Mỹ Latinh đối mặt với một thách thức lịch sử

Theo phân tích của giới chuyên gia, sự hội tụ đáng chú ý giữa các nhóm tội phạm khác nhau, theo đuổi các mục tiêu khác nhau, cho thấy những biến động đáng quan ngại trong quy mô và mức độ phức tạp của tội phạm có tổ chức và khủng bố trong khu vực, nhất là khi xét về khả năng hoạt động, nguồn lực và hậu cần đã tăng lên về mặt chất lượng cũng như số lượng. Bối cảnh này đã khiến hợp tác giữa các lực lượng an ninh địa phương của các nước Mỹ Latinh gặp nhiều trở ngại, thậm chí là “nhúng chàm” bởi sự thâm nhập mà các tổ chức tội phạm này đã cố gắng củng cố.

Ngoài các trường hợp nổi tiếng của Colombia, Mexico và biên giới ba nước gồm Argentina, Brazil và Paraguay, nay còn có thêm Ecuador, một quốc gia được nhiều đối tượng tội phạm lựa chọn do vị trí địa chiến lược. Trong bối cảnh này, người ta cho rằng cần phải phân tích cách thức hoạt động của các tổ chức tội phạm và thực hiện phân tích các cơ sở hoạt động tiềm năng để đưa ra các giải pháp toàn diện khả thi giữa các quốc gia trong khu vực.

Trường hợp của Ecuador có thể là một ví dụ minh họa bởi chỉ trong 5 năm qua quốc gia này đã chịu những ảnh hưởng không nhỏ bởi nạn buôn bán ma túy. Theo báo cáo gần đây nhất từ Viện Thống kê và Điều tra của Ecuador, công bố hồi tháng 5/2022, và số liệu từ Bộ Chính phủ và Văn phòng Tổng Chưởng lý bang, trong quý đầu tiên của năm 2021, số vụ giết người có chủ đích tại Ecuador là 697 vụ, trong khi đó cùng kỳ năm 2022, con số này là 1.322, cao hơn 89,7%. Nổi bật là việc sử dụng chất nổ trong các vụ phạm tội, chẳng hạn như vụ xảy ra tại các nhà tù Guayas, Esmeraldas và Guayaquil trong những tháng đầu năm nay. Tương tự, việc sử dụng máy bay không người lái chứa đầy chất nổ dường như cho thấy mức độ ngày càng tinh vi của các nhóm tội phạm có tổ chức.

Trong bối cảnh đó, theo báo cáo của InSight Crime, chỉ trong một tuần, vào đầu tháng 5/2022, ba nhân viên an ninh đã thiệt mạng trong các vụ tấn công và một số trường hợp có dấu hiệu bị tra tấn. Dựa trên dữ liệu do Horizon Intelligence tổng hợp, trong lãnh thổ Ecuador, phần lớn các vụ việc liên quan đến sản xuất và buôn bán chất ma túy tập trung chủ yếu ở ba điểm: Biên giới phía Bắc Ipiales-Tulcán; thành phố Esmeraldas, đặc biệt là ở khu vực cảng; và vùng trung tâm phía Nam Guayaquil, tỉnh Guayas. Tất nhiên, sự gia tăng nhanh chóng về tội phạm và bạo lực ở Ecuador không tách rời khỏi các vấn đề an ninh nghiêm trọng ở Mỹ Latinh. Los Choneros, một trong những tổ chức tội phạm lớn nhất ở Ecuador, được biết nằm trong đường dây buôn bán ma túy của Lực lượng Vũ trang Cách mạng Colombia (FARC).

Nhiều băng đảng Mexico khác cũng tham gia vào cuộc đấu tranh giành quyền kiểm soát đường dây buôn bán ma túy này. Sự gia tăng nhanh chóng bạo lực, “sản phẩm” của các cuộc cạnh tranh giữa các băng nhóm tội phạm (ví dụ như trong nhà tù), và sự tập trung chủ yếu ở các khu vực miền núi Nario cho đến các thành phố cảng phía tây Ecuador, và sự xâm nhập ngày càng tăng của quân du kích Colombia cùng các băng đảng Mexico cho thấy bước ngoặt mới trong nạn buôn bán ma túy quốc tế, nơi các băng nhóm tội phạm có thể tìm cách tiến tới hợp tác để cùng chia sẻ lợi ích.

Trật tự an ninh mới trong khu vực cho thấy sự xuất hiện của các tác nhân có giá trị địa chiến lược khác nhau, từ sản xuất cho đến mạng lưới hỗ trợ và hậu cần phức tạp với phạm vi toàn cầu. Trong bối cảnh mới này, Ecuador được coi là một địa bàn trọng yếu trong các hoạt động vận chuyển và hậu cần ma túy quốc tế. Trung tuần tháng 4, nhà chức trách Ecuador đã bắt giữ một lô hàng kỷ lục gồm 7 tấn cocaine tại cảng Guayaquil, với đích đến là cảng Antwerp, Bỉ. Nhiều vụ việc tương tự cũng đã được phát hiện từ năm 2020 tại Bulgaria, Estonia, Hy Lạp, Italy, Hà Lan và Bờ Tây của Mỹ. Ecuador hiện được coi là trung tâm hậu cần chính cho việc xuất khẩu ma túy.

Đặc biệt, cảng Guayaquil đã được Bộ Ngoại giao Mỹ đánh giá là trung tâm hậu cần chính cho vận chuyển ma túy sang châu Âu và Mỹ. Thách thức lớn mà Ecuador phải đối mặt hiện nay từ tội phạm có tổ chức là nguy cơ các dịch vụ an ninh bị các băng nhóm tội phạm qua mặt, trong khi hợp tác khu vực dường như ngày càng rời rạc và hạn chế.