FTA tạo “đòn bẩy” gia tăng xuất khẩu cho hàng Việt
Xuất khẩu hàng hóa của nước ta có đà tăng mạnh trong những năm gần đây khi một loạt hiệp định thương mại tự do (FTA), nhất là các FTA thế hệ mới có hiệu lực. Các FTA, đặc biệt là các FTA thế hệ mới, không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho hàng hóa Việt Nam tiếp cận các thị trường quốc tế, mà còn giúp cải thiện môi trường đầu tư, thu hút các doanh nghiệp (DN) nước ngoài vào Việt Nam.
Ông Nguyễn Anh Sơn, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết, năm 2024, hầu hết các thị trường xuất khẩu đều phục hồi tăng trưởng, thị trường có FTA với Việt Nam tăng trưởng cao. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của cả nước đạt hơn 786,28 tỷ USD, tăng 15,2% so với cùng kỳ năm 2023. Năm 2025, Bộ Công Thương đặt mục tiêu kim ngạch xuất nhập khẩu tăng trưởng khoảng 12% so với năm 2024. Đây được đánh giá là mục tiêu rất thách thức. Song, với việc ký kết 17 FTA đã và đang mở ra cơ hội lớn cho Việt Nam mở rộng thị trường, tăng trưởng thương mại, xuất nhập khẩu và đầu tư, góp phần đưa nền kinh tế Việt Nam duy trì mức tăng trưởng cao.
Theo đó, Bộ Công Thương tiếp tục hỗ trợ DN, tận dụng tối đa dư địa xuất khẩu thị trường do các FTA mang lại, đặc biệt là các FTA thế hệ mới như Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA), Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Anh (UKVFTA), Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP). Và FTA mới nhất là Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện (CEPA) giữa Việt Nam và Các Tiểu vương quốc Ả-rập thống nhất (UAE). Hiệp định này cũng là dấu mốc lịch sử mở con đường lớn vào thị trường Trung Đông - châu Phi.
Về Hiệp định CPTPP, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hoàng Long cho biết, sau 5 năm kể từ khi có hiệu lực vào tháng 1/2019, CPTPP đã đóng vai trò quan trọng trong thúc đẩy thương mại của Việt Nam với các thị trường khu vực châu Mỹ, đặc biệt là các thị trường thành viên gồm Canada, Mexico, Chile và Peru (trong đó Canada, Mexico và Peru là các thị trường lần đầu tiên có quan hệ FTA với Việt Nam). Theo số liệu thống kê của Trung tâm Thông tin công nghiệp và Thương mại (Bộ Công Thương), năm 2024, kim ngạch thương mại hai chiều giữa Việt Nam với thị trường các nước thành viên CPTPP ước đạt 102,1 tỷ USD, tăng 6,8% so với năm 2023, chiếm 13,1% tỷ trọng trên tổng kim ngạch xuất nhập khẩu chung... Trong năm 2024, ước tính xuất siêu của Việt Nam với thị trường CPTPP lên tới 9,4 tỷ USD, tăng gấp đôi so với mức xuất siêu 4,7 tỷ USD trong năm trước.
Tham tán thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Canada TS. Trần Thu Quỳnh cho biết, thương mại với các thị trường thành viên CPTPP đang đóng vai trò quan trọng trong việc nâng thặng dư thương mại của Việt Nam, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô. Đóng góp lớn nhất trong tổng xuất siêu của Việt Nam với thị trường CPTPP trong năm qua là Canada với 5,48 tỷ USD. Kim ngạch xuất khẩu hàng hóa Việt Nam sang Canada trong năm 2024 đạt hơn 6,37 tỷ USD, tăng 13,4% so với năm trước. Hiện Việt Nam đang là đối tác thương mại hàng đầu của Canada trong ASEAN và là đối tác thương mại lớn thứ 6 của Canada trong nhóm 40 quốc gia Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.
TS Trần Thu Quỳnh cho rằng, dư địa xuất khẩu sang thị trường Canada cho doanh nghiệp Việt Nam còn rất lớn. Canada được đánh giá là thị trường đầy tiềm năng, cơ hội cho DN Việt Nam đẩy mạnh xuất khẩu hàng hóa và cũng là "cửa ngõ" tiếp cận thị trường Bắc Mỹ. Trong đó, các sản phẩm như điện thoại, điện tử, điện máy, kim loại cơ bản, thủy sản, rau củ, quả, gạo, chè, cà phê... sẽ có nhiều cơ hội khi xuất khẩu sang thị trường này. Bởi, thông qua Hiệp định CPTPP, thuế suất xuất khẩu của những mặt hàng nêu trên đang được hưởng lợi 0%.
Bà Nguyễn Thị Hoàng Thuý, Vụ trưởng, Trưởng Cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Thuỵ Điển, kiêm nhiệm thị trường Bắc Âu cho rằng, EVFTA đã mang lại những ưu đãi thuế quan đáng kể, tạo điều kiện thuận lợi cho hàng hóa Việt Nam thâm nhập vào thị trường EU. Tuy nhiên, để tận dụng được những lợi thế này, các DN cần phải hiểu rõ các yêu cầu về tiêu chuẩn chất lượng, quy định pháp lý, thị hiếu tiêu dùng tại EU – một trong những thị trường khó tính nhất thế giới. Thông tin chính xác và kịp thời không chỉ giúp DN xây dựng chiến lược phù hợp mà còn tối ưu hóa chuỗi cung ứng, giảm thiểu rủi ro, và tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững trong môi trường toàn cầu hóa.
Theo các chuyên gia, các FTA đã tạo cơ hội rất lớn cho Việt Nam tiếp cận thị trường mới, là đòn bẩy thúc đẩy DN trong khối quan tâm hơn đến thị trường, sản phẩm của nhau, đồng thời đã và đang tạo ra những hiệu ứng lan tỏa, thúc đẩy sự phát triển chuỗi cung ứng. Song, TS Trần Thu Quỳnh cho rằng, điểm hạn chế khi xuất khẩu, giao thương với thị trường các nước CPTPP đó là việc DN Việt Nam chưa có nhiều thông tin về thị trường, thị hiếu tiêu dùng cũng như các chính sách ưu đãi xuất khẩu và các biện pháp phòng vệ thương mại.
Do vậy, để tận dụng những ưu đãi thuế quan mà các FTA mang lại cũng như thích ứng với các khó khăn, thách thức từ thị trường, các chuyên gia cho rằng, DN cần phải tiếp tục cải thiện chất lượng sản phẩm, năng suất lao động và nâng cao trình độ công nghệ. Trong đó, cần đầu tư nghiên cứu và phát triển sản phẩm mới đáp ứng tốt hơn yêu cầu của thị trường các quốc gia thành viên trong FTA. Ngoài ra, các DN cần theo dõi sát sao các thông tin, lộ trình cam kết... từ đó đưa ra định hướng đúng, xây dựng chiến lược kinh doanh hợp lý.