến nhiệt, bởi nếu nhiệt độ tăng cao, cảm biến sẽ phát hiện và có cảnh báo, giúp người sử dụng hạn chế nguy cơ mất an toàn hoặc nguy cơ cháy nổ. Thứ ba, sau 20-30 năm sử dụng điện, nhu cầu của các gia đình tăng lên, nếu cải tạo nhà hoặc lắp đặt thiết bị mới thì phải tính toán bổ sung đường dây để đảm bảo không xảy ra tình trạng quá tải.

Ngoài ra, tôi xin chia sẻ kinh nghiệm ở châu Âu, họ yêu cầu tất cả thiết bị điện có vỏ làm bằng sắt phải được trang bị nối tiếp đất. Trong quá trình sử dụng, nếu không may thiết bị bị rò điện ra vỏ thì dây nối tiếp đất sẽ hạn chế tối đa nguy cơ mất an toàn đối với người sử dụng. Đây là một quy định hay mà chúng ta có thể tham khảo.

Đại tá Phạm Trung Hiếu, Trưởng phòng Cảnh sát PCCC và CNCH Công an TP Hà Nội: Có thể khẳng định rằng Hà Nội là địa phương luôn tiên phong về tuyên truyền, hướng dẫn cụ thể đến người dân về công tác PCCC.

Tới đây, chúng tôi sẽ cụ thể hoá, tích hợp hoá đơn điện tử của các hộ gia định với công tác tuyên truyền, hướng dẫn cho người dân về đảm bảo an toàn trong việc sử dụng điện.

Người dân cần hiểu rằng nguy cơ xảy ra cháy trong gia đình có thể đến từ dây dẫn điên, thiết bị tiêu thụ điện. Cần thời gian để người dân làm quen với việc thiết bị tiêu thụ điện gắn với thời hạn sử dụng, hết hạn thì không sử dụng nữa. Hiện tại, người dân chỉ quen thuộc với việc không sử dụng đồ ăn hay thuốc men hết hạn. Trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước theo lĩnh vực cũng cần tính toán đến vấn đề này.

Hiện tại là thời điểm đầu mùa hè, nhu cầu sử dụng điện tăng cao. Trước tiên, chúng ta cần kiểm soát thiết bị tiêu thụ điện, cần kỹ năng kiểm tra, ví dụ như quạt cần lau chùi, tra dầu, điều hoà cần được bảo dưỡng, bếp từ hay các thiết bị sử dụng nhiều trong đợt nắng nóng cũng cần được bảo trì. Khi dây dẫn điện hay thiết bị tiêu thụ bị chập cần xác định và hạn chế những vật liệu dễ cháy ở xung quanh. Ví dụ, chúng ta cần rèn thói quen không cho phép để điện thoại, ipad trên giường. Một thiết bị chập, nếu để trên nền gạch sẽ chỉ cháy thiết bị và hạn chế cháy lan, nhưng nếu để trên giường hay sofa sẽ xảy ra nguy cơ cháy lớn. Các loại xe đạp, xe máy, ô tô điện khi sạc cần giám sát, khi sạc xong hoặc khi không thể giám sát cần thôi sạc.

Bên cạnh đó, cần tìm mọi biện pháp để đẩy mạnh công tác tuyên truyền hơn nữa. Rất mong các phương tiện truyền thông, trong đó có Báo CAND, phối hợp thường xuyên, tốt hơn nữa với cơ quan chức năng về công tác tuyên truyền an toàn PCCC.

Đại tá Nguyễn Minh Khương, Phó Cục trưởng Cục Cảnh sát PCCC& CNCH: Qua những chia sẻ của các chuyên gia vừa rồi, chúng ta đã hình dung được những giải pháp. Có thể nói, tựu trung lại có mấy nhóm giải pháp như thế này:

Nâng cao ý thức, hiểu biết của người sử dụng điện. Khi ý thức thấy mối nguy hiểm trong quá trình sử dụng thiết bị điện, do hệ thống điện gây ra thì chính những người sử dụng đó họ sẽ ý thức, và cần phải cẩn thận, cần phải có kiến thức. Và như vậy, việc nâng cao ý thức và kiến thức cho người sử dụng, chủ hộ gia đình, thành viên trong gia đình và các cơ quan, tổ chức, xí nghiệp là hết sức quan trọng.

Để giải quyết nhóm giải pháp này, cần tuyên truyền. Cơ quan quản lý nhà nước phối hợp cơ quan truyền thông, phối hợp cấp uỷ, chính quyền địa phương các cấp cùng tuyên truyền, nâng cao kiến thức, ý thức của người dân trong sử dụng điện.

Nhóm giải pháp thứ hai liên quan đến việc quản lý chặt chẽ các phương tiện, thiết bị điện lưu hành trên thị trường. Đó là sự phối hợp của nhiều cơ quan có liên quan, từ Bộ Công an, Bộ Công thương, các cơ quan quản lý chất lượng sản phẩm hàng hoá, để làm sao không có hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng lưu hành trên thị trường. Nếu chúng ta làm được điều đó sẽ giải quyết khá triệt để cái gốc của vấn đề.

Nhóm giải pháp thứ ba là quản lý chặt chẽ, làm hết trách nhiệm của các cơ quan có liên quan theo quy định pháp luật về an toàn PCCC nói chung và an toàn điện nói riêng.

Ba nhóm giải pháp chính đó nếu chúng ta tập trung làm tốt thì chắc chắn tỷ lệ cháy do hệ thống thiết bị điện sẽ giảm, thời gian tới sẽ làm rõ vấn đề này. Cơ quan chuyên môn làm hết trách nhiệm của mình, người dân được nâng cao ý thức, các đơn vị thiết kế hệ thống điện cũng như các tổ chức, cá nhân lắp đặt, đi dây... phải nâng cao chất lượng.

Tôi chưa nói phải có chứng chỉ, nhưng phải nâng cao chất lượng, và không phải ai cũng được làm việc này. Khi đến phải tư vấn cho người dân, rằng nhà anh mà sử dụng điều hoà như thế, bếp điện như vậy, quạt, và các thiết bị phụ kiện khác... thì cần thiết kế hệ thống dây dẫn như thế nào. Những hộ đã thiết kế bao nhiêu năm rồi, bây giờ cải tạo ra sao, quá trình sử dụng phải tính toán luân phiên các thiết bị điện như thế nào để đảm bảo không quá tải... Tất cả điều đó đều phải có sự tư vấn của cơ quan có chuyên môn, họ sẽ có thiết bị đo để kiểm tra, hướng dẫn người dân, thiết bị đang chạy là quá tải hay vừa tải...

Tổng hợp những giải pháp như vậy là cái gốc để giảm thiểu những nguy cơ.

Ông Trịnh Văn Thuận - Đại diện Cục  Kỹ thuật an toàn và Môi trường công nghiệp: Tôi xin phép được trả lời câu hỏi của bạn đọc trên góc độ quản lý Nhà nước. Về điện lực, hệ thống pháp luật của chúng ta quy định tương đối đầy đủ và đồng bộ về an toàn điện sau công tơ. Tuy vậy, trong thời gian tới, các cơ quan quản lý Nhà nước vẫn cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế chính sách pháp luật, để việc thực thi được hiệu quả hơn.

Thứ nhất, như chúng ta đã biết, Nghị định số 62/2025/NĐ-CP của Chính phủ, Thông tư số 02/2025/TT-BCT của Bộ Công thương, đã nêu rõ trách nhiệm của người sử dụng điện, bên bán điện, tổ chức sản xuất kinh doanh thiết bị điện. Bên cạnh công tác tuyên truyền, ta phải có các chế tài xử phạt thì mới đủ sức răn đe.

Thứ hai, cần hoàn thiện quy định, quy chế phối hợp theo từng địa phương trong đảm bảo an toàn sử dụng điện phù hợp với đặc thù của mỗi nơi. Nếu muốn kiểm tra nhà dân thì cần có quy trình, các bước cụ thể.

Thứ ba, cần nâng cao và tăng cường các hoạt động tuyên truyền, phổ biến tới người dân việc an toàn sử dụng điện và cả kỹ năng PCCC. Luật Điện lực đã giao trách nhiệm cho các đơn vị điện lực thực hiện tuyên truyền định kỳ cho người dân về an toàn sử dụng điện, cảnh báo cho người dùng các nguy cơ mất an toàn điện và các biện pháp phòng ngừa.

Thứ tư, cần kiểm tra, giám sát việc an toàn điện sau công tơ để nâng cao mức độ tuân thủ của người dân. Chúng ta chỉ cần làm các chiến dịch điểm, khoanh vùng khu vực nguy cơ cao. Từ đó chúng ta sẽ lan tỏa để người dân tự nhận thức được trách nhiệm của bản thân, không chỉ giao phó những vấn đề đó cho các bên bán điện.

Tóm lại, chúng ta cần sự chung tay vào cuộc của các cơ quan chức năng để đồng bộ giải pháp, ngăn ngừa và giảm thiểu các vụ tai nạn cháy nổ do điện.

Ông Nguyễn Anh Dũng, Phó Tổng giám đốc Tổng công ty Điện lực TP Hà Nội: Xin cảm ơn câu hỏi rất hay độc giả đã gửi tới buổi tọa đàm.

Kính thưa bạn đọc, Tập đoàn Điện lực Việt Nam tham dự các buổi triển khai thực hiện chương trình này trước hết để nâng cao ý thức của cộng đồng. Để nâng cao ý thức cộng đồng, chúng ta phải đặc biệt tuyên truyền, hướng dẫn các hộ sử dụng điện, để làm sao từ thành thị đến nông thôn nắm bắt được việc sử dụng điện an toàn, thiết thực.

Thứ hai là phải đảm bảo an toàn trong hoạt động sản xuất, kinh doanh và sinh hoạt của các hộ gia đình. Khi sử dụng điện, anh phải có thiết kế, phải có lắp đặt, phải có trách nhiệm. Không nhất thiết yêu cầu phải có giấy phép hoạt động, nhưng các hộ gia đình phải có ý thức thiết kế lắp đặt các thiết bị điện trong gia đình, từ ổ cắm cũng phải đảm bảo làm sao đồng bộ, phải có quản lý thị trường kiểm tra xem tất cả thiết bị điện có được sản xuất đảm bảo tiêu chuẩn hay không - đó là điều cực kỳ quan trọng.

Thứ ba là đồng bộ từ người bán điện cũng như người sử dụng điện. Ứng dụng khoa học kỹ thuật cho các hộ gia đình nắm bắt được. Hiện giờ có rất nhiều thiết bị thông minh, cần khuyến khích các hộ gia đình lắp đặt, có tác dụng cảnh báo nguy cơ, hoàn toàn có thể đảm bảo được cho chúng ta việc cảnh báo an toàn về điện. Những công việc triển khai đó phải đồng bộ từ Trung ương đến địa phương để dần dần đi vào trách nhiệm từ trên xuống đến người sử dụng điện. Và nếu chúng ta làm đồng bộ như vậy sẽ đảm bảo việc sử dụng điện an toàn, ổn định, không còn những tai nạn xảy ra nữa.