Iran đối mặt nhiều thách thức sau sự ra đi của Tổng thống Ebrahim Raisi

08:00 22/05/2024

Sự ra đi của Tổng thống Ebrahim Raisi xảy ra vào thời điểm đất nước Iran đang phải đối mặt với những thách thức chưa từng có cả ở trong và ngoài nước.

Cuộc khủng hoảng kế nhiệm

Sự ra đi của Tổng thống Ebrahim Raisi đặt ra câu hỏi về việc ai cuối cùng sẽ kế nhiệm lãnh đạo tối cao Ayatollah Ali Khamenei, 85 tuổi, người quyết định cuối cùng về các vấn đề đối nội và đối ngoại của nước Cộng hòa Hồi giáo. Nền tảng giáo sĩ của Iran đã đầu tư rất nhiều vào cố Tổng thống Ebrahim Raisi trong nhiệm kỳ tổng thống của ông, coi ông là người kế vị tiềm năng cho nhà lãnh đạo tối cao Ayatollah Ali Khamenei.

Các nhà quan sát cũng cho rằng ông Ebrahim Raisi đã được chuẩn bị để tiếp quản vị trí lãnh đạo tối cao. Chuyên gia Karim Sadjadpour, thành viên cấp cao tại Quỹ Hòa bình Quốc tế Carnegie bình luận rằng, cái chết của ông Ebrahim Raisi sẽ tạo ra “một cuộc khủng hoảng kế nhiệm ở Iran”. Theo Hiến pháp Iran, Hội đồng Chuyên gia gồm 88 thành viên sẽ chọn người kế vị lãnh tụ tối cao sau khi ông qua đời. Tuy nhiên, bản thân các thành viên của Hội đồng này đã được Hội đồng Giám hộ - một cơ quan quyền lực gồm 12 thành viên chịu trách nhiệm giám sát các cuộc bầu cử và luật pháp - xét duyệt trước.

Hội đồng Chuyên gia ngày càng trở nên cứng rắn hơn trong những năm qua. Trong cuộc bỏ phiếu hồi tháng 3, ông Ebrahim Raisi đã được bầu lại vào Hội đồng này, trong khi Hội đồng Giám hộ đã cấm cựu Tổng thống Hassan Rouhani tranh cử. Một số người đã chỉ ra con trai của lãnh tụ tối cao đương nhiệm Mojtaba Khamenei, một giáo sĩ cấp trung, là một ứng cử viên tiềm năng cho vị trí cao nhất, nhưng đó sẽ là một sự thay đổi so với các nguyên tắc của Cộng hòa Hồi giáo Iran, quốc gia đã lật đổ chế độ quân chủ vào năm 1979 và luôn tự hào vì đã xóa bỏ luật cha truyền con nối.

Bên cạnh đó, các đối thủ của cố Tổng thống Ebrahim Raisi cũng có khả năng cố gắng lấp đầy khoảng trống mà ông để lại. Tuy nhiên, Iran không thiếu những chủ thể chính trị “phụ thuộc và thuộc về Lực lượng Vệ binh cách mạng của Cộng hòa Hồi giáo (IRGC)”, những người có thể thay thế ông Ebrahim Raisi.

Sau sự ra đi của ông Ebrahim Raisi, quyền lực đã được chuyển giao cho Phó Tổng thống thứ nhất Mohammad Mokhber và một ngày sau đó, được Lãnh đạo tối cao Ayatollah Ali Khamenei phê chuẩn làm quyền Tổng thống. Mặc dù  không nổi tiếng như người tiền nhiệm quá cố, nhưng ông Mahammad Mokhber là “một nhà lãnh đạo kiểu khác”, “ông thân thiết với IRGC, gần với đòn bẩy quyền lực”.

Chuyên gia Ali Vaez, Giám đốc Dự án Iran tại tổ chức nghiên cứu Nhóm Khủng hoảng Quốc tế, nhận định rằng, ông Mahammad Mokhber có thể sẽ đưa ra một mô hình “làm việc như thường lệ” trong những ngày tới. Nhưng theo luật, Iran sẽ phải tổ chức bầu cử trong vòng 50 ngày tới.

Ngày 20/5, Hãng thông tấn nhà nước Iran IRNA cho biết cuộc bầu cử tổng thống Iran sẽ diễn ra vào ngày 28/6. Các ứng cử viên có thể đăng ký từ ngày 30/5 - 3/6 và chiến dịch tranh cử sẽ diễn ra từ ngày 12/6 - 27/6. Các chuyên gia cho rằng, cuộc bầu cử có thể sẽ được tổ chức vội, tỉ lệ cử tri đi bầu không cao, trong khi một số khác nhận định, cuộc bầu cử tạo cơ hội quay trở lại cho những người ôn hòa.

Theo các nhà phân tích chính trị, dự kiến sẽ có rất ít thay đổi sau sự ra đi của ông Ebrahim Raisi, đặc biệt là về chính sách đối ngoại, vốn hầu như thuộc quyền quyết định của nhà lãnh đạo tối cao. Chính sách đối ngoại của Iran do Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao quyết định và có thể bị lãnh đạo tối cao phủ quyết. Chuyên gia Ali Vaez bình luận: “Thực sự, nhà lãnh đạo tối cao và IRGC là những người đưa ra quyết định cuối cùng và thậm chí với các đồng minh trong khu vực cũng hầu hết đều thực hiện chính sách của Iran”.

Người dân Iran bày tỏ lòng thương tiếc đối với cố Tổng thống Ebrahim Raisi.

Nhân tố gián tiếp gây ra vụ tai nạn

Các biện pháp trừng phạt của phương Tây đối với Iran kể từ cuộc cách mạng năm 1979 và sau đó là về chương trình hạt nhân đã khiến Tehran gặp khó khăn trong việc có được các phụ tùng thay thế hoặc mua máy bay mới. Kể từ lệnh trừng phạt đầu tiên của Mỹ đối với Iran cách đây 45 năm, nền kinh tế Iran bị ảnh hưởng sâu rộng và đặc biệt là các hãng hàng không của nước này bị tác động nặng nề khi chính phủ nước Cộng hòa Hồi giáo không thể nhập khẩu máy bay mới.

Trọng tâm của các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với hàng không Iran là lệnh cấm nước này nhập khẩu bất kỳ máy bay hoặc thiết bị máy bay nào được sản xuất với hơn 10% linh kiện của Mỹ. Điều đó đã loại trừ khả năng Iran mua máy bay hoặc trực thăng mới của phương Tây, đồng thời cũng khiến Tehran gặp khó khăn trong việc tìm kiếm các bộ phận cần thiết để bảo trì các phi đội bay cũ kỹ của mình. Một số máy bay phản lực của Nga cũng phụ thuộc vào các bộ phận của Mỹ, do đó, việc tìm nguồn cung ứng ngay cả những thứ đó cũng gặp khó khăn đối với Iran, bất chấp mối quan hệ chặt chẽ giữa Tehran và Moscow.

Theo Viện Cận Đông Washington, tính đến tháng 4/2019, 23 hãng hàng không Iran đang vận hành 156 máy bay trong tổng số 300 máy bay ở nước này, cho thấy gần một nửa số máy bay của Iran không thể bay vì phải chờ phụ tùng thay thế.

Theo ông Mohammad Mohammadi-Bakhsh, người đứng đầu cơ quan hàng không Iran, Tổ chức Hàng không Dân dụng Iran (CAO), nhu cầu sửa chữa thường xuyên đã làm tăng giá vé máy bay ở Iran và cũng gây căng thẳng kinh tế cho các công ty sản xuất máy bay nhỏ hơn. Máy bay cũng không thể gửi ra nước ngoài để sửa chữa và phải bảo dưỡng ở trong nước, với nhân lực chuyên gia hạn chế. Năm 2015, thỏa thuận hạt nhân Iran mang tên Kế hoạch hành động toàn diện chung (JCPOA) đã được ký kết.

Trong đó, Iran đồng ý ngừng sản xuất các vật liệu có thể được sử dụng để sản xuất vũ khí hạt nhân. Đổi lại, các biện pháp trừng phạt đối với lĩnh vực hàng không được nới lỏng, cho phép nước này mua máy bay từ các nhà sản xuất nước ngoài như Airbus và Boeing. Tuy nhiên, các lệnh trừng phạt đã được tái áp đặt khi Mỹ rời bỏ thỏa thuận hạt nhân dưới thời cựu Tổng thống Donald Trump vào năm 2018.

Và theo Viện Washington, khoảng thời gian ngắn ngủi khi các lệnh trừng phạt được dỡ bỏ không giúp ích gì nhiều cho Iran: Iran đã đặt mua hơn 200 máy bay từ các hãng phương Tây nhưng chỉ nhận được ba máy bay phản lực Airbus và 13 động cơ phản lực cánh quạt ATR - những máy bay nhỏ hơn - trước khi chính quyền Tổng thống Donald Trump áp dụng lại các lệnh trừng phạt.

Khổng Hà (tổng hợp)

Hơn 5.500 tỷ đồng vốn đầu tư đổ vào các dự án bất động sản vừa được TP Đà Nẵng công bố đủ điều kiện miễn giấy phép xây dựng theo quy định pháp luật mới (có hiệu lực từ 1/7/2025). Sở Xây dựng Đà Nẵng yêu cầu chính quyền địa phương công khai minh bạch danh mục dự án, đồng thời tăng cường kiểm soát trật tự xây dựng và trách nhiệm chủ đầu tư ngay từ giai đoạn khởi công.

Cuối tháng 6 vừa qua, Cảnh sát Tây Ban Nha với sự hỗ trợ của Cơ quan Cảnh sát Liên minh châu Âu (Europol) cùng lực lượng thực thi pháp luật của Estonia, Pháp và Mỹ, đã bắt giữ 5 thành viên của một mạng lưới tội phạm tham gia vào hoạt động gian lận đầu tư tiền mã hóa (tiền điện tử). Kết quả điều tra cho thấy, những kẻ phạm tội đã rửa 460 triệu Euro tiền lợi nhuận bất hợp pháp bị đánh cắp thông qua gian lận đầu tư tiền điện tử từ hơn 5.000 nạn nhân trên khắp thế giới.

Ngày 17/7, Cơ quan CSĐT (Phòng Cảnh sát hình sự) Công an tỉnh An Giang cho biết đã khởi tố bị can, bắt tạm giam đối với Nguyễn Thị Thu Trang để điều tra về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”. Trang là cựu thủ quỹ của Ngân hàng Quốc tế (VIB) – chi nhánh tại phường Long Xuyên, An Giang.

Ngọn lửa bùng phát tạo ra cột khói đen cao hàng chục mét, gây ngạt tại công ty chuyên sản xuất sơn. Sau hơn 1h triển khai chữa cháy, ngọn lửa được khống chế nhưng hơn 1.000m2 nhà xưởng của công ty cùng nhiều trang thiết bị máy móc bên trong bị cháy và đổ sập…

Ngày 17/7, ông Trần Trường Sơn, Chủ tịch Hội Chữ thập đỏ TP Hồ Chí Minh cho biết đã báo cáo sự việc đến Công an TP Hồ Chí Minh và đề nghị can thiệp, xử lý người giả danh các cơ sở y tế tổ chức hiến máu, lợi dụng lòng tốt và sự lo lắng của những người hiến máu, nhằm chiếm đoạt tài sản...

Chiều 17/7, tại nhà thi đấu Đại học TDTT Bắc Ninh (TP Từ Sơn, Bắc Ninh), giải Cup các CLB Võ thuật tổng hợp (MMA) toàn quốc 2025 chính thức khởi tranh. Đây được coi là bước tiến tiếp theo để MMA Việt Nam vươn lên trong bản đồ MMA thế giới.

Chỉ với vài triệu đồng, hàng loạt quảng cáo dịch vụ “hút mỡ không đau”, “giảm ngay 10kg sau 1 buổi” tràn ngập trên Facebook, TikTok, YouTube... đánh trúng tâm lý thích làm đẹp nhanh, giá rẻ của nhiều người. Nhưng đằng sau vẻ ngoài lung linh đó là những ca biến chứng, thậm chí tử vong vì giao phó cơ thể cho người không có chuyên môn.

©2004. Bản quyền thuộc về Báo Công An Nhân Dân.
®Không sao chép dưới mọi hình thức khi chưa có sự đồng ý bằng văn bản của Báo Công An Nhân Dân.