Tác động từ việc Tổng thống Mỹ mạnh tay áp thuế với hàng hóa Canada, Mexico và Trung Quốc
Quyết định áp thuế đối với hàng hóa nhập khẩu từ Canada, Mexico và Trung Quốc của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đã làm dấy lên làn sóng phản ứng mạnh mẽ từ các nước liên quan, làm gia tăng nguy cơ xảy ra một cuộc chiến thương mại quy mô lớn.
Các nhà kinh tế học cho rằng động thái này có thể đẩy nền kinh tế toàn cầu vào một chu kỳ suy giảm chưa từng có, ảnh hưởng không chỉ đến các nước liên quan mà còn làm lung lay trật tự kinh tế thế giới.
Hôm 1/2, tân chủ nhân Nhà Trắng thông báo mức thuế mới: 25% đối với hàng hóa từ Canada và Mexico, cùng 10% đối với Trung Quốc. Quyết định này, có hiệu lực từ ngày 4/2, được chính quyền Mỹ biện minh là nhằm bảo vệ nền kinh tế, kiềm chế nhập cư và chống buôn lậu ma túy. Tổng thống Trump nhấn mạnh thuế quan là một phần trong chiến lược thúc đẩy nền kinh tế Mỹ và đảm bảo lợi ích quốc gia. Ông bác bỏ các chỉ trích về nguy cơ lạm phát và khẳng định chính sách này sẽ tạo thêm việc làm trong nước. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu từ Viện Kinh tế Quốc tế Peterson cảnh báo rằng, chính sách thuế quan có thể khiến chi phí sản xuất trong nước tăng cao, ảnh hưởng đến sức mua của người tiêu dùng và làm suy yếu đà tăng trưởng của nền kinh tế Mỹ.
Thủ tướng Canada Justin Trudeau đã ngay lập tức lên án chính sách thuế quan mới của Mỹ, nhấn mạnh rằng nó sẽ làm gián đoạn chuỗi cung ứng và đẩy giá cả hàng hóa leo thang. Để đáp trả, Canada công bố áp thuế 25% lên hàng hóa Mỹ trị giá 155 tỷ CAD (107 tỷ USD), đồng thời kêu gọi người dân ưu tiên sử dụng sản phẩm nội địa. Một số tỉnh thậm chí đã loại bỏ rượu và bia nhập khẩu từ Mỹ khỏi hệ thống bán lẻ. Các chuyên gia thương mại quốc tế nhận định, động thái này của Canada có thể dẫn đến sự phân hóa mạnh mẽ trong thương mại khu vực Bắc Mỹ, gây thiệt hại lớn cho cả hai nền kinh tế. Mexico cũng có phản ứng tương tự. Tổng thống Claudia Sheinbaum chỉ trích động thái của Mỹ và ra lệnh áp thuế trả đũa nhằm bảo vệ lợi ích quốc gia. Chính quyền Mexico khẳng định không chấp nhận bất kỳ sự áp đặt nào từ Washington và sẽ theo đuổi các biện pháp thương mại phù hợp.
Trung Quốc, trong khi đó, lên án chính sách thuế quan của Mỹ là vi phạm nghiêm trọng các quy tắc của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Bắc Kinh kêu gọi đối thoại để giải quyết tranh chấp thay vì đối đầu. Các nhà phân tích tại Đại học Bắc Kinh nhận định rằng nếu chiến tranh thương mại Mỹ - Trung leo thang, chuỗi cung ứng toàn cầu có thể bị gián đoạn nghiêm trọng, ảnh hưởng đến cả các nền kinh tế mới nổi.
Các chuyên gia cảnh báo cuộc đối đầu thương mại này có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Trước tiên, người tiêu dùng Mỹ sẽ là đối tượng chịu thiệt hại trực tiếp do giá cả hàng hóa tăng cao, đặc biệt là thực phẩm và nhiên liệu. Ngành công nghiệp năng lượng Mỹ cũng bày tỏ lo ngại về tác động của thuế quan đối với nhập khẩu dầu và khí đốt từ Canada, vốn lên tới 14,4 tỷ USD mỗi năm. Viện Dầu khí Mỹ đã kêu gọi chính quyền Tổng thống Donald Trump cân nhắc lại chính sách này để tránh gây bất ổn cho thị trường năng lượng. Trong khi đó, các chuyên gia tại Viện Brookings cho rằng mức thuế mới có thể làm suy yếu các dự án năng lượng tái tạo và tác động tiêu cực đến ngành công nghiệp khai thác dầu đá phiến của Mỹ. Không chỉ vậy, ngành công nghiệp ôtô cũng bị ảnh hưởng nặng nề. Năm 2024, Mỹ nhập khẩu hơn 126 tỷ USD ôtô và linh kiện từ Mexico, cùng 46 tỷ USD từ Canada. Việc áp thuế sẽ làm gia tăng chi phí sản xuất, đẩy giá xe lên cao và ảnh hưởng đến cả các công ty Mỹ hoạt động tại hai nước này.
Các chuyên gia kinh tế từ Viện Brookings nhận định rằng, động thái này có thể gây thiệt hại lớn cho ngành công nghiệp Mỹ, khi phần lớn các linh kiện xe hơi phải nhập khẩu để lắp ráp trong nước. Điều này cũng có thể ảnh hưởng trực tiếp đến ngành công nghiệp phụ trợ, làm gia tăng tỷ lệ thất nghiệp trong ngành sản xuất ôtô tại Mỹ.
Chính sách thuế quan mới cũng gây chia rẽ trong nội bộ nước Mỹ. Thượng nghị sĩ Patty Murray cảnh báo rằng thuế quan sẽ gây tổn thất trực tiếp cho các gia đình Mỹ. Trong khi đó, Thống đốc bang Colorado Jared Polis nhận định chính sách này làm giảm sức cạnh tranh của nền kinh tế Mỹ. Ngược lại, phe ủng hộ Tổng thống Trump, bao gồm Chủ tịch Ủy ban Tài chính Hạ viện Jason Smith, lại bảo vệ quyết định này, cho rằng nó gửi đi thông điệp mạnh mẽ về việc Mỹ sẽ không khoan nhượng trước các vấn đề như nhập cư bất hợp pháp và buôn lậu ma túy. Một số học giả tại Đại học Harvard cho rằng, dù mục tiêu của ông Trump là bảo vệ nền kinh tế nội địa, nhưng cách tiếp cận này có thể phản tác dụng, làm suy yếu vị thế kinh tế của Mỹ trên thị trường toàn cầu.
Giới phân tích nhận định cuộc chiến thương mại lần này có thể gây ra những biến động lớn trên thị trường toàn cầu. Khi Trung Quốc từng đáp trả bằng việc tăng thuế đối với hàng hóa Mỹ trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, nhiều nông dân Mỹ đã chịu thiệt hại nặng nề. Lịch sử có thể lặp lại nếu các đối tác thương mại lớn của Mỹ thực hiện biện pháp trả đũa tương tự. Chuyên gia kinh tế Robert Lighthizer nhận định, nếu chiến tranh thương mại leo thang, các quốc gia sẽ mất niềm tin vào các hiệp định thương mại và chuyển hướng sang các thị trường khác.
Các chuyên gia của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) cũng cảnh báo rằng các chính sách thuế quan của Mỹ có thể kéo theo suy thoái kinh tế toàn cầu trong dài hạn. Bên cạnh đó, chiến tranh thương mại cũng có thể làm suy yếu các hiệp định thương mại quan trọng như Hiệp định Mỹ - Mexico - Canada (USMCA), làm xói mòn niềm tin của doanh nghiệp và nhà đầu tư. Các nhà phân tích của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cảnh báo rằng, căng thẳng thương mại có thể khiến tăng trưởng kinh tế toàn cầu chậm lại, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chuỗi cung ứng quốc tế. Một số nhà nghiên cứu kinh tế nhận định, nếu không có một lối thoát hợp lý, thế giới có thể phải đối mặt với một thời kỳ bảo hộ thương mại kéo dài, tác động tiêu cực đến cả các nền kinh tế phát triển và đang phát triển.
Trong bối cảnh đó, thế giới đang chờ đợi xem liệu các bên có thể tìm ra giải pháp đối thoại hay sẽ tiếp tục đẩy căng thẳng thương mại lên một tầm cao mới, đe dọa sự ổn định của nền kinh tế toàn cầu.