Thủ tục "ngáng chân" doanh nghiệp phát hành trái phiếu ra công chúng?

Số liệu báo cáo của Hiệp hội thị trường trái phiếu Việt Nam (VBMA) cho biết, tính đến hết tháng 8, giá trị trái phiếu phát hành riêng lẻ vẫn áp đảo 96% trong khi phát hành ra công chúng vẫn duy trì trạng thái ảm đạm. Đáng chú ý, dù cửa phát hành trái phiếu riêng lẻ rất hẹp với nhà đầu tư cá nhân và chi phí phát hành cao, song một số DN lớn, có uy tín trên thương trường, đủ điều kiện phát hành ra công chúng vẫn chọn kênh phát hành riêng lẻ.

Theo nhận định của TS Lê Xuân Nghĩa, Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia, vấn đề khơi thông kênh phát hành TPDN ra công chúng trở nên cấp bách sau khi Nghị định 65/2022/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị định 153/2020/NĐ-CP quy định về chào bán, giao dịch TPDN riêng lẻ tại thị trường trong nước và chào bán TPDN ra thị trường quốc tế được ban hành. Nếu không, thị trường TPDN sẽ bị tê liệt nửa năm, thậm chí 1 năm.

Cụ thể, theo vị chuyên gia này, hiện nay thị trường trái phiếu riêng lẻ đang "hỗn loạn" vì có rất nhiều người, kể cả nhà đầu tư cá nhân, sẵn sàng bỏ ra vài chục tỷ để mua trái phiếu riêng lẻ khi được "câu nhử" bởi lãi suất cao, mà không đủ vốn, hoặc đủ kiến thức để tham gia thị trường một cách chuyên nghiệp.

Ông Nghĩa cho rằng, cần thu hẹp khu vực phát hành TPDN riêng lẻ, chuyển sang khu vực phát hành công chúng, bởi vì đó là khu vực mà DN có thể huy động vốn dễ dàng hơn và được giám sát chặt chẽ hơn. Đó cũng là nơi mà xếp hạng tín nhiệm phát huy được hiệu lực. Khi xếp hạng tín nhiệm phát huy được vai trò của nó thì mới có tiền đề để xây dựng thị trường thứ cấp. Nếu trái phiếu chỉ phát triển phía phát hành mà chưa phát triển thị trường thứ cấp thì nó không phải là công cụ vốn dài hạn tốt.

Tuy nhiên, một thực tế hiện nay là nhiều DN đang "ngại" phát hành TPDN ra công chúng và chỉ thích đi theo đường "tiểu ngạch" để phát hành TPDN riêng lẻ. Lý do mà các DN này cho biết là thủ tục phát hành quá rườm rà, phức tạp.

"Tôi đã trò chuyện với một số tập đoàn lớn phát hành riêng lẻ hiện nay, có uy tín tầm quốc tế, họ cho biết phải chấp nhận phát hành riêng lẻ ở Việt Nam với lãi suất rất cao, do "chưa đủ đẳng cấp" phát hành ra công chúng ở Việt Nam, vì nếu nộp hồ sơ phát hành ra công chúng ở Việt Nam thì sẽ mất toàn bộ cơ hội kinh doanh", TS Lê Xuân Nghĩa chia sẻ.

Ông cũng cho biết thêm, ông đã từng hỏi Vụ Quản lý chào bán chứng khoán của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và được biết nhanh nhất là nửa năm, chậm nhất 1 năm thì họ mới xử lý xong một bộ hồ sơ phát hành trái phiếu ra công chúng vì. Ông Nghĩa nhấn mạnh đây là điều mà các cơ quan quản lý phải suy nghĩ nghiêm túc, hành động thực sự. Việc ban hành Nghị định 65 về phát hành trái phiếu riêng lẻ là rất tốt nhưng nếu chỉ dừng lại ở đây mà không đẩy nhanh quá trình xử lý thủ tục bên phát hành ra công chúng thì ách tắc toàn bộ thị trường.

Đề cập về khâu thẩm định trái phiếu phát hành ra công chúng gây "ách tắc" trên thị trường, ông Nguyễn Hoàng Dương, Phó Vụ trưởng, Vụ Tài chính các ngân hàng và tổ chức tài chính (Bộ Tài chính) thừa nhận trách nhiệm của cơ quan thẩm định rất lớn. Hiện nay, lãnh đạo Bộ Tài chính đang chỉ đạo rà soát sửa đổi Luật Chứng khoán.

Theo đó, sẽ quy định rõ trắng, đen, trách nhiệm thẩm định của cơ quan quản lý nhà nước và ghi rõ trong điều luật. Nhờ đó, cán bộ thẩm định, cơ quan thẩm định sẽ bớt quan ngại sẽ bị kiểm điểm hay đổ lỗi sau này, bởi tại sao quá trình thẩm định chặt chẽ như vậy mà trái phiếu vẫn kém?

Góp thêm ý kiến để giải quyết vấn đề ách tắc trong phê duyệt hồ sơ phát hành trái phiếu ra công chúng, ông Nguyễn Quang Thuân, Tổng giám đốc Fiin Ratings, khuyến nghị Việt Nam nên học hỏi một số mô hình trong khu vực. Ví dụ ở Malaysia, nếu DN được xếp hạng tín nhiệm AAA thì được phát hành ra công chúng và duyệt hồ sơ sau.

"AAA tức là hồ sơ phải chuẩn chỉnh, doanh nghiệp tốt, rủi ro thấp. Lúc đó, nhà phát hành có thể được miễn nhiều thủ tục trong hoàn thiện hồ sơ, rà soát hồ sơ, chú trọng công tác hậu kiểm. Đương nhiên, trách nhiệm của cơ quan xếp hạng tín nhiệm rất quan trọng", ông Thuân nói.

Bởi vậy, vấn đề xếp hạng tín nhiệm DN cần phải được đẩy mạnh, vừa giúp minh bạch, tạo niềm tin cho thị trường, hạn chế rủi ro cho nhà đầu tư, đồng thời sẽ là cơ sở cho cơ quan thẩm định rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ phát hành ra công chúng cho DN.