Học viện Khoa học xã hội nói gì trước những sai phạm nghiêm trọng trong đào tạo tiến sĩ?

•  Đào tạo tuỳ tiện, bất chấp quy định ở Học viện Khoa học xã hội

Báo CAND vừa có bài phản ánh về hàng loạt sai phạm nghiêm trọng trong đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ tại Viện KHXH (thuộc Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam). Điều đáng nói là năm 2016, dư luận cũng ồn ào về “lò ấp” này và kết luận mới nhất của Thanh tra Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) về Viện KHXH cho thấy, những sai phạm trong đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ của Viện này mang tính lịch sử, kéo dài.

Chiều 31-8, PV Báo CAND đã trao đổi với PGS.TS Bùi Nguyên Khánh, Phó Giám đốc Học viện KHXH để làm rõ thêm một số vấn đề xung quanh những sai phạm tại đào tạo của cơ sở này.

PV: Kết luận thanh tra của Bộ GD&ĐT cho biết, đơn vị tự xác định chỉ tiêu đào tạo tại nhiều khối ngành vượt quá năng lực, ông đánh giá như thế nào về điều này?

PGS.TS Bùi Nguyên Khánh: Để thống nhất quản lý công tác đào tạo sau đại học về khoa học xã hội và nhân văn tại các Viện nghiên cứu chuyên ngành thuộc Viện KHXH Việt Nam (nay là Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam) ngày 10-1-2010, Thủ tướng Chính phủ ra Quyết định số 35/QĐ-TTg thành lập Học viện KHXH. Tại Điều 2 của Quyết định trên quy định chức năng và nhiệm vụ của Học viện KHXH: Đào tạo và cấp văn bằng thạc sĩ và tiến sĩ về khoa học xã hội theo quy định của pháp luật; quản lý thống nhất các hoạt động đào tạo sau đại học của các cơ sở đào tạo thuộc Viện KHXH Việt Nam.

Tại thời điểm tháng 1-2010, Viện KHXH Việt Nam có 17 cơ sở đào tạo (17 Viện nghiên cứu chuyên ngành) được Thủ tướng Chính phủ và Bộ GD&ĐT giao nhiệm vụ đào tạo sau đại học, cụ thể là: Năm 1978, Thủ tướng Chính phủ giao nhiệm vụ đào tạo trên đại học (tiến sĩ) cho 7 Viện nghiên cứu chuyên ngành: Viện Triết học, Viện Kinh tế học, Viện Văn học, Viện Dân tộc học.

Năm 1985, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng ra quyết định giao nhiệm vụ đào tạo trên đại học (tiến sĩ) cho 2 Viện nghiên cứu chuyên ngành: Viện Nhà nước và Pháp luật, Viện Khoa học xã hội vùng Nam bộ (tại TP. Hồ Chí Minh).

Từ năm 1993 đến khi thành lập Học viện (2010), Thủ tướng Chính phủ đã tiếp tục giao cho 8 Viện nghiên cứu chuyên ngành thuộc Viện KHXH Việt Nam đào tạo trên đại học (tiến sĩ): Viện Xã hội học, Viện Tâm lý học, Viện nghiên cứu Tôn giáo, Viện Nghiên cứu văn hóa dân gian (nay là Viên nghiên cứu văn hóa), Viện nghiên cứu Đông Nam Á, Viện nghiên cứu con người. 

Từ năm 1991, cùng với việc được Thủ tướng Chính phủ giao nhiệm vụ đào tạo trình độ tiến sĩ 2, 6/17 cơ sở trên đã được Bộ GD&ĐT giao nhiệm vụ đào tạo trình độ thạc sĩ: Viện Nhà nước và Pháp luật, Viện Triết học, Viện Khoa học xã hội TP. Hồ Chí Minh (nay là Viện Khoa học xã hội vùng Nam Bộ), Viện nghiên cứu Hán Nôm, Viện Xã hội học, Viện nghiên cứu Văn hóa.

Vì vậy, sau khi Học viện KHXH được thành lập, tháng 5-2010, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã giao nhiệm vụ quản lý thống nhất đào tạo các chuyên ngành tiến sĩ và chuyên ngành thạc sĩ đã và đang ở các Viện nghiên cứu chuyên ngành thuộc Viện KHXH Việt Nam về Học viện KHXH kèm theo chỉ tiêu đào tạo.

Hằng năm, trên cơ sở đội ngũ giảng viên cơ hữu của Học viện KHXH, Học viện đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo giao chỉ tiêu đào tạo cho từng trình độ đào tạo. Do yêu cầu nghiên cứu và đào tạo khoa học xã hội mang tính đa ngành, liên ngành và xuyên ngành khoa học xã hội, nên việc xác định một giảng viên của khối ngành này hay khối ngành khác của Học viện KHXH nhiều khi mang tính tương đối.

Từ khi Thông tư số 32/2015/TT-BGDĐT ngày 16-12-2015 của Bộ Giáo dục Đào tạo Quy định về việc xác định chỉ tiêu tuyển sinh đối với các cơ sở giáo dục đại học được ban hành, hàng năm, trên cơ sở năng lực về đội ngũ giảng viên cơ hữu, Học viện KHXH đã đăng ký chỉ tiêu tuyển sinh với Bộ Giáo dục và Đào tạo theo các quy định của Thông tư trên.

PV: Nhưng chương trình đào tạo của đơn vị không đảm bảo một số yêu cầu mà quy chế quy định, đặc biệt, Học viện chưa xây dựng ban hành xây dựng chuẩn đầu ra với chuyên ngành tiến sĩ?

PGS.TS Bùi Nguyên Khánh: Ngay sau khi Học viện KHXH được thành lập, ngày 27 tháng 4 năm 2011, Chủ tịch Viện Khoa học xã hội Việt Nam (nay là Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam) đã ký Quyết định số 653/QĐ-KHXH ban hành Quy chế đào tạo sau đại học tại Học viện KHXH. Tại Điều 58 và Điều 68 của Quy chế trên đã quy định yêu cầu của luận án tiến sĩ (chuẩn đầu ra). 

Trong quá trình đào tạo, đã từng có những nghiên cứu sinh phải bảo vệ lại luận án do không đáp ứng những yêu cầu (chuẩn đầu ra) theo quy định của Học viện KHXH.

Khi Thông tư 07/2015/BGDDT ngày 16-4-2015 của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Quy định về khối lượng kiến thức tối thiểu, yêu cầu về năng lực mà người học đạt được sau khi tốt nghiệp đối với mỗi trình độ đào tạo của giáo dục đại học và quy trình xây dựng, thẩm định, ban hành chương trình đào  tạo trình độ đại học, thạc sĩ, tiến sĩ được ban hành cho đến tháng 8-2016, do chưa nhận thức đầy đủ về tính cấp thiết và do nguyên nhân khách quan và chủ quan, Học viện KHXH chưa kịp thời bổ sung, cập nhật chương trình đào tạo tiến sĩ.

Từ tháng 9-2016, Học viện đã tiến hành rà soát các Chương trình đào tạo của các ngành tiến sĩ và đã điều chỉnh Chương trình đào tạo đảm bảo khối lượng kiến thức tối thiểu, kỹ năng, chuẩn đầu ra theo quy định tại Thông tư trên. Hiện nay, các nghiên cứu sinh đã được xét tuyển từ tháng 8- 2015 trở lại đây đều đã và đang được học bổ sung các học phần theo quy định để đảm bảo chuẩn đầu ra và chất lượng đào tạo của Học viện KHXH.

PV: Với nhiều điểm sai phạm như: phân công người hướng dẫn học viên không cùng ngành/chuyên ngành (có người chuyên ngành kinh tế nhưng lại hướng dẫn chuyên ngành quản lý giáo dục), một người hướng dẫn cùng lúc quá nhiều học viên; tuyển sinh tiến sĩ với học viên không đúng chuyên ngành; Hội đồng đánh giá luận văn không đúng chuyên ngành, liệu chất lượng của những luận văn này có đảm bảo?

PGS.TS Bùi Nguyên Khánh: Từ trước đến nay, người hướng dẫn khoa học và thành viên trong Hội đồng đánh giá luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ ở các chuyên ngành đào tạo tại Học viện đều là các nhà khoa học cùng chuyên ngành. 

Căn cứ vào Điều 27 và Điều 28 của Thông tư số 15/2015/TT-BGDĐT ngày 15 tháng 5 năm 2014 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Quy chế đào tạo trình độ thạc sĩ, quy định về Hướng dẫn luận văn và điều kiện bảo vệ luận văn, Hội đồng đánh giá luận văn đều yêu cầu người hướng dẫn luận văn phải am hiểu lĩnh vực của đề tài (thậm chí đối với chương trình đào tạo thạc sĩ theo định hướng ứng dụng thì người hướng dẫn 2 có thể có học vị thạc sĩ nhưng có 15 năm kinh nghiệm làm công tác thực tế thuộc lĩnh vực của đề tài) và trên thực tế, có rất nhiều nhà khoa học không cùng ngành đào tạo nhưng rất am hiểu và đang hoạt động trong lĩnh vực nghiên cứu. 

Do đó, trong một số trường hợp, Học viện đã mời những nhà khoa học đó tham gia Hội đồng đánh giá luận văn thạc sĩ. Ví dụ như:  PGS.TS. Lê Phước Minh có học vị tiến sĩ chuyên ngành Quản lý kinh tế; hiện nay giữ chức vụ Phó Giám đốc Học viện Quản lý giáo dục được mời tham gia đánh giá luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Quản lý giáo dục. Bên cạnh đó một số chuyên ngành như Nhân học được hình thành từ chuyên ngành Dân tộc học. Do đó các nhà khoa học ở chuyên ngành Dân tộc học hoàn toàn có thể tham đánh giá luận văn, luận án của ngành Nhân học.

Trong quá trình đào tạo tại Học viện, đã có một số Hội đồng đánh giá luận án còn có thành viên của Hội đồng, mặc dù có những kinh nghiệm nhất định trong lĩnh vực nghiên cứu nhưng không cùng chuyên ngành. Nhận thức được điều này, từ tháng 9-2016 đến nay, Ban Giám đốc của Học viện KHXH đã kịp thời chấn chỉnh và thực hiện nghiêm túc các quy định của Bộ GD&ĐT để từng bước nâng cao chất lượng đào tạo tại Học viện.

PV: Trách nhiệm của các cá nhân, đơn vị khi để xảy ra những sai phạm này? Học viện sẽ thực hiện những kiến nghị của Thanh tra Bộ GD&ĐT liên quan đến những sai phạm này như thế nào, thưa ông?

PGS.TS Bùi Nguyên Khánh: Trước khi Thanh tra Bộ GD&ĐT về thực hiện công tác thanh tra tại Học viện, ngay từ đầu năm 2016, Đảng ủy Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam đã ra Nghị quyết số 02/2016/NQ-ĐƯ nhằm tăng cường sự lãnh đạo của Đảng ủy Viện Hàn lâm Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam về công tác đào tạo tại Học viện KHXH

Thực hiện Nghị quyết trên, Chủ tịch Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam đã bổ nhiệm GS.TS. Phạm Văn Đức, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam giữ chức vụ Giám đốc Học viện GD&ĐT kể từ ngày 1-9-2016.  

Tiếp theo đó, trong năm 2016, Học viện đã tiến hành kiểm điểm, xem xét xử lý trách nhiệm  một số tổ chức, cá nhân để xảy ra các thiếu sót, sai phạm trong công tác đào tạo tại Học viện KHXH. Giám đốc Học viện KHXH đã bổ nhiệm một số Trưởng Khoa mới; thay đổi nhân sự tại Phòng Quản lý đào tạo; thuyên chuyển công tác các Trợ lý đào tạo của các Khoa để xảy ra sai phạm nhằm ổn định tổ chức để thực hiện tốt nhiệm vụ đào tạo của Học viện. 

Trong thời gian tới, thực hiện kiến nghị của Thanh tra Bộ GD&ĐT, Học viện tiếp tục hoàn thiện cơ chế quản lý đào tạo tại Học viện GD&ĐT theo Kết luận của Thanh tra Bộ GD&ĐT.

PV: Nhiều ý kiến cũng băn khoăn việc Giám đốc Học viện, đồng thời cũng là Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam thì sẽ hạn chế trong công tác giám sát, quản lý, thậm chí “vừa đá bóng vừa thổi còi”. Ông nhận định ra sao về vấn đề này?        

PGS.TS Bùi Nguyên Khánh: Thực hiện một trong ba chức năng quan trọng nhất của Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam là đào tạo nhân lực có trình độ cao về khoa học xã hội theo quy định của pháp luật, Học viện KHXH với nhiệm vụ là quản lý thống nhất các cơ sở đào tạo sau đại học tại Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam. 

Bởi vậy, để thực hiện chức năng này, Đảng ủy và Chủ tịch Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam đã giao cho một Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam kiêm nhiệm Giám đốc Học viện KHXH.

Do đặc thù của Học viện KHXH phần lớn giảng viên cơ hữu hàng ngày làm việc tại các Viện nghiên cứu chuyên ngành và nhiều Giảng viên trong số đó giữ các trọng trách trong Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam, các Chủ nhiệm Khoa hầu hết là Viện trưởng các Viện nghiên cứu chuyên ngành thuộc Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam. 

Bởi vậy, để thuận lợi cho công tác điều hành, chỉ đạo, Giám đốc Học viện KHXH phải là một Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam.

Với sứ mạng của một Trường Đại học nghiên cứu và chỉ đào tạo sau đại học về khoa học xã hội nên việc kết hợp nghiên cứu với đào tạo theo hướng tiếp cận liên ngành, đa ngành luôn được chú trọng và đẩy mạnh. Trong bối cảnh đó, việc bổ nhiệm Giám đốc Học viện KHXH đồng thời là Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam sẽ có nhiều lợi thế và phát huy được toàn bộ tiềm năng nghiên cứu và đào tạo của Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam.

Để thực hiện việc giám sát điều hành của Ban Giám đốc Học viện KHXH, ngày 15-9-2016, Chủ tịch Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam đã ra Quyết định số 1909/QĐ-KHXH về việc thành lập Hội đồng Học viện Khoa học mới gồm 15 thành viên do Chủ tịch Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam làm Chủ tịch.

Hội đồng Học viện thực hiện chức năng, nhiệm vụ theo quy định tại Điều 9, Điều 10 của Điều lệ trường đại học ban hành kèm theo Quyết định số 70/2014/QĐ-TTg ngày 10-12-2014 của Thủ tướng Chính phủ. Theo đó, Hội đồng Học viện thực hiện công tác giám sát các hoạt động của Học viện KHXH.

PV: Xin trân trọng cảm ơn ông!