Đờn ca tài tử được UNESCO vinh danh: Bước ngoặt nhiều thách thức

Các tiết mục đờn ca tài tử tại Lễ đón bằng công nhận của UNESCO tối 11/2 tại Hội trường Thống Nhất. Ảnh: Nguyễn Á.

GS-TS Trần Văn Khê: "Người Việt phải thương câu hát Việt"

Gắn bó với đờn ca tài tử mấy chục năm trời, theo sát quá trình lập hồ sơ và trình UNESCO, tôi cho rằng việc đờn ca tài tử được công nhận là dĩ nhiên vì nó xứng đáng như vậy. Sự kiện này khiến tôi rất vui, coi như nghệ thuật đờn ca tài tử đã có thêm một người bạn, một người tri kỷ yêu nhạc mình, hiểu được nhạc của mình. Đây cũng là dịp để chúng ta nhớ ra rằng đất nước mình có nhiều bộ môn nghệ thuật giá trị. Tuy nhiên, điều khiến tôi trăn trở là bây giờ đờn ca tài tử đã và đang biến chất ngày càng nhiều. Bài bản thì còn đầy đủ, kỹ thuật có thể cao hơn nhưng cái tinh thần và phong cách thua ngày xưa. Không còn cái thanh thản, thú vui chơi với nhau. Nhiều người đặt ra chuyện ký âm các bản đờn ca tài tử, điều đó là cần thiết. Nhưng không nên ký âm theo đồ, rê, mi, fa, sol... của nhạc Tây phương, làm vậy là hư đờn ca tài tử. Việc ký âm để có một cơ sở vững chắc làm nền tảng sẽ rất tốt, rồi từ đó mình tập cho học trò cách sáng tạo lúc biểu diễn. Chúng ta chỉ ký âm được cái lòng bản của đờn ca tài tử chứ không thể để vậy mà học răm rắp theo, như vậy sẽ bị xơ cứng, không còn "tài tử" nữa. Học đờn ca tài tử là "học chân phương mà đờn hoa lá". Tôi chỉ buồn là bây giờ nhiều người Việt mình đang coi thường nghệ thuật của chúng ta rồi mang mặc cảm tự ti. Họ cho rằng chúng ta thua kém rồi vọng ngoại. Bên ngoài dù có cái đẹp cái hay, mình có chấp nhận thì nó cũng là khách. Mình là chủ. Khách đến chơi thì chủ mở cửa chào đón khách, khách chơi hai ba bữa rồi về. Khách cũng chỉ được ở phòng khách chứ không phải vào từ đường ông bà để cho người ta xúm xít lại thờ tự. Do đó, họ cần phải thay đổi tư duy, là người Việt Nam chúng ta phải thương câu hát Việt Nam.

Nghệ sĩ Hải Phượng: "Nên có những chính sách đãi ngộ cho nghệ nhân"

Sau khi đờn ca tài tử được vinh danh, những người chơi nhạc tài tử chúng tôi có ba điều mong muốn. Thứ nhất là mong các thầy, các nhạc sư, các nghệ nhân của mình có được chính sách đãi ngộ để họ yên tâm làm nghề và cống hiến hết mình cho nghệ thuật. Khi nhìn thấy các thầy sống một cách tốt đẹp, nhận được sự nể trọng của cộng đồng thì học trò sẽ có động lực phấn đấu để đạt được vị trí như các thầy. Điều thứ hai, đó là sẽ có những sân chơi nhạc tài tử dành cho tất cả mọi người. Nhiều người thành phố muốn đi coi đờn ca tài tử nhưng họ không biết coi ở đâu? Cái đó đang thiếu. Mặc dù các nhóm đờn ca tài tử rất nhiều nhưng chơi và sinh hoạt là một chuyện còn việc có riêng một không gian để phục vụ khán giả thì mình chưa có. Điều thứ ba, tôi muốn những hiểu biết cơ bản về nghệ thuật đờn ca tài tử sẽ được dạy trong nhà trường. Chính học sinh, sinh viên mới là thế hệ kế thừa. Và khi các em hiểu, các em đã có một niềm tự hào về dân tộc. Khi đó, người ta sẽ sống tốt hơn và có trách nhiệm hơn đối với quê hương, đất nước.

NSƯT Ba Tu: "Đừng để đờn ca tài tử thành mảnh vườn bỏ hoang"

Một mảnh vườn rất tốt mà chúng ta dừng lại, không vun xới, không ươm hạt giống mà bỏ đất trống thì cỏ dại sẽ lên khắp mảnh đất ấy. Cho nên, sau khi đờn ca tài tử được vinh danh, ai sẽ làm công việc bảo tồn, ai tổ chức và làm cái gì, làm ra sao đang là câu hỏi lớn không dễ trả lời. Có người nói với tôi rằng đờn ca tài tử không cần bảo tồn, bảo tàng gì hết, nó sẽ tự lan tỏa, tự duy trì. Tôi không dám nói vậy. Tôi cho rằng nếu đờn ca tài tử không được tu dưỡng, bảo tồn thì nó sẽ như mảnh vườn bị bỏ hoang và mọc toàn cỏ dại. Đơn giản vì mình không học, mình không có cái nguồn gốc, cái nền tảng vững chắc. Vì nhạc tài tử rất bác học, đó là tinh hoa của dân ca, nhạc lễ, thính phòng và nhạc cung đình Huế, có bài bản đàng hoàng. Có nền tảng mới có thể sáng tạo. Còn chuyện bắt chước nhau thì không thể trưởng thành và chuyên nghiệp được. "Tài tử" có nghĩa là người giỏi, có tài về nhạc nhưng hiện nay những người thực sự giỏi đờn ca tài tử còn rất ít. Nếu họ mất, đờn ca tài tử sẽ không thất truyền nhưng nó sẽ hư, không còn là nó nữa.