Cái thúng là cái thúng nào?
Tôi đã đắn đo mãi mới dám đặt bút viết những dòng này vì sợ bị cho là mình đang vạch lá tìm sâu. Nhưng thiết nghĩ: Với những độc giả bình thường, những người "ngoại đạo" thì không sao, còn đã là nhà văn, nhà thơ khi sáng tác, thẩm bình các tác phẩm văn chương, hoặc các vấn đề khác nữa thì phải hết sức cẩn trọng trong từng câu từng chữ, tránh những sự hiểu lầm không đáng có.
Vừa rồi, đọc bài "Tài năng dịch thuật của thi sĩ đồng quê Đoàn Văn Cừ" của tác giả Thúy Toàn in trên Văn nghệ Công an số ra ngày 6/52013, tôi thấy có một ý nhỏ cần trao đổi lại. Tác giả Thúy Toàn viết: "...nhà thơ Hữu Toàn sau khi đọc bài "Đường về quê mẹ" của thi sĩ Đoàn Văn Cừ, đã trầm trồ bái phục sự tài tình trong cách tả cảnh giầu hình ảnh, màu sắc, âm thanh...của cụ". Tiếp đó đến câu "thúng cắp bên hông", nhà thơ Hữu Toàn khẳng định: "Ở đây cái thúng đó dứt khoát không phải cái thúng to đựng thóc, đựng gạo, mà phải là cái thúng đựng trầu, đựng đồ khâu vá, kiểu con gái ngày nay đi đâu phải có cái sắc, cái túi...Có phải thế không anh Bao?". Câu hỏi mà nhà thơ Hữu Toàn đưa ra không có câu trả lời từ "anh Bao" (tức nhà thơ Nguyễn Bao). Và tác giả Thúy Toàn cũng không thấy có lời giải thích. Chính vì vậy tôi xin mạn phép có đôi lời trao đổi như sau:
Thứ nhất: Cái thúng trong câu thơ (Thúng cắp bên hông, nón đội đầu) có thể là cái thúng to đựng thóc, đựng gạo lắm chứ! Thông thường, cái thúng to khi dùng đựng thóc, gạo hay ngô, khoai, đỗ...với số lượng lớn (cỡ mười, mười lăm kg hoặc nhiều hơn), lúc vận chuyển người ta phải đội trên đầu. Chẳng ai dại gì mà cắp bên hông cho nó khó đi. Còn vẫn cái thúng đó, khi đựng đồ với số lượng ít hoặc không đựng gì cả, lúc đó người dùng mới cắp nó bên hông một cách nhẹ nhàng, thư thái. Hình ảnh "Thúng cắp bên hông, nón đội đầu" là hình ảnh đẹp trong bài thơ. Đó cũng là hình ảnh rất thực, rất phổ biến của các bà, các mẹ ở các vùng quê đồng bằng Bắc bộ thời trước.
Thứ hai: Gọi đồ đựng trầu, đựng đồ khâu vá là cái thúng có lẽ cũng không được chuẩn cho lắm. Người ta hay gọi là cái cơi đựng trầu (thường được làm bằng gỗ) và cái làn đựng đồ khâu vá (thường được đan bằng tre, nứa) thì đúng hơn. Cái làn đựng đồ khâu vá gần giống với cái giành tích dùng để ủ nước chè xanh có thêm quai xách và nắp đậy. Những đồ dùng phổ biến ngày xưa và có tên gọi riêng rõ ràng như vậy, không lẽ gì một thi sĩ của đồng quê có tài sử dụng ngôn ngữ như Đoàn Văn Cừ lại gọi chúng là "cái thúng" như suy luận của nhà thơ Hữu Toàn!
Tôi đã đắn đo mãi mới dám đặt bút viết những dòng này vì sợ bị cho là mình đang vạch lá tìm sâu. Nhưng thiết nghĩ: Với những độc giả bình thường, những người "ngoại đạo" thì không sao, còn đã là nhà văn, nhà thơ khi sáng tác, thẩm bình các tác phẩm văn chương, hoặc các vấn đề khác nữa thì phải hết sức cẩn trọng trong từng câu từng chữ, tránh những sự hiểu lầm không đáng có.
Vài lời trao đổi kiểu "múa rìu qua mắt thợ". Nếu có gì chưa thấu đáo, rất mong được lượng thứ.
Thái Bình, 5/2013