Nhiều nước đã sẵn sàng tham gia tái thiết Ukraine

Theo một đánh giá chung của Chính phủ Ukraine, Ủy ban châu Âu (EC), Ngân hàng Thế giới (WB) và Liên hợp quốc (LHQ), chi phí tái thiết và phục hồi ở Ukraine đã tăng lên 411 tỷ USD, tương đương 2,6 lần Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) ước tính của nước này vào năm 2022. Và đó mới chỉ là thiệt hại vật chất. Nếu tính thêm các hoạt động kinh doanh bị mất, xuất khẩu giảm và các yếu tố kinh tế khác, thì tổng chi phí của cuộc xung đột lên tới khoảng 1 nghìn tỷ USD. Việc tái thiết và phục hồi dự kiến sẽ kéo dài hơn 10 năm, đòi hỏi nguồn tài trợ của cả nhà nước và tư nhân, mặc dù vẫn chưa rõ ai sẽ nhận phần chi trả.

Xét về lĩnh vực, theo WB giới công bố vào tháng Ba, nhu cầu tái thiết lớn nhất là giao thông (22%), nhà ở (17%), năng lượng (11%), bảo trợ xã hội và sinh kế (10%), quản lý nguy cơ cháy nổ (9%) và nông nghiệp (7%). WB cho biết, việc rà phá bom mìn ở quốc gia này có thể tiêu tốn tới 1,5 tỷ USD.

Tính đến tháng 2 năm nay, thiệt hại lớn nhất là về năng lượng, cao hơn 5 lần so với tháng 6/2022, sau khi Nga liên tục nhắm mục tiêu vào cơ sở hạ tầng năng lượng bằng các cuộc tấn công tên lửa. Các khu vực địa lý có nhu cầu tái thiết lớn nhất là những nơi xảy ra chiến sự: Donetsk, Kharkiv, Luhansk và Kherson. Theo báo cáo của Trường Kinh tế Kiev, tính đến tháng 1, xung đột làm hư hại hơn 149.300 tòa nhà dân cư, cùng hơn 3.000 cơ sở giáo dục từ mầm non đến đại học. Hàng trăm bệnh viện, công trình tôn giáo, cơ sở văn hóa và các tòa nhà khác cũng bị hư hại hoặc phá hủy.

Chính phủ Ukraine và các đối tác đã bắt đầu một số công việc, khẩn cấp nhất, không đợi xung đột kết thúc, là xây dựng chỗ ở cho những người dân phải di tản. Tiếp theo trong danh sách là sửa chữa cơ sở hạ tầng năng lượng. Trong lĩnh vực y tế, hơn 500 cơ sở y tế bị ảnh hưởng đã được sửa chữa một phần hoặc toàn bộ; ngành năng lượng và giao thông đã nhận được thiết bị, vật tư và nguồn tài chính để sửa chữa nhanh chóng.

Cơ sở dữ liệu về các công ty sẵn sàng tham gia vào quá trình tái thiết đã được xây dựng ở Ba Lan, nơi được kỳ vọng sẽ đóng vai trò là trung tâm cho các nỗ lực tái thiết, cùng với Romania. Nhưng các nước nhỏ hơn trong khu vực cũng bày tỏ sự sẵn sàng tham gia vào quá trình này. Đơn cử như Litva, một quốc gia ủng hộ Ukraine mạnh mẽ, đã coi việc tái thiết các cơ sở giáo dục và đào tạo, cơ sở hạ tầng thông tin liên lạc cũng như cung cấp nhà ở tạm thời cho người bị ảnh hưởng bởi cuộc xung đột là ưu tiên hàng đầu của nước này.

Theo kế hoạch được Chính phủ Litva phê duyệt vào tháng 8/2022, các dự án được công bố vào thời điểm đó là xây dựng một trại tập trung di động và cải tạo một trường học ở Borodyanka thuộc vùng Kiev, xây dựng lại cây cầu bắc qua sông Trubiz và xây dựng lại một trường mẫu giáo ở thị trấn Irpin, ngoại ô Kiev. Một quốc gia vùng Baltic khác là Estonia đã tập trung vào khu vực Zhytomyr, nơi họ bắt đầu xây dựng lại một trường mẫu giáo và sẽ tiếp tục với các địa điểm dân sự và cơ sở hạ tầng quan trọng khác.

Diễn đàn Tái thiết Ukraine diễn ra hồi trung tuần tháng Hai vừa qua tại Warsaw (Ba Lan) đã thu hút sự tham dự của hàng trăm đại diện của các tổ chức chính phủ và doanh nghiệp từ các nước Trung Âu như CH Czech, Estonia, Latvia, Ba Lan và Slovakia, cũng như một số nước Tây Âu. Ba Lan đã nhiều lần được nhắc đến như một trung tâm tái thiết Ukraine. Là nền kinh tế lớn nhất ở Trung và Đông Âu (CEE), Ba Lan có đường biên giới dài với Ukraine và Warsaw là một trong những bên ủng hộ mạnh mẽ nhất của Ukraine. Tổng thống Ba Lan Andrzej Duda là người vận động thành công các thành viên EU cam kết gửi cho Ukraine hơn 400 xe tăng chiến đấu chủ lực (MTB) Leopard 2 hiện đại và các viện trợ quân sự khác cho Kiev.

Vấn đề tái thiết Ukraine hậu xung đột dự kiến sẽ là chủ đề nổi bật trong các cuộc đàm phán Ba Lan - Ukraine trong những tuần và tháng tới, khi hai nước đang đàm phán một hiệp ước nhằm tạo động lực mới cho mối quan hệ đặc biệt của họ. Chuyến thăm của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tới Warsaw vào ngày 5/4 có thể là chìa khóa trong việc thúc đẩy một thỏa thuận nhằm đặt nền móng cho các công ty Ba Lan tham gia vào nỗ lực tái thiết trị giá hàng trăm tỷ USD. Hiện có hơn 2.000 công ty Ba Lan trong cơ sở dữ liệu của cơ quan này quan tâm đến việc xuất khẩu sang Ukraine hoặc tham gia vào quá trình tái thiết. Một báo cáo của ngân hàng Ba Lan Pekao SA nêu rõ việc tái thiết Ukraine sau xung đột sẽ giúp Ba Lan thu về khoảng 38 tỷ euro, tương đương khoảng 3,8% GDP.

Trong khi đó, các công ty ở Romania, nền kinh tế lớn thứ hai trong khu vực sau Ba Lan, cũng đang tìm cách để tham gia vào nỗ lực tái thiết. Ở Romania, Phòng Thương mại Romania-Ukraine đã ký một biên bản ghi nhớ (MoU) với Đại sứ quán Ukraine ở Bucharest vào tháng 1/2023 để tạo cơ sở dữ liệu về các công ty đủ điều kiện tham gia các dự án tái thiết của Ukraine. Tại Latvia, các cơ hội trong thời kỳ tái thiết đã được thảo luận tại một hội thảo do Bộ Tài chính nước này tổ chức hồi tháng Hai năm nay. Các nước nhỏ khác như Albania, Montenegro và Bắc Macedonia hay Slovenia cũng tìm cách can dự. Ví dụ, ngay cả quốc gia nhỏ trong khu vực như Slovenia với dân số chỉ hơn 2 triệu người, cũng đang để mắt đến các cơ hội tái thiết ở Ukraine. Thủ tướng Slovenia Robert Golob đã đến thăm Ukraine vào ngày 31/3 để bày tỏ sự ủng hộ chính trị và tình đoàn kết với người dân Ukraine, nhưng ông cũng nhấn mạnh Ljubljana quan tâm đến việc tham gia vào quá trình tái thiết.

Về phần mình, Ukraine đã nói về sự cần thiết phải học hỏi từ những nỗ lực tái thiết thời kỳ đầu sau xung đột như ở Iraq và các quốc gia thuộc Nam Tư cũ, nhấn mạnh đến nhu cầu xây dựng lại tốt hơn, chẳng hạn bằng cách đầu tư vào năng lực năng lượng tái tạo mới và các lĩnh vực công nghệ cao hiện đại khác. Các quan chức Ukraine cũng đang chuẩn bị lộ trình, có lẽ để đáp lại lời đồn đoán ngày càng tăng từ các quốc gia khác đang muốn giành được những hợp đồng tái thiết khổng lồ tiềm năng. Kiev đã thông báo vào ngày 6/4 rằng chính phủ nước này muốn các công ty Ukraine thực hiện ít nhất 60% công việc tái thiết.