Động thái của Nga sẽ gây gián đoạn thị trường xăng dầu toàn cầu

Lệnh cấm diesel sẽ có tác động rất lớn tới thị trường nhiên liệu toàn cầu, bởi Nga là nước xuất khẩu nhiên liệu bằng đường biển hàng đầu thế giới, chỉ sau Mỹ. Theo công ty phân tích dầu mỏ Vortexa, Moscow đã vận chuyển trung bình 1,07 triệu thùng dầu diesel/ngày từ đầu năm đến ngày 25/9, chiếm hơn 13,1% tổng giao dịch dầu diesel bằng đường biển. Trong khi đó, Vortexa cho biết xuất khẩu xăng của Nga ít quan trọng hơn nhiều đối với thị trường thế giới.

Từ đầu năm tính đến ngày 25/9, Moscow vận chuyển trung bình 110.000 thùng xăng/ngày. Nga cho biết hoạt động xuất khẩu sẽ tiếp tục được nối lại sau khi thị trường nội địa ổn định, song giới chức không đưa ra mốc thời gian cụ thể. Các nhà phân tích dự đoán lệnh cấm dầu diesel của Nga có thể kéo dài tới 2 tuần trước khi nước này bổ sung nguồn dự trữ và tiếp tục xuất khẩu.

Trong khi đó, JP Morgan cho biết tình trạng này có thể kéo dài vài tuần cho đến khi mùa thu hoạch kết thúc vào tháng 10. FGE Energy lại nói rằng, việc bổ sung lượng xăng dự trữ của Nga có thể mất tới 2 tháng.

Sau khi Liên minh châu Âu (EU) cấm nhập khẩu nhiên liệu của Nga nhằm đáp trả chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine, Moscow đã chuyển hướng xuất khẩu dầu diesel và các nhiên liệu khác sang Brazil, Thổ Nhĩ Kỳ, một số nước Bắc và Tây Phi, cũng như các quốc gia vùng Vịnh ở Trung Đông. Các quốc gia vùng Vịnh, nơi có các nhà máy lọc dầu lớn, cũng tái xuất khẩu nhiên liệu. Và dữ liệu của LSEG cho thấy lệnh cấm của Nga sẽ làm thay đổi dòng chảy đó một lần nữa. Từ đầu năm đến ngày 25/9, nguồn cung dầu diesel từ các cảng của Nga đến Brazil đạt khoảng 4 triệu tấn. Trong khi đó, con số này trong cả năm 2022 đạt 74.000 tấn. Nhiên liệu của Nga đã thay thế nguồn nhập khẩu dầu diesel của Brazil từ Mỹ.

Các nguồn tin thị trường cho biết lệnh cấm xuất khẩu dầu diesel kéo dài của Nga có thể buộc Brazil phải nhập khẩu thay thế tới 400.000 tấn nhiên liệu/tháng. Sau lệnh cấm vận của EU, Thổ Nhĩ Kỳ là điểm đến hàng đầu của dầu diesel từ các cảng của Nga, tổng cộng khoảng 7 triệu tấn kể từ khi lệnh cấm được áp đặt từ đầu năm nay. Tuy nhiên, các thương nhân cho biết thêm Ankara vẫn có thể mua dầu diesel có hàm lượng lưu huỳnh cao từ Nga.

Các nhà giao dịch và vận chuyển cho biết các quốc gia châu Phi dự kiến sẽ chuyển sang sử dụng nguồn cung xăng và dầu diesel vận chuyển từ Trung Đông, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ. Dữ liệu theo dõi vận chuyển từ Kpler và hai công ty môi giới tàu cho thấy ít nhất 132.000 tấn dầu diesel giao tháng 9 sẽ từ nhà máy lọc dầu Duqm mới của Oman chuyển tới châu Phi. Trong khi đó, các thương nhân cho biết các nhà nhập khẩu Mỹ Latinh có thể sẽ chuyển sang các nguồn cung ở vùng Duyên hải Vịnh Mexico của Mỹ và Trung Đông.

Theo Kpler và một nguồn môi giới tàu biển, xuất khẩu dầu diesel từ Trung Đông sang Mỹ Latinh hiện ở mức cao nhất trong 8 tháng, với sản lượng 315.000 tấn. Châu Âu cũng có thể lấp đầy phần nào khoảng trống do lệnh cấm xăng dầu của Nga để lại. Công ty tư vấn FGE cho biết các nhà cung cấp Tây Bắc Âu, vốn đã mất thị phần ở Tây Phi vào tay Nga trong năm nay, có thể nhảy vào thị trường này.

Kể từ khi cấm nhập khẩu nhiên liệu của Nga, châu Âu đã tìm kiếm nguồn cung khác, bao gồm Trung Đông. Nỗ lực cạnh tranh để giành được những nguồn cung đó giờ đây sẽ càng gay gắt hơn, do lệnh cấm của Nga. Và điều này sẽ có tác động dây chuyền đến châu Âu. Trong bối cảnh đó, các thương nhân cho biết họ kỳ vọng các nhà máy lọc dầu Đông Bắc Á - như Trung Quốc và Hàn Quốc – sẽ thúc đẩy xuất khẩu dầu diesel sang châu Âu. Trung Quốc đã xuất khẩu khoảng 190.000 tấn dầu diesel sang châu Âu trong tháng 9. Dự kiến, khoảng 45.000 tấn dầu diesel cũng sẽ được vận chuyển đến các nước phương Tây trong tháng 10 này.

Trong một diễn biến liên quan, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen mới đây thừa nhận rằng việc áp mức trần giá dầu của Nga không còn hiệu quả như mong đợi và nói rằng Washington đã sẵn sàng hành động nhưng không nêu rõ bất kỳ biện pháp mới nào. Theo bà, Nga đã thua lỗ nặng nề khi mức trần giá dầu được áp dụng, nhưng hiệu quả của cơ chế này đã giảm sút kể từ đó khi Nga bổ sung thêm đội tàu hỗn hợp của mình và cung cấp thêm bảo hiểm. Nhóm G7, EU và Australia đã áp đặt mức trần giá dầu 60 USD/thùng đối với xuất khẩu dầu của Nga vào tháng 12 năm ngoái. Tuy nhiên, kể từ đầu mùa Hè này, nhiều cơ quan báo cáo giá, tư vấn và cơ quan truyền thông đã đưa tin rằng dầu thô của Nga đã được bán trên mức 60 USD/thùng.

Trong khi đó, theo báo Rossiyskaya Gazeta (Nga), những nhà khởi xướng các hạn chế trên từ phương Tây muốn "lờ" đi thông tin này vì một lý do rất đơn giản: Không ai muốn cấm hoàn toàn dầu của Nga khỏi thị trường toàn cầu vì điều đó sẽ gây ra thâm hụt và đẩy giá lên cao. Ý tưởng đằng sau việc giới hạn giá dầu chỉ đơn thuần là để Nga không nhận được một phần doanh thu nhất định từ việc bán dầu.

Ông Valery Andrianov, chuyên gia tại tổ chức tư vấn Infotek, cho rằng, trên thực tế, cả Mỹ và châu Âu đều không thể thực hiện bất kỳ đòn bẩy thực sự nào đối với Nga bằng cách điều chỉnh các thông số về trần giá dầu của họ. Và nhận xét trên của Bộ trưởng Tài chính Mỹ cho thấy Washington ngày càng lo ngại giá dầu leo thang trước cuộc bầu cử tổng thống năm 2024. Mỹ không còn có thể tác động đến tình hình bằng cách tăng sản lượng dầu đá phiến trong nước của mình nữa.

Chuyên gia Andrianov lưu ý rằng trong khi chính quyền Mỹ của Đảng Cộng hòa trước đây đã tìm cách hòa giải mọi việc với các công ty dầu khí lớn của Mỹ, thì chính quyền đương nhiệm của Đảng Dân chủ cho đến nay vẫn chưa làm được điều đó. Trong khi đó, Saudi Arabia đã hoàn toàn phá vỡ ảnh hưởng của Mỹ trong lĩnh vực năng lượng toàn cầu khi Riyadh tiếp tục theo đuổi chính sách năng lượng độc lập cùng với Moscow, chuyên gia Valery Andrianov nói thêm, nhấn mạnh rằng hiện hai nước này đang giúp duy trì sự cân bằng cung cầu trên thị trường dầu mỏ toàn cầu vì chúng có ảnh hưởng trực tiếp đến giá cả.

Ông Valery Andrianov kết luận: “Sự thao túng về trần giá dầu sẽ không ảnh hưởng đến xuất khẩu dầu của Nga theo bất kỳ cách nào, vì Moscow đã có mọi cơ hội để vận chuyển dầu của mình tới nhiều thị trường”, đồng thời cho biết thêm rằng trần giá dầu gây tổn hại cho các doanh nghiệp phương Tây, nhưng không có tác động hữu hình hoặc gây áp lực lớn lên Nga.