Quyền lực và kiểm soát quyền lực

Quy định 132 nêu 27 hành vi lợi dụng, lạm dụng chức vụ, quyền hạn, lạm quyền, tham nhũng, tiêu cực trong hoạt động tố tụng, thi hành án bị cấm. Đồng thời cũng quy định các hành vi lợi dụng, lạm dụng chức vụ, quyền hạn, lạm quyền, tham nhũng, tiêu cực khác trong hoạt động tố tụng, thi hành án và các hoạt động khác có liên quan theo quy định của Đảng, pháp luật của nhà nước.

Quy định nêu rõ, với trường hợp đã xử lý kỷ luật, nhưng xét thấy cần thiết cấp có thẩm quyền phải: Kiên quyết điều chuyển người vi phạm khỏi vị trí công tác đang đảm nhiệm, thay thế, cho thôi chức, miễn nhiệm, từ chức, không bố trí công tác liên quan đến hoạt động tố tụng, thi hành án và các hoạt động khác có liên quan; Thu hồi, không bổ nhiệm lại các chức danh tư pháp, bổ trợ tư pháp và các chức danh, chức vụ trong các cơ quan, tổ chức có hoạt động tố tụng, thi hành án.

Trường hợp vi phạm đến mức phải truy cứu trách nghiệm hình sự thì phải chuyển hồ sơ sang cơ quan chức năng để xử lý theo quy định của pháp luật, nghiêm cấm giữ lại để xử lý nội bộ.

Chợt nhớ trong phiên khai mạc hội nghị Trung ương 6 khóa XIII của BCH Trung ương Đảng, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng nói về kiểm soát quyền lực mà nhiều tờ báo đã đưa tin: "Chưa kiểm soát được quyền lực trong công tác cán bộ". Trước đó Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cũng đã nói rằng "Phải nhốt quyền lực vào trong lồng cơ chế".

Quyền lực là vấn đề đã có từ bao đời nay.

 Từ bậc vua chúa, tổng thống, thủ tướng, các ông chủ những tập đoàn giàu có, đến các ông bố, bà mẹ, đến những người lao động bình thường đều mong có một chút quyền, một chút thôi, hay quyền lực vô biên!

Đối với chúng ta quyền lực có ý nghĩa gì? Tại sao ai cũng tìm mọi cách để đạt cho được quyền lực? Cho dù không để ý… "Chúng ta luôn cố đạt cho được một địa vị có quyền lực bởi vì ta tin rằng quyền lực giúp ta làm chủ được cuộc sống, đem lại cho ta tự do và hạnh phúc - những gì ta mong muốn nhất" - mở đầu cuốn sách "Quyền lực đích thực", thiền sư Thích Nhất Hạnh đã viết như vậy.

Quyền lực, chuyện của muôn đời. Lịch sử đã chứng kiến biết bao tấn bi kịch do giành giật quyền lực mà dẫn đến những cuộc chiến tranh, sát phạt đẫm máu, huynh đệ tương tàn, đất nước bị phá hủy; từ Đông sang Tây, từ Nam đến Bắc, đã và đang không ngừng diễn ra…

Quyền lực là gì? "Xã hội chúng ta được xây dựng trên một khái niệm rất hạn hẹp về quyền lực, đó là giàu có, sung túc, thành công nghề nghiệp, danh tiếng, sức khỏe, sức mạnh quân sự và quyền năng chính trị …" (Thích Nhất Hạnh).

Muốn có quyền lực, muốn được danh tiếng hay giàu sang không phải là điều xấu. Nhưng phải nhớ rằng, chúng ta theo đuổi quyền lực hay danh tiếng, tiền tài là để được hạnh phúc. Nếu giàu có và quyền lực không mang lại hạnh phúc cho chính bản thân mình mà đem đến bất hạnh cho nhiều người, cho đất nước, thì giàu có và quyền thế để làm gì? 

Triết gia Jean Jacques Rousean đã viết: "Người mạnh nhất không bao giờ đủ mạnh để mãi mãi ở vị trí lãnh đạo, trừ khi người ấy chuyển đổi sức mạnh thành lẽ phải, và chuyển đổi sự khuất phục thành bổn phận".

Đúng vậy. Sử dụng quyền lực không đúng sẽ nhận lấy sự chống đối từ phía những người dưới quyền khi một bên thâu tóm quyền lực và một bên không có quyền lực thì bên không có quyền lực có xu hướng nổi loạn. Sự cách biệt quá lớn giữa dân tộc này và dân tộc khác, giữa nhóm người này với nhóm người khác sẽ làm cho quyền lực bấp bênh. Ngay cả khi dường như được người khác chấp nhận thì người cầm quyền vẫn cảm thấy bất an.

Ấy vậy, nhưng ở nước ta hiện nay đang có hiện tượng lạm dụng quyền lực để thao túng người khác, để mưu cầu lợi ích riêng cho bản thân, gia đình, bạn bè, hay cho những nhóm lợi ích khác nhau. Sự lạm dụng quyền lực này nhiều lúc đã bất chấp tất cả, dẫn đến "Tự tung tự tác" như Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã từng nói. Làm sao để kiểm soát quyền lực có hiệu quả, đó là vấn đề nóng hiện nay.

Thực ra, trên thế giới đã có khái niệm về quyền lực của những người không có quyền lực, đó là quyền lực của nhân dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói "Dễ trăm lần không dân cũng chịu, khó vạn lần dân liệu cũng xong", ấy là nói về quyền lực của nhân dân, sức mạnh của nhân dân.

Chỉ có nhân dân mới biết được người cán bộ từ khu phố, từ quận, phường… rõ nhất. Nhưng, người dân có biết cũng không làm gì được, nếu không có những cơ chế thực sự có hiệu quả để "Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra" như khẩu hiệu mà chúng ta đã nêu.

Để cho những người dân bình thường, không có quyền lực, thực hiện được quyền lực của mình, chúng ta chỉ có thể thực hành mọi điều một cách dân chủ, công khai, minh bạch và thượng tôn pháp luật.