Đưa thỏa thuận ngừng bắn Dải Gaza trở lại đúng quỹ đạo

Chiều 21/10 theo giờ địa phương, Phó Tổng thống Mỹ JD Vance đã tới Israel và có cuộc gặp với Thủ tướng nước chủ nhà Benjamin Netanyahu để thảo luận về những thách thức cũng như cơ hội trong khu vực sau thỏa thuận ngừng bắn với Hamas ở Gaza. Chuyến công du diễn ra trong bối cảnh lệnh ngừng bắn mong manh tại Gaza tiếp tục bị thử thách khi Israel và Hamas đổ lỗi cho nhau về vụ đụng độ mới nhất tại Rafah. Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) cho biết 2 binh sĩ nước này đã thiệt mạng trong một vụ tấn công của Hamas. Bất chấp việc Hamas đã phủ nhận cáo buộc trên, IDF ngày 19/10 tiến hành nhiều cuộc không kích, ném tổng cộng 153 tấn bom xuống Dải Gaza.

Theo cơ quan y tế ở Dải Gaza, ít nhất 80 người đã thiệt mạng và 303 người bị thương do các cuộc tấn công của quân đội Israel kể từ khi lệnh ngừng bắn có hiệu lực ngày 11/10.  Điều này đe dọa nghiêm trọng tới thỏa thuận chấm dứt xung đột Gaza, vốn được coi là thành tựu ngoại giao lớn của Tổng thống Mỹ Donald Trump trong nhiệm kỳ hai.

Phát biểu trong cuộc họp báo diễn ra tại Trung tâm Điều phối Dân sự-Quân sự (CMSS) của quân đội Mỹ ở Kiryat Gat, Phó Tổng thống Mỹ JD Vance bày tỏ lạc quan rằng thỏa thuận ngừng bắn sẽ được duy trì, song cảnh báo "hậu quả nghiêm trọng" nếu Hamas vi phạm. "Những gì chúng ta chứng kiến trong tuần trước mang lại cho tôi niềm tin lớn rằng lệnh ngừng bắn sẽ được giữ vững", ông Vance nói. Phó Tổng thống Mỹ thừa nhận việc xác định vị trí thi thể của một số con tin thiệt mạng ở Gaza là một vấn đề "khó khăn" không thể giải quyết trong một sớm một chiều.

Trước đó, từ Washington, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã cảnh báo Hamas sẽ bị xóa sổ nếu vi phạm thỏa thuận ngừng bắn ở Gaza với Israel. "Trong thỏa thuận đã đạt được với chúng tôi, Hamas cam kết sẽ hành xử đúng mực, tuân thủ văn kiện đã ký kết. Nếu họ không làm như vậy, chúng tôi sẽ xóa sổ họ. Hamas biết rõ điều đó", Tổng thống Mỹ Donald Trump nói với phóng viên tại Nhà Trắng hôm 20/10.

Trong khi đó, Quốc vương Qatar Tamim bin Hamad Al Thani hôm 20/10 lên án loạt cuộc tấn công của Israel nhằm vào vị trí của Hamas: "Chúng tôi một lần nữa lên án mọi hoạt động của Israel tại Palestine, đặc biệt là biến Dải Gaza thành khu vực không còn phù hợp cho con người sinh sống, cũng như tiếp tục vi phạm lệnh ngừng bắn". Ông Al Thani cho rằng hành động của Israel ở Dải Gaza đã cấu thành tội diệt chủng, đồng thời kêu gọi cộng đồng quốc tế buộc Israel chịu trách nhiệm về thương vong ở Dải Gaza và bảo vệ người dân ở vùng đất này.

Trong diễn biến mới nhất, giới chức Mỹ cho biết đang trao đổi với các nước gồm Indonesia, Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE), Ai Cập, Qatar, Thổ Nhĩ Kỳ và Azerbaijan về khả năng đóng góp lực lượng để tham gia lực lượng phối hợp dân sự - quân sự (CMCC) do Mỹ dẫn đầu, nhằm hỗ trợ các nỗ lực ổn định tình hình tại Dải Gaza sau lệnh ngừng bắn giai đoạn đầu giữa Israel và phong trào Hamas.

Đáng chú ý, trước thềm chuyến công du của Phó Tổng thống Mỹ, hai đặc phái viên của Tổng thống Mỹ Donald Trump là ông Jared Kushner và ông Steve Witkoff cũng đã đến Israel và có cuộc trao đổi với Thủ tướng Netanyahu. Ông Witkoff và ông Kushner là hai nhân vật chủ chốt đứng sau thỏa thuận giải cứu con tin và lệnh ngừng bắn tại Gaza. Họ được cho là đã đóng vai trò trung tâm trong việc đàm phán giai đoạn đầu của thỏa thuận giữa Israel và phong trào Hồi giáo Hamass, theo đó 48 con tin (bao gồm những người còn sống và đã thiệt mạng) sẽ được trả tự do. "Đây là thời khắc quan trọng. Nó sẽ đặt tiền đề cho việc liệu lệnh ngừng bắn có được giữ vững hay không hoặc ý nghĩa thực sự của nó là gì", Khaled Elgindy, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Arab Đương đại tại Đại học Georgetown, nhận định.

Trong một diễn biến có liên quan, phát biểu trong cuộc họp báo chung với Phó Tổng thống Mỹ JD Vance trong khuôn khổ chuyến công du Israel, ông Kushner nêu rõ các cuộc thảo luận đang được tiến hành về cách thức bắt đầu quá trình tái thiết những khu vực do quân đội Israel kiểm soát, hiện chiếm hơn 1/2 diện tích Gaza. Bên cạnh đó, ông Kushner cũng đề cập tới tầm nhìn về một "Gaza mới" - nơi người dân Palestine có thể sinh sống, làm việc và xây dựng cuộc sống ổn định hơn. Thế nhưng trên thực tế, ngày 21/10, chương trình Lương thực Thế giới (WFP) của Liên hợp quốc cho biết nguồn cung lương thực vào Dải Gaza mặc dù đã được tăng cường kể từ sau lệnh ngừng bắn do Mỹ làm trung gian nhưng vẫn thấp hơn nhiều so với mục tiêu 2.000 tấn/ngày.

Đáng lo ngại, hiện chưa có đường tiếp cận nào tới khu vực phía Bắc Gaza, nơi đang đối mặt với nạn đói nghiêm trọng. Với những diễn biến này, tiến trình tái thiết Gaza vẫn phụ thuộc vào mức độ tuân thủ của các bên và khả năng hiện thực hóa mô hình "Gaza mới" mà Washington đang thúc đẩy. Hòa bình ở Dải Gaza, vì thế, vẫn là bài toán nhiều ẩn số.