Tái hiện Lễ ban quạt trong cung đình xưa tại Hoàng thành Thăng Long
Ngày 1/6, Lễ ban quạt trong cung đình xưa được tái hiện tại Khu Di sản Hoàng thành Thăng Long, Hà Nội, trong khuôn khổ chương trình “Tết Đoan Ngọ xưa và nay” do Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long – Hà Nội tổ chức.
Theo Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long – Hà Nội, trong cung đình, dưới thời Lê, vua và triều đình long trọng tổ chức nghi lễ cúng tế tổ tiên, lễ thường triều và ban yến, ban quạt cho các quan thể hiện quyền uy của bậc thiên tử và mang giá trị nhân văn sâu sắc. Các nghi thức tế lễ được tổ chức ở Thái Miếu và điện Chí Kính.
Ngày Tết Đoan Ngọ (mùng 5/5 âm lịch) có một nghi lễ đặc biệt là lễ ban quạt. Nhà vua tiến hành ban quạt cho các quan. Để chuẩn bị cho nghi lễ này, triều đình giao cho bộ Hộ cấp phát tiền công chuẩn bị quạt.
Làng Đào Xá thuộc tổng Ngọc Cục, huyện Đường An, phủ Thượng Hồng, trấn Hải Dương xưa (nay là làng Đào Quạt, xã Bãi Sậy, huyện Ân Thi, tỉnh Hưng Yên) được giao trọng trách làm quạt. Sau khi làm xong, quạt được đệ tiến vào Văn miếu, Vũ miếu. Vua sai ban cho Hoàng thân, Vương thân, quan văn võ đang tại chức, binh doanh các cơ, đội thuộc Bộ. Trong thời tiết nóng bức của ngày Tết Đoan Ngọ, nghi thức ban quạt là sự thể hiện sự quan tâm đặc biệt của nhà vua dành cho các quan. Ân điển ban quạt của nhà vua còn ý nghĩa sâu sắc là ban “Phúc lành, Sức khỏe, Bình an”.
Lễ ban quạt được trong cung đình được Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long – Hà Nội phối hợp Hội Di sản văn hóa Thăng Long và Công ty Ỷ Vân tái hiện tại lễ khai mạc chương trình “Tết Đoan Ngọ xưa và nay”, thu hút sự chú ý của đông đảo đại biểu, khách tham quan Hoàng thành.
Phát biểu tại lễ khai mạc, GS.TS Nguyễn Quang Ngọc, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam cho biết: Tết Đoan Ngọ hay Tết Đoan Dương là một phong tục cổ truyền của Việt Nam và một số quốc gia Đông Á. Ngày Tết Đoan Ngọ xưa, trong cung đình và dân gian có những nghi thức và phong tục khác nhau. Trong dân gian là tục “giết sâu bọ”, đeo bùa ngũ sắc, xông nước lá thơm, tục khảo cây ra trái, hái thảo dược làm thuốc…
Trong cung đình, Tết Đoan Ngọ là lễ thường triều, hoàng đế (tức nhà vua) chịu mệnh trời thực hiện một số nghi lễ như cúng tế các tiên đế, báo hiếu bậc sinh thành, ban yến và ban quạt cho văn võ bá quan, với mong ước ban phúc lành, sức khỏe, bình an cho muôn nhà. Ngày nay, Tết Đoan Ngọ vẫn là một trong những lễ tiết chính của người Việt cùng với Tết Nguyên đán, Tết Nguyên Tiêu, Tết Trung Thu…
Theo ông Nguyễn Quang Thanh, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long – Hà Nội, Trung tâm đã nghiên cứu, sưu tầm nhiều nguồn tư liệu cổ, nhằm tái hiện chân thực nhất không gian, hương vị Tết Đoan Ngọ cổ truyền tại Hoàng cung xưa. Đến với chương trình, du khách sẽ có những trải nghiệm thú vị về với những nét văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Chương trình Tết Đoan Ngọ sẽ trở thành một sự kiện được tổ chức thường niên tại khu di sản Hoàng thành Thăng Long, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị phong tục tập quán cổ truyền, đặc biệt giáo dục cho thế hệ trẻ hiểu và thêm yêu nền văn hoá đậm đà bản sắc dân tộc Việt Nam.
Chương trình “Tết Đoan Ngọ xưa và nay” bao gồm nhiều hoạt động trưng bày, trải nghiệm văn hóa truyền thống. Bên cạnh tái hiện nghi lễ ban quạt trong cung đình ngày Tết Đoan Ngọ, Ban tổ chức còn trưng bày bộ sưu tập quạt của nghệ nhân Dương Văn Đoàn, trong đó có chiếc quạt mang tính chất cung đình có kích thước 2,4m đề bài thơ của vua Lê Hiến Tông viết trên quạt năm 1503 và một số quạt dành cho vua, hoàng hậu, quan lại được phỏng dựng dựa trên các nguồn tư liệu lịch sử.
Tại chương trình, du khách thấy được các hiện vật quạt trong đời sống xưa và nay, được tìm hiểu những phong tục độc đáo của ngày Tết Đoan Ngọ như: Tục “giết sâu bọ”; tục hái thuốc nam, tục đeo bùa ngũ sắc cùng những chiếc bùa ngũ sắc được phục hồi dựa theo hiện vật đang được lưu giữ tại Bảo tàng Quai Branly (Cộng hòa Pháp), khám phá không gian đầy màu sắc của một cửa hàng quạt trên phố Hàng Mụn xưa (nay là phố Hàng Bút)…