Bế tắc chồng chất với người Palestine ở Dải Gaza

Times of Israel ngày 4/11 dẫn thông báo của Bộ Ngoại giao Israel xác nhận nước này đã thông báo tới LHQ về quyết định rút khỏi thỏa thuận đạt được năm 1967 về việc công nhận hoạt động của UNRWA. Động thái này diễn ra vài hôm sau khi Quốc hội Israel thông qua hai đạo luật chống UNRWA, trong đó, đạo luật đầu tiên cấm mọi hoạt động và dịch vụ của UNRWA “trên lãnh thổ Israel”, dự kiến có hiệu lực sau ba tháng; đạo luật thứ hai coi UNRWA là một tổ chức cực đoan, cắt đứt mọi quan hệ giữa nhân viên Chính phủ Israel và UNRWA, đồng thời tước bỏ quyền miễn trừ pháp lý của các thành viên cơ quan do LHQ thành lập này.

Trong tuyên bố mới nhất, Israel một lần nữa mô tả UNRWA là “một phần vấn đề, chứ không phải giải pháp dành cho Dải Gaza”, cáo buộc nhiều nhân viên UNRWA là thành viên Hamas và từng tham gia cuộc tấn công vào lãnh thổ Israel ngày 7/10/2023, vốn là nguyên nhân dẫn đến cuộc xung đột hiện nay.

UNRWA được Đại hội đồng LHQ thành lập từ năm 1949, có mục tiêu ban đầu là hỗ trợ người tị nạn Palestine bị trục xuất khỏi nhà cửa của họ trong quá trình thành lập nhà nước Israel. Hơn 7 thập kỉ qua, UNRWA được LHQ khẳng định là cơ quan có vai trò then chốt trong nỗ lực hỗ trợ, cung cấp viện trợ quốc tế cho người Palestine sinh sống ở Dải Gaza, khu vực Bờ Tây cũng như ở Lebanon, Jordan và Syria.

Theo truyền thông quốc tế, quyết định của Israel về mặt lý thuyết không tước bỏ quyền hoạt động hỗ trợ người Palestine của UNRWA ở Dải Gaza và Bờ Tây, nhưng trên thực tế nó sẽ tác động đáng kể đến dòng chảy viện trợ, do Israel hiện kiểm soát toàn bộ cửa khẩu ra-vào Dải Gaza. Trước khi xung đột nổ ra tháng 10 năm ngoái, trung bình 500 xe tải viện trợ nhân đạo và hàng hóa thương mại vào Dải Gaza mỗi ngày. Hiện nay, dù nhu cầu của người Palestine tăng cao do tác động của chiến sự, LHQ khẳng định Israel đã hạn chế 83% lượng viện trợ nhân đạo vào Dải Gaza bằng cách siết kiểm soát an ninh đối với xe chở đồ tiếp tế và đóng cửa khẩu. Israel bác bỏ cáo buộc đó. Ngoại trưởng Israel, ông Israel Katz khẳng định UNRWA chỉ chuyển 13% viện trợ vào Dải Gaza.

Trong bức thư được Bộ ngoại giao Israel gửi Chủ tịch Đại hội đồng LHQ Philemon Yang, Tel Aviv đã hứa sẽ “tiếp tục làm việc với các đối tác quốc tế, bao gồm các cơ quan khác của LHQ, để đảm bảo tạo điều kiện cho viện trợ nhân đạo cho dân thường ở Dải Gaza theo hướng không làm suy yếu an ninh của Israel”. Cùng ngày, Đại sứ Israel tại LHQ Danny Danon hoan nghênh động thái hủy bỏ thỏa thuận công nhận UNRWA. “Chúng tôi từng đệ trình lên LHQ những bằng chứng rõ ràng cho thấy Hamas đã xâm nhập UNRWA, nhưng họ không khắc phục tình hình”, ông Danon nói.

Tuy nhiên, cộng đồng quốc tế không đồng tình với lập luận trên. Sau khi Quốc hội Israel thông qua luật cấm UNRWA, Hội đồng Bảo an LHQ đã có một đồng thuận hiếm hoi khi ra tuyên bố chung bày tỏ quan ngại sâu sắc và kêu gọi Israel tuân thủ các nghĩa vụ quốc tế, tôn trọng các đặc quyền, quyền miễn trừ của thành viên UNRWA cũng như “thực thi trách nhiệm của mình trong việc cho phép, tạo điều kiện hỗ trợ nhân đạo đầy đủ, nhanh chóng, an toàn, không bị cản trở dưới mọi hình thức trên khắp Dải Gaza”.

Tổng thư ký LHQ Antonio Guterres sau đó gửi thư tới Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu bày tỏ các quyết định của Israel có thể gây “hậu quả tàn khốc” cho người Palestine ở Gaza và Bờ Tây vì không có giải pháp thay thế hợp lý nào cho UNRWA trong việc cung cấp viện trợ và hỗ trợ. Lãnh đạo UNRWA Philippe Lazzarini cũng mô tả hành động của Israel “tạo tiền lệ nguy hiểm”. Ông Philippe Lazzarini cho rằng, lệnh cấm đi ngược lại tinh thần của Hiến chương LHQ và vi phạm các nghĩa vụ của Israel theo luật pháp quốc tế khiến nỗi thống khổ của người dân Palestine thêm chồng chất.

Từ Washington, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Matthew Miller cho biết, nước này “rất lo ngại” trước lệnh cấm nói trên của Israel đối với hoạt động của UNRWA, đánh giá động thái này của Israel “gây rủi ro cho hàng triệu người Palestine” phụ thuộc UNRWA để được hưởng các dịch vụ thiết yếu như chăm sóc sức khỏe, giáo dục. Thủ tướng Anh Keir Starmer cũng lo ngại lệnh cấm của Israel có nguy cơ khiến công việc thiết yếu của UNRWA “trở nên bất khả thi”, gây nguy hiểm cho toàn bộ hoạt động nhân đạo quốc tế tại Dải Gaza cũng như việc cung cấp các dịch vụ y tế và giáo dục thiết yếu ở Bờ Tây.

Trong khi đó, Tổng thư ký Liên đoàn Arab (AL) Ahmed Aboul-Gheit nói ông coi quyết định của Tel Aviv là “phán quyết tước đoạt tương lai của hàng triệu người Palestine”.