Đặt tên cho tác phẩm: Xin đừng xem nhẹ!

15:08 16/06/2010
Tên tác phẩm cũng như tên người. Khi chưa biết mặt, chỉ nghe tên, nếu tên hay, độc đáo sẽ khiến ta dễ hình dung hay về con người đó, cảm thấy như bị hấp dẫn. Ngược lại, ta có thể không muốn gặp bởi không hào hứng nếu người đó có cái tên quá dị mọ. Nhưng thực tế, không phải người sáng tác nào cũng dụng công tìm được cái tên phù hợp, giàu biểu cảm cho tác phẩm của mình. Không ít người làm thơ có lẽ do... bí nên đã đặt tên cho sáng tác của mình là "Không đề".

Có những tập thơ chưa tới 100 bài mà có tới trên 10 bài mang cái tên như trên. Đúng là "Không đề" chẳng có nghĩa gì ngoài bài thơ không có tên. Điều này đã diễn ra nhan nhản khắp nơi, trở nên nhàm. Đáng tiếc là cái "tên" này nhiều khi được đặt cho những bài thơ hay, có giá trị mà bản thân chúng hoàn toàn có thể mang một tên khác đích đáng. Có tác giả lại còn có từ "Không đề 1" đến "Không đề 10" trong một tập thơ mỏng tang. Khó chấp nhận một lý do nào ngoài sự lười biếng của người sáng tác.

Nói đến Võ Huy Tâm - một nhà văn quen biết của ngành than, người ta nhắc ngay đến 2 tác phẩm văn xuôi là "Vùng mỏ" và "Những người thợ mỏ". Đều nói về đời sống người thợ mỏ ở vùng than Quảng Ninh nhưng cuốn thứ nhất đề cập đến họ thời kháng chiến chống Pháp, còn cuốn thứ hai thời hòa bình (sau năm 1954).

Những tác phẩm gây ấn tượng ngay từ tên gọi.

Theo thiển ý của tôi, đã có "Vùng mỏ" rồi thì cuốn sau không nên mang tên "Những người thợ mỏ" nữa mà cần nghĩ một tên khác, bởi vì dẫu là "Vùng mỏ" thì thực chất cũng là "Những người thợ mỏ" mà thôi (vì không lẽ cuốn trước lại chỉ nói về thiên nhiên, không gian, miền quê mỏ mà không nói đến con người?).

Đều có những giá trị nhất định, tuy có thể ở những mức độ khác nhau tạo nên diện mạo nền văn học kháng chiến (thời kỳ 1946-1954) nhưng tiểu thuyết "Đất nước đứng lên" của Nguyên Ngọc có cái tên gây ấn tượng tiểu thuyết hơn là tiểu thuyết "Con trâu" của Nguyễn Văn Bổng.

Tên sau có vẻ phù hợp với một truyện ngắn hơn là tiểu thuyết. Cũng như vậy, ở giai đoạn hòa bình sau đó, tiểu thuyết "Vỡ bờ" của Nguyễn Đình Thi có cái tên gợi hơn tiểu thuyết "Cái sân gạch" của Đào Vũ.

Có lần tôi xem một vở kịch nói có tên "Không thể và có thể". Vở kịch không đến nỗi nào, có cái để xem. Tác giả đặt được ra đôi điều đáng để khán giả suy nghĩ. Nhưng cái tên "kín" quá và có vẻ như tên một bài báo.

Thường thì khi đặt tên cho tác phẩm, người sáng tác hay theo mấy khuynh hướng sau. Một là khái quát chủ đề toàn bộ tác phẩm. Kiểu này phổ biến hơn cả (Đất nước đứng lên, Vỡ bờ, Sóng gầm, Gió lộng, Tiếng sóng v.v...). Hai là lấy tên nhân vật chính, trung tâm làm tên tác phẩm. Kiểu này cũng rất phổ biến (Tố Tâm, Chí Phèo, Chị Tư Hậu, Gia đình má Bảy, Mẫn và tôi...).

Có khi lấy bối cảnh thời gian hoặc không gian (Gió đầu mùa, Mùa gió trướng, Vĩ tuyến 17 ngày và đêm, Trên vĩ tuyến 17 v.v...). Dẫu rơi vào khuynh hướng nào thì tên tác phẩm cần giàu sức gợi mở, kích thích được tối đa nhất khả năng tưởng tượng của người thưởng thức. Những tác phẩm nổi tiếng của văn học thế giới từ cổ chí kim đều có những cái tên rất gợi cảm, ấn tượng. Rất ít thấy những trường hợp bất ổn. Đó là chưa kể không phải người dịch nào cũng chuyển được hết nghĩa của từ gốc nước ngoài sang tiếng Việt.

Tất nhiên, giá trị, sức thuyết phục của tác phẩm nghệ thuật cơ bản là ở nội dung. Vấn đề tuy nhỏ nhưng thiết nghĩ người sáng tác cũng nên để tâm, bởi khi nghe tên tác phẩm, tâm lý tự nhiên của bất kỳ người thưởng thức nào cũng dễ chú ý hoặc ngược lại là thờ ờ, không đón nhận. Chắc chẳng tác giả nào lại muốn công chúng của mình ở vào trường hợp sau

Nguyễn Đình San

Sau khi tìm đến các mỏ khai thác đá trái phép, Phạm Ngọc Hùng cùng đồng bọn đã tự xưng là nhà báo, có mối quan hệ quen biết với nhiều lãnh đạo nên đã đòi bảo kê, thu mua đá rồi chiếm đoạt số tiền hơn 500 triệu đồng.

Tại dự thảo Nghị định về phát triển điện mặt trời mái nhà (ĐMTMN) tự sản tự tiêu, Bộ Công Thương đề xuất loại hình này lắp tại nhà ở, cơ quan công sở, khu công nghiệp để tự dùng, nếu nối lưới điện quốc gia sẽ ghi nhận sản lượng với giá 0 đồng. Đề xuất này gây tranh cãi.

Liên quan đến tình trạng tôm hùm ở vùng thả nuôi tôm ven biển xã Vạn Thạnh và xã Vạn Hưng nằm trong vịnh Vân Phong, huyện Vạn Ninh (Khánh Hòa) chết hàng loạt như Báo CAND đã thông tin, ngày 5/5, PGS.TS Võ Văn Nha, Viện trưởng Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản III thuộc Bộ Nông Nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết, cơ quan này vừa có báo cáo gửi đến Cục Thủy sản, Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN&PTNT) tỉnh Khánh Hòa về kết quả khảo sát.

Ký ức xưa ùa về, vị tướng già 92 tuổi đã ôm máy trợ tim hơn 20 năm, ánh mắt như cười khi thổi những giai điệu rộn ràng của cây kèn Harmonica cho tôi nghe, những bản tình ca tha thiết của 31 ngày đêm chiến đấu trên đồi C1...

Nhiều dịch bệnh bùng phát từ đầu năm đến nay. Theo thống kê của Bộ Y tế, cả nước đã ghi nhận hơn 13.700 ca mắc tay chân miệng, tăng 2,5 lần so với cùng kỳ; tử vong do bệnh dại tăng gấp đôi; các bệnh truyền nhiễm khác có vaccine dự phòng như sởi, ho gà… đều tăng số ca mắc.

Ngày 5/5, Cơ quan CSĐT Công an huyện Lộc Bình (Lạng Sơn) cho biết đã ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can và lệnh bắt tạm giam đối với Hoàng Thái Thụy (SN 1988, trú tại khu 5A, thị trấn Na Dương), Hoàng Ngọc Công (SN 1999) và Hoàng Ngọc Anh (SN 2001), cùng trú tại khu 6, thị trấn Na Dương, huyện Lộc Bình để điều tra về hành vi cố ý gây thương tích.

Ngày 5/5, Công an TP Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc cho biết, đang tạm giữ hình sự đối với Đinh Vũ Đức Anh (SN 2008), trú tại huyện Hạ Hòa, tỉnh Phú Thọ và Dương Trung Kiên (SN 2008), trú tại TP Vĩnh Yên (Vĩnh Phúc) để điều tra làm rõ về hành vi cướp tài sản. 

Một quan chức cấp cao tại bang Baja California (Mexico) hôm 4/5 thông tin, các thi thể được tìm thấy dưới một đáy giếng ở khu vực Ensenada của bang này rất có thể là của các vận động viên lướt sóng quốc tịch Mỹ và Australia, vốn được thông báo mất tích hồi tuần trước. 

Giới chức Pháp hôm 4/5 cho biết, ít nhất một người đã thiệt mạng và sáu người khác bị thương trong vụ xả súng xảy ra ở ngoại ô phía Bắc Thủ đô Paris. Vụ xả súng này được cho là liên quan tới các băng nhóm buôn bán ma túy.

©2004. Bản quyền thuộc về Báo Công An Nhân Dân.
®Không sao chép dưới mọi hình thức khi chưa có sự đồng ý bằng văn bản của Báo Công An Nhân Dân.
English | 中文