Đường cùng hay cơ hội?

Dời ra ngoại thành, cầm chắc… ế

Cuối cùng thì Sân khấu kịch Hoàng Thái Thanh cũng tìm được "nhà" mới cho mình khi dời địa chỉ sân khấu quen thuộc ở quận 3 sang Nhà văn hóa thiếu nhi quận 10, TP HCM. Trước đó, khi hết hợp đồng với Công ty dịch vụ giải trí Xuân Hương, đạo diễn, nghệ sĩ Ái Như, Giám đốc Sân khấu kịch Hoàng Thái Thanh xin được thành lập công ty để tiếp tục duy trì hoạt động biểu diễn của sân khấu thì nhận câu trả lời từ Sở Kế hoạch - Đầu tư rằng: Sau vụ ông Lê Minh Phương, "chuyên viên khói lửa" để xảy ra tai nạn cháy nổ vào tháng 2/2013 làm chết và bị thương nhiều người trong gia đình mình ở quận 3; UBND thành phố đã ra quy định không cho phép các đơn vị kinh doanh biểu diễn nghệ thuật được hoạt động trong nội thành nữa. Quy định này đã gây hoang mang cho các đơn vị sân khấu kịch, cải lương. Sau đó, sự việc đã được UBND thành phố xem xét lại theo hướng vẫn cấp phép cho các doanh nghiệp hoạt động theo luật.

NSND Hồng Vân, bà bầu Sân khấu Kịch Phú Nhuận cho rằng: "Đây là quyết định hết sức vô lý. Sân khấu trong nội thành còn chưa ăn ai thì huống chi ra ngoại thành. Sân khấu kịch vốn mang tính ước lệ nên đa phần chỉ sử dụng những hiệu ứng nhẹ như khói sân khấu và các động tác để mô tả chứ không sử dụng khói lửa, chất nổ như trong điện ảnh. Vấn đề ở đây là họ không nghiên cứu, tìm hiểu về đặc thù của các loại hình nghệ thuật. Họ đánh đồng mọi thứ nên đưa ra một quy định chung chung lợi bất cập hại".

Đồng tình với ý kiến của NSND Hồng Vân, nghệ sĩ Minh Béo, Giám đốc Sân khấu Sao Minh Béo phân tích cặn kẽ: "Ở sân khấu kịch của tôi chỉ sử dụng khói sân khấu, còn lửa thì có màn hình led hoặc ánh sáng minh họa. Còn việc phòng cháy chữa cháy thì sân khấu tôi cũng tuân thủ như các đơn vị tổ chức khác đều có bình chữa cháy, chuông báo động, lối thoát hiểm an toàn. Các sân khấu khác đều vậy. Do vậy, việc cấm các sân khấu kịch thành lập hoặc biểu diễn ở nội đô vì lý do khi biểu diễn dễ xảy ra những vụ cháy nổ kinh hoàng như vụ anh Phương "khói lửa" là không phù hợp với sân khấu kịch. Chỉ phù hợp với các đoàn làm phim, điện ảnh".

Để hút khách vùng ngoại thành, sân khấu Sao Minh Béo liên tục tung ra nhiều vở mới quanh đề tài kinh dị, giới tính pha hài hước. Trong ảnh: Một cảnh trong vở kịch giới tính "Mùi da người".

Có ý kiến khác lại cho rằng, nếu xảy ra cháy nổ thì ở nội thành hay ngoại thành cũng có nguy cơ như nhau. Quan trọng là cách phòng chống của các sân khấu. Và không chỉ các đơn vị nghệ thuật biểu diễn mà những đơn vị khác cũng có nguy cơ này.

Theo NSND Hồng Vân, các sân khấu kịch trên địa bàn TP HCM hiện nay vừa thừa vừa thiếu. Hiện khu vực nội thành (tính ở các quận 1, 3, 4, Bình Thạnh và khu vực lân cận) chỉ có khoảng nửa tá sân khấu: Kịch Sài Gòn, IDECAF, Sân khấu thể nghiệm 5B Võ Văn Tần, Kịch Phú Nhuận, Thế Giới Trẻ (Sài Gòn Phẳng), Hoàng Thái Thanh…Thế nhưng các vở diễn vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu của người dân do cũ kỹ, nhàm chán.

Ngoài cơ sở vật chất nghèo nàn, tạo hình sân khấu và đạo cụ thiếu đặc sắc, những gương mặt quá cũ khiến người ta ngại đến mua vé. Bên cạnh đó, sự cạnh tranh khốc liệt của các loại hình nghệ thuật, giải trí mới lạ độc đáo ngày càng phổ cập rộng rãi và tìm đến tận nhà công chúng khiến sân khấu kịch càng vắng khách. "Cách đây khoảng năm, sáu năm phong cách của từng sân khấu rất rõ, rất đặc trưng. Còn bây giờ thì nó tiệp màu, không còn phong cách riêng và chạy theo nhu cầu khán giả. Nhưng không thể trách họ được bởi làm sân khấu tư nhân thì phải tự bơi để kiếm lời. Thêm một quy định làm khó nghệ sĩ, buộc họ phải ra ngoại thành, chẳng khác nào họ cầm chắc cái chết vì ế khách" -  NSND Hồng Vân nói.

Đất mới cho sân khấu trẻ

Thế nhưng, trái ngược với lo ngại của nhiều nghệ sĩ, không ít sân khấu mới thành lập lại chọn nơi "khởi nghiệp" xa nội đô. Với họ, đây là những nơi mà nhu cầu xem kịch của người dân vẫn chưa được đáp ứng đầy đủ, là mảnh đất mới để họ thử sức mà đỡ chịu sự chèn ép của các sân khấu kịch lão làng dày đặc ở nội thành. Một số ông bầu trẻ lý giải, các sân khấu tập trung chủ yếu ở trung tâm thành phố nên nhiều khán giả ở xa khi muốn đi xem kịch lại phải đi một quãng đường rất dài nên việc các sân khấu tỏa ra các vùng ven trung tâm là điều rất hay. Và để hút khách, tạo nên một tầng lớp khán giả cho riêng mình, mỗi sân khấu có một mảng miếng, thêm vào đó là những cách thức tiếp thị, quà tặng… hấp dẫn.

Lập sân khấu ở một quận  xa trung tâm thành phố như quận 11, dù không hẳn là ở ngoại thành, sân khấu Sao Minh Béo của nghệ sĩ Minh Béo phục vụ cho tầng lớp khán giả bình dân ở các quận Tân Bình, Tân Phú, quận 11… Dòng kịch mà sân khấu Sao Minh Béo chú trọng khai thác là kinh dị, hài, kịch giới tính được thể hiện dưới hình thức kịch tạp kỹ pha trộn giữa kịch với ca hát, xiếc, múa, khiêu vũ, cải lương, tấu hài, chiếu phim… Như vở kịch "Mùi da người" mới ra mắt là vở kịch đậm mùi giới tính, gồm nhiều cảnh nóng cấm trẻ em với sự tham gia của ca sĩ chuyển giới Cindy Thái Tài và nhiều siêu mẫu, hot boy, hot girl mới. Những gương mặt vừa nóng vừa lạ này đang là chiêu hút khách của sân khấu Sao Minh Béo. Ngoài giá vé bình dân, sân khấu còn có thêm các chương trình bốc thăm trúng thưởng sau chương trình, ăn tối cùng nghệ sĩ, diễn kịch miễn phí cho trẻ em, người nghèo, tích cực hoạt động từ thiện.

Kịch Thuần Việt "đóng đô" tại một khu vực cách khá xa trung tâm là quận 2. Họ lựa chọn địa bàn này với lý do nơi đây chưa có sân khấu kịch chuyên nghiệp. Riêng kịch Tâm Ngọc, khởi nghiệp từ một khu vực xa xôi là Maximart Cộng Hòa, Tân Bình với 80 ghế đã nhanh chóng ổn định tại rạp Vườn Lài, quận 10, dù vẫn là vị trí chưa thuận lợi khi xa khu vực trung tâm. Từ các vở kịch kinh dị như: "Hồn về từ đáy mộ", "Đà Lạt hẹn ước" (Ma búp bê), "Nghiệp báo", "Tiếng khóc oan"… sau khi chuyển về địa điểm mới, Tâm Ngọc tập trung khai thác triết lý Phật giáo với nội dung xoay quanh thất tình lục dục, thuyết vô thường vô ngã, nhân duyên ở đời…

Cả kịch Thuần Việt và kịch Tâm Ngọc đều ưu tiên đất cho những người trẻ. Đó đa phần đều là sinh viên sân khấu mới ra trường hoặc diễn viên trẻ. Các ông bầu trẻ đang tạo cơ hội để họ rèn nghề và mang đến làn gió tươi mới cho đời sống sân khấu kịch ở TP HCM. Những gương mặt lạ, đầy nhiệt huyết khiến sân khấu thêm thú vị, thu hút khán giả. 

Gây dựng, lôi kéo khán giả ở một nơi mới là hành trình gian nan vì  khán giả vùng ven thường ít có thói quen chi tiền đi xem kịch như dân nội đô. Để sân khấu Sao Minh Béo có nhiều hoạt động xôm tụ mỗi tháng, Minh Béo rất vất vả để kêu gọi tài trợ. Dù vẫn duy trì sáng đèn hằng đêm nhưng ông chủ của sân khấu Sao Minh Béo cũng phải thú nhận: "Đến nay, tôi đã bị lỗ 2 tỷ nhưng vẫn phải cố gắng gầy dựng từ từ. Đến một vùng đất mới để khai phá, tôi cũng lo lắng rất nhiều vì tạo ra lượng khán giả mới không dễ, nhà đầu tư lúc đầu phải chịu khổ chịu lỗ. Khó khăn mấy tôi cũng cố gắng vì cái gì cũng không thể một sớm một chiều. Thành lập hơn một năm, rất may mắn là chúng tôi đã bắt đầu có một số lượng khán giả nhất định". Mỗi sân khấu trên có một thế mạnh và họ coi ngoại thành là hướng đi riêng.

Ở một góc nhìn khác, NSND Hồng Vân cho rằng: "Tôi nghĩ các sân khấu trẻ phải mở ở xa trung tâm thành phố là vì không còn chỗ để họ thuê mặt bằng biểu diễn. Nhà hát thì hiếm hoi, xuống cấp, các trung tâm văn hóa thì đã có các sân khấu khác án ngữ, mặt bằng lại quá đắt đỏ".

Cũng theo NSND Hồng Vân, sự phát triển của các sân khấu ở TP HCM còn rất lộn xộn, tựa như một khu vườn mà các loại cây mọc vô lối. Dù vậy, nếu các cơ quan chức năng không có định hướng, quy hoạch hoặc có chính sách hỗ trợ rõ ràng thì tốt nhất đừng ra thêm những quy định bắt bí, làm khó sân khấu. Nên để các sân khấu tự do hoạt động bởi quá trình đào thải sẽ cân bằng hoạt động của các sân khấu. Tùy thuộc vào tiềm lực, khả năng và mong muốn của các sân khấu mà họ sẽ quyết định chọn địa điểm thích hợp. Bởi với nghệ sĩ, có thể với người này là một cơ hội, nhưng với người kia là đường cùng, vực thẳm