Đa dạng vốn cho tăng trưởng xanh, phát triển bền vững

Thông tin tại Hội thảo “Đa dạng vốn cho phát triển bền vững" do báo Tài chính - Đầu tư tổ chức sáng 15/12, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Nguyễn Ngọc Cảnh cho biết, tính đến 30/11, dư nợ tín dụng xanh đạt khoảng 750.000 tỷ đồng, tăng bình quân 21%/năm giai đoạn 2017 - 9/2025, cao hơn mức tăng trưởng dư nợ tín dụng chung của cả nền kinh tế. Điều đó cho thấy các ngân hàng và tổ chức tín dụng rất quan tâm tạo ra kênh vốn tín dụng cho tăng trưởng xanh và phát triển bền vững.

Tuy nhiên, theo kịch bản trung hòa các-bon, tính đến năm 2050, tổng nhu cầu đầu tư dài hạn cho phát triển kinh tế xanh, kinh tế bền vững vào khoảng từ 670-700 tỷ USD, trong đó nhu cầu cho thích ứng với biến đổi khí hậu khoảng 368 tỷ USD (chiếm khoảng 6,8% GDP/năm). Điều này đòi hỏi cần tăng cường, vận động mọi nguồn lực cho mục tiêu tăng trưởng xanh quốc gia, đặc biệt là từ thị trường vốn trái phiếu xanh, tín dụng xanh, thị trường các-bon và các nguồn huy động quốc tế bên cạnh nguồn vốn từ ngân sách nhà nước.

Theo Phó Thống đốc, các ngân hàng đã tích cực, chủ động nghiên cứu phát triển các sản phẩm huy động vốn xanh, tín dụng xanh để tài trợ vốn cho các dự án mang lại lợi ích môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, các mô hình sản xuất tuần hoàn, liên kết bền vững. Song, dù ngành ngân hàng rất nỗ lực, nhưng thực tế cho thấy cần phải đa dạng hóa nguồn lực tài chính, đòi hỏi sự tham gia của các kênh vốn trong và ngoài nước, đặc biệt từ khu vực tư nhân và thị trường vốn (ở đây là thị trường chứng khoán), hợp lực cùng hệ thống ngân hàng để đáp ứng yêu cầu chuyển đổi xanh và phát triển bền vững của đất nước.

Bổ sung thêm, bà Phạm Thị Thanh Tùng, Phó Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế (Ngân hàng Nhà nước) cho biết, dù tăng trưởng tín dụng xanh rất cao, nhưng tỉ trọng tín dụng xanh chỉ chiếm gần 5% trong tổng dư nợ tín dụng toàn nền kinh tế đến nay đã đạt 18,2 triệu tỉ đồng. 

Cũng theo bà Tùng, Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân đã xác định chủ trương hỗ trợ lãi suất cho các dự án xanh. Triển khai chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ngân hàng Nhà nước đang phối hợp với Bộ Tài chính trình Chính phủ ban hành nghị định hỗ trợ lãi suất 2%/năm từ ngân sách nhà nước cho doanh nghiệp tư nhân, hộ kinh doanh vay vốn ngân hàng thực hiện dự án xanh, kinh tế tuần hoàn. Dự kiến dự thảo nghị định sẽ được trình Chính phủ xem xét ban hành ngay trong tuần này và có thể triển khai từ đầu năm 2026. Nguồn ngân sách hỗ trợ sẽ được phân bổ về các địa phương.

Bên cạnh kênh tín dụng, thị trường vốn cũng ghi nhận những chuyển biến tích cực. Bà Phạm Thị Thanh Tâm, Phó Vụ trưởng Vụ Các định chế tài chính (Bộ Tài chính) cho biết, sau khi Quyết định 21 về tiêu chí xanh được ban hành, thị trường trái phiếu doanh nghiệp xanh đã tăng trưởng ấn tượng.

Tính đến tháng 10/2025, quy mô dư nợ trái phiếu doanh nghiệp xanh đạt xấp xỉ 1 tỷ USD. Đây là tín hiệu đáng mừng cho thấy các doanh nghiệp đã bắt đầu chủ động tìm kiếm nguồn vốn dài hạn từ thị trường thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào ngân hàng. Bộ Tài chính cũng đang nghiên cứu đề án thí điểm phát hành trái phiếu dịch vụ xanh, dự kiến trình Chính phủ trong năm 2026.

Để hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng xanh, các chuyên gia từ ADB và các tổ chức trong nước đều thống nhất rằng, cần một hệ sinh thái tài chính đồng bộ, từ việc hoàn thiện cơ sở dữ liệu phát thải, nâng cao năng lực ESG cho doanh nghiệp, đến việc khơi thông dòng vốn trái phiếu và triển khai nhanh chóng các gói hỗ trợ lãi suất. Chỉ khi có sự cộng hưởng giữa chính sách Nhà nước, vốn ngân hàng và thị trường vốn tư nhân, bài toán nguồn lực cho phát triển bền vững mới tìm được lời giải thoả đáng.

Ông Nguyễn Bá Hùng, chuyên gia kinh tế trưởng, Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) nhận định, Việt Nam vẫn còn nhiều dư địa huy động vốn. Dư nợ trái phiếu Chính phủ mới xấp xỉ 20% GDP, thấp hơn đáng kể so với nhiều nước châu Á, trong khi lãi suất phát hành vẫn ở mức tương đối thấp. Tuy nhiên, cấu trúc thị trường vốn còn mất cân đối khi nền kinh tế phụ thuộc nặng vào tín dụng ngân hàng, với dư nợ lên tới khoảng 130% GDP. Thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát triển chậm, kỳ hạn chủ yếu ngắn và trung hạn, thanh khoản thứ cấp yếu, chưa đáp ứng được nhu cầu vốn dài hạn cho đầu tư.

Trong khi đó, thị trường chứng khoán - kênh cung cấp vốn chủ sở hữu - vẫn còn quy mô khiêm tốn so với GDP và thiếu chiều sâu về thông tin, khiến khả năng huy động vốn dài hạn cho doanh nghiệp còn hạn chế. Điều này làm gia tăng chi phí vốn đối với khu vực doanh nghiệp trong nước, đặc biệt so với doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

Ở góc độ doanh nghiệp, bà Nguyễn Thị Hài Hòa, Phó Tổng giám đốc kiêm Trưởng ban tài chính Tập đoàn Sun Group chia sẻ hiện nay, các dự án của Sungroup đều cần nguồn vốn đầu tư dài hạn, do đó, doanh nghiệp cần hút vốn từ trong nước và nước ngoài. 

Để tiếp cận được vốn tổ chức quốc tế, doanh nghiệp tư nhân phải đạt được minh bạch về tài chính, dự án và phương án kinh doanh hiệu quả; dòng tiền đầu tư phải đảm bảo được an toàn về tài chính; uy tín của doanh nghiệp trên thị trường thông qua xếp hạng tín nhiệm...