Cần xem xét khách quan, toàn diện việc thu hồi đất ở Dự án khu công nghiệp Sơn Mỹ
Dự án Khu công nghiệp Sơn Mỹ 1 (xã Sơn Mỹ, tỉnh Lâm Đồng) có tổng vốn đầu tư 2.300 tỉ đồng, khởi công từ năm 2022 nhưng đến nay vẫn “giẫm chân tại chỗ”. Nhiều doanh nghiệp, gia đình trong vùng dự án bị thu hồi đất chưa bàn giao mặt bằng do không đồng ý với phương án bồi thường, hỗ trợ. Nhiều doanh nghiệp, cá nhân, đã khởi kiện UBND huyện Hàm Tân (tỉnh Bình Thuận cũ) lên TAND tỉnh Bình Thuận (nay là tỉnh Lâm Đồng) để đảm bảo việc thu hồi đất diễn ra khách quan, đúng pháp luật, bảo vệ quyền lợi chính đáng cho người sử dụng đất.
Năm 2001 và 2004, Công ty TNHH TM Đại Thanh (Công ty Đại Thanh) được UBND tỉnh Bình Thuận cho thuê tổng cộng 566.000m2 đất tại xã Sơn Mỹ để thực hiện dự án nuôi tôm (300.000m2, thời hạn thuê 20 năm) và dự án đầu tư trồng rừng kết hợp nuôi thủy sản (266.000m2, thời hạn cho thuê 50 năm). Theo công ty, khi thuê đất, dự án nuôi tôm (300.000m2 đất) chỉ có hơn 203.000m2 là đất sạch, hơn 97.000m2 đất còn lại do các hộ gia đình quản lý, sử dụng.
Tương tự, dự án trồng rừng và nuôi tôm (266.000m2 đất) chỉ có 221.000m2 đất sạch, 45.000m2 đất còn lại vẫn do các hộ gia đình, cá nhân quản lý, sử dụng. Những phần đất này, doanh nghiệp phải tự thỏa thuận, bỏ tiền ra bồi thường cho người dân. Điều này được chứng minh tại biên bản xác định, bàn giao mốc giới khu đất thực địa ngày 23/2/2004 đối với Công ty Đại Thanh, nội dung ghi rõ: “Hiện trạng đất tại thời điểm bàn giao mốc giới tại thực địa có khoảng 45.000m2 được các hộ dân tác động trồng đào và sản xuất hoa màu. Đề nghị Công ty Đại Thanh liên hệ các hộ dân và cơ quan chức năng để thực hiện bồi thường theo quy định…”.
Đại diện công ty cho biết, trong tổng diện tích hơn 566.000m2 có trên 142.000m2 là đất do các hộ gia đình, cá nhân quản lý, sử dụng. Công ty phải tự thỏa thuận, nhận chuyển nhượng và bồi thường cho các hộ dân. Ngoài ra, công ty còn thỏa thuận, nhận chuyển nhượng thêm hơn 106.400m2 đất ngoài ranh dự án. Tổng diện tích đất mà công ty đã thỏa thuận, nhận chuyển nhượng và bồi thường cho các hộ dân là hơn 248.400m2. Tổng diện tích đất Công ty Đại Thanh đang quản lý, sử dụng hiện nay hơn 672.400m2.
Ngày 22/12/2011, UBND tỉnh Bình Thuận ban hành Quyết định 2766/QĐ-UBND thu hồi 615.472m2 đất của Công ty Đại Thanh (vượt hơn 49.472m2 đất tỉnh đã cho thuê) để thực hiện Dự án khu công nghiệp (KCN) Sơn Mỹ 1 (589.934m2 làm KCN và 25.538 giao UBND xã Sơn Mỹ quản lý). Từ năm 2011 đến nay, UBND huyện Hàm Tân (cũ) đã ban hành nhiều quyết định bất nhất liên quan tới phê duyệt phương án bồi thường, điều chỉnh phương án bồi thường, hủy bỏ, thay thế các quyết định liên quan phương án bồi thường… Trong các quyết định này, phần bồi thường về đất của công ty đều 0 đồng.
Tương tự, Công ty TNHH TM Đại Thuận Phát (Công ty Đại Thuận Phát) là chủ sở hữu 2 dự án tại xã Sơn Mỹ, huyện Hàm Tân cũ với tổng diện tích đất trên 86.200m2. Theo Quyết định 4957QĐ/UBND ngày 30/11/2004, dự án nuôi tôm công nghiệp là 74.700m2. Dự án đầu tư trồng rừng sinh thái hơn 11.500m2 theo Quyết định số 260/QĐ/UBND ngày 27/1/2005 của UBND tỉnh Bình Thuận và thêm hơn 1.200m2 do các hộ gia đình đang sử dụng. Cả 2 dự án có thời hạn thuê đất 49 năm. Theo công ty, với dự án trồng rừng sinh thái, khi được bàn giao đất chỉ có hơn 11.500m2 đất sạch, hơn 1.200m2 đất do các hộ gia đình, cá nhân quản lý, sử dụng. Công ty phải thỏa thuận, nhận chuyển nhượng và bồi thường phần diện tích đất này. Ngoài ra, để bảo đảm tính liên hoàn trong triển khai dự án nuôi tôm, công ty còn tự thỏa thuận bồi thường, nhận chuyển nhượng đất của người dân trong và ngoài ranh dự án với tổng diện tích 13.000m2, nâng diện tích của dự án lên 24.506m2. Tổng diện tích đất thực tế Công ty Đại Thuận Phát đang quản lý, sử dụng tại 2 dự án trên hơn 99.264m2.
Tháng 12/2011, UBND tỉnh Bình Thuận ban hành Quyết định 2764/QĐ-UBND thu hồi hơn 100.800m2 đất Công ty Đại Thuận Phát đã thuê. Tuy nhiên, công ty cho biết, mãi đến ngày 20/3/2025, UBND huyện Hàm Tân mới có quyết định phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cho công ty với tổng số tiền bồi thường, hỗ trợ là 286 triệu đồng, gồm bồi thường về tài sản hơn 271 triệu đồng, chi phí di chuyển tài sản 15 triệu đồng. Tại quyết định trên, số tiền bồi thường hơn 87.500m2 đất nuôi trồng thủy sản bị thu hồi là 0 đồng và chi phí đầu tư vào đất còn lại cũng 0 đồng. Công ty Đại Thuận Phát không đồng ý với mức bồi thường trên vì ngoài diện tích đất được giao, doanh nghiệp còn nhận chuyển nhượng 13.000m2 đất từ người dân.
Đại diện cả hai doanh nghiệp cho biết, sẵn sàng bàn giao mặt bằng để triển khai Dự án KCN Sơn Mỹ 1 khi việc thu hồi, đền bù, hỗ trợ diễn ra tuân thủ các quy định, đảm bảo quyền lợi chính đáng của doanh nghiệp. Do không thống nhất được phương án bồi thường, hỗ trợ và để làm rõ diện tích đất sạch được nhà nước giao và phần đất doanh nghiệp tự thỏa thuận, bỏ tiền ra để bồi thường, chuyển nhượng từ người dân, nhiều doanh nghiệp, cá nhân, trong đó có Công ty Đại Thanh và Công ty Đại Thuận Phát đã khởi kiện UBND huyện Hàm Tân, đề nghị hủy bỏ các quyết định liên quan tới phương án bồi thường đất, trọng tâm là làm rõ diện tích đất mà nhà nước đã giao và phần diện tích đất doanh nghiệp phải tự thỏa thuận, bồi thường, chuyển nhượng từ các hộ dân.
Theo Luật sư Phạm Thị Thanh Huyền (Giám đốc Công ty Luật An Thanh), khi thu hồi đất với hai doanh nghiệp trên, cơ quan chức năng cần phân định rõ đất sạch do nhà nước giao là bao nhiêu? Đất doanh nghiệp tự bỏ tiền bồi thường là bao nhiêu? Đất do doanh nghiệp nhận chuyển nhượng khác là bao nhiêu? Để làm rõ được vấn đề đó cần đo đạc xác định diện tích đất trên thực tế và phải căn cứ vào nguồn gốc đất, đó là căn cứ để đưa ra phương án bồi thường về đất cho từng loại đất cụ thể.