Hồi chuông cảnh tỉnh từ thảm kịch đầy ám ảnh Wang Fuk Court
Vụ hỏa hoạn tại Wang Fuk Court (quận Tai Po, Hong Kong, Trung Quốc) khiến ít nhất 55 người thiệt mạng, hàng trăm người mất tích, nhiều tòa chung cư cao tầng bốc cháy dữ dội, là lời cảnh tỉnh vô cùng ám ảnh đối với bất kỳ thành phố nào vẫn sử dụng vật liệu dễ bén lửa trong xây dựng nhưng lỏng lẻo trong kiểm soát an toàn.
Bi kịch này làm rõ thực tế rằng chỉ một sơ suất trong quy trình thi công, giám sát hoặc quản lý vật liệu cũng có thể biến các khu dân cư đông đúc thành “điểm nóng” tử thần trong chớp mắt.
Chiều 26/11, hệ thống báo cháy ghi nhận lửa bùng lên ở một khối nhà cao tầng thuộc khu chung cư Wang Fuk Court. Chỉ vài phút sau khi nhận tin lúc 14h51 (giờ địa phương), lực lượng cứu hỏa đã có mặt. Các video ghi lại hiện trường cho thấy, đám cháy lan ra nhanh bất thường, giàn giáo tre cùng lưới công trình bao quanh mặt ngoài của tòa nhà bốc cháy dữ dội, tạo thành bức tường lửa chạy dọc mặt đứng và lan sang các tòa bên cạnh. Đến khoảng 18h, cảnh báo được nâng lên mức 5 - mức cao nhất của Hong Kong (Trung Quốc).
Cảnh tượng 7/8 tòa nhà cùng lúc chìm trong biển lửa khiến cả thế giới rúng động. Số thương vong tăng từng giờ, với ít nhất 55 người thiệt mạng, 279 người mất tích và hàng chục người bị thương nặng. Đây được mô tả là vụ cháy nghiêm trọng nhất tại Hong Kong (Trung Quốc) trong gần ba thập kỷ.
Văn phòng quận Tai Po đã thiết lập 8 nơi tạm trú cho 900 cư dân bị ảnh hưởng và các đội cứu trợ từ tất cả 18 quận của Hong Kong (Trung Quốc) được huy động để hỗ trợ người dân gặp khó khăn. SCMP dẫn lời kể của một người dân 65 tuổi họ Ho chia sẻ: “Tôi nghe chuông báo cháy khoảng 15h ngày 26/11. Khi nhìn ra ngoài, tôi thấy tòa nhà số 6 đang bốc cháy. Tôi lập tức rời căn hộ ở tầng 11 mà không kịp mang theo gì”.
Giống nhiều cư dân khác, ông Ho bất lực dõi theo các tòa nhà lân cận chìm trong biển lửa. “Tôi sợ rằng vẫn còn nhiều người già và vật nuôi mắc kẹt trong đó”, ông Ho nói. Trong khi đó, một người dân họ Yuen khác cho hay, khu phố của ông là nơi sinh sống của nhiều người cao tuổi sử dụng xe lăn và khung tập đi. Vụ hỏa hoạn đã khiến ông và vợ mất nhà. Vì khu chung cư đang bảo trì, nhiều cư dân đóng kín cửa sổ nên không nghe thấy chuông báo cháy.
Wang Fuk Court là một khu nhà ở thuộc chương trình nhà ở trợ giá của chính quyền, gồm 8 tòa tháp khoảng 31–32 tầng với gần 2.000 căn hộ, nơi sinh sống của khoảng 4.600–4.800 cư dân. Thời điểm xảy ra hỏa hoạn, tất cả các tòa nhà đang trong giai đoạn cải tạo lớn, được bao ngoài hoàn toàn bởi giàn giáo tre và lưới xanh công trình.
Theo Reuters, giàn giáo tre từ lâu đã được Hong Kong (Trung Quốc) sử dụng trong xây dựng. Với chi phí thấp, dễ dựng và linh hoạt, nó trở thành lựa chọn phổ biến cho các dự án cải tạo, đặc biệt ở khu vực tư nhân. Nhưng cũng chính vì yếu tố quen dùng và chi phí thấp ấy mà rủi ro liên quan đến loại vật liệu này bị xem nhẹ suốt nhiều năm. Tre là vật liệu hữu cơ, dễ bén lửa, và khi kết hợp với lớp lưới nhựa, bạt che hoặc tấm foam thì mức độ nguy hiểm tăng gấp bội. Các báo cáo sơ bộ từ cảnh sát và sở cứu hỏa địa phương cho thấy, nhiều tấm xốp và vật liệu tạm thời dán quanh cửa sổ có tính chất dễ cháy, lại chặn lối thông gió. Khi bắt lửa, chúng làm tăng cường độ cháy và đẩy nhanh tốc độ lan.
Trả lời SCMP, ông Gary Au Garhoe - Người phát ngôn của bộ phận kỹ thuật phòng cháy thuộc Viện Kỹ sư Hong Kong giải thích, rằng dù lưới che giàn giáo được quy định phải xử lý chống cháy, nhưng bản thân tre vẫn là vật liệu hữu cơ, có thể bắt lửa khi nhiệt độ đủ cao. Trong khi đó, bức xạ nhiệt từ một đám cháy lớn có thể khiến các tòa nhà kế bên bốc cháy theo. Trường hợp này ngay lập tức gợi nhớ đến thảm họa Grenfell Tower ở London năm 2017, công trình cũng có lớp bao bên ngoài bằng vật liệu dễ cháy, đã biến hỏa hoạn nhỏ thành biển lửa làm 72 người thiệt mạng. Dù ở phương Tây hay châu Á, ngọn lửa đều không phân biệt giàu nghèo, nhà cao cấp hay nhà trợ giá.
Cảnh sát địa phương hiện tạm thời bắt giữ ba người thuộc công ty xây dựng phụ trách dự án, với cáo buộc ngộ sát do sơ suất nghiêm trọng. Tuy nhiên, đó chỉ là phần nổi. Giới chuyên gia nêu rõ, điều cần xem xét nghiêm túc hơn là hệ thống cấp phép, kiểm định vật liệu an toàn và giám sát công trình. Trách nhiệm không chỉ thuộc về nhà thầu, mà thuộc về toàn bộ quy trình, từ quy định, thanh tra đến thực thi.
SCMP trước đó cũng dẫn lời kể từ một số cư dân khẳng định, đã nhiều lần nhìn thấy công nhân hút thuốc trên giàn giáo hoặc khu vực làm việc. Do đó, khả năng tàn thuốc hoặc nguồn lửa hở trên giàn giáo, trong bối cảnh xung quanh là lưới và xốp dễ cháy, đang được cơ quan điều tra xem xét như một trong nhiều giả thuyết.
Được biết, sau vụ Grenfell, nhiều quốc gia châu Âu đã siết chặt tiêu chuẩn chống cháy cho vật liệu ốp tường và lớp bọc ngoài, yêu cầu kiểm định bắt buộc và cấm vật liệu dễ cháy trong tòa nhà cao tầng. Nhưng ở nhiều đô thị châu Á, nơi tốc độ xây dựng nhanh và nhu cầu cải tạo lớn thì nguy cơ cháy lan mặt đứng vẫn chưa được chú ý đúng mức. Vụ Wang Fuk Court cho thấy cháy lan theo mặt ngoài có thể nhanh hơn, dữ dội hơn và nguy hiểm hơn nhiều so với cháy bên trong tòa nhà. Khi mặt ngoài bị bao kín bằng vật liệu dễ cháy, tòa nhà trở thành “lò nung thẳng đứng”, với lửa bám theo giàn giáo và phóng lên hàng chục tầng chỉ trong vài phút. Rõ ràng, đó là một nguy cơ hệ thống mà không đô thị hiện đại nào được phép bỏ qua.
Vụ việc hẳn là lời cảnh tỉnh trực tiếp với mọi loại đô thị, dù hiện đại hay đang phát triển. An toàn không phải lựa chọn mà là nền tảng và phải được đảm bảo bằng luật pháp, bằng giám sát và bằng trách nhiệm công khai. Khi vật liệu dễ cháy được dùng như giải pháp tiết kiệm, khi giám sát chỉ tồn tại trên giấy, khi sự an toàn của nhân dân không được bảo vệ đầy đủ, chỉ một tàn lửa cũng đủ để mọi thứ tan biến.