Lịch xuân, chưa… lịch sự
Tấm lịch ấy là một xuất bản phẩm hợp pháp, có ghi "số ĐKKHXB: 422-2009/CXB/587-29/HNV, in tại nhà in báo Nhân Dân TPHCM" hẳn hoi. Trên tờ lịch ấy, ghi trang trọng dòng chữ khổ lớn: "Để góp phần chào mừng 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội", bên dưới là dòng chữ "Đại học quốc tế Hồng Bàng". Đây là loại lịch tường, theo kiểu 12 tháng in trên 1 trang, với hình ảnh minh họa là các bức tranh trích từ bộ tranh "Kỹ thuật của người An Nam" của Henri Oger vẽ cảnh sinh hoạt của Hà Nội vào những năm 1908-1909.
Bộ tranh "Kỹ thuật của người An Nam" của Henri Oger vừa được Viện Viễn Đông Bác Cổ tại Hà Nội tái bản trong năm 2009. Khác với nguyên mẫu các tranh trong tập sách, tờ lịch của Đại học Hồng Bàng sử dụng các tranh này nhưng có tô thêm màu, làm cho hình ảnh trên trang lịch thêm sinh động.
Tác giả tờ lịch đã chọn bức tranh "Phố An Nam" của Oger để in tràn to khắp cả tấm lịch, trong tranh là hình vẽ "Nhà hàng đồng" (ghi chú bằng chữ Nôm) với cảnh buôn bán các vật dụng bằng đồng, có cả cảnh xe kéo, người đi chợ với các quang gánh thúng mẹt - những vật dụng của người An Nam mà tác giả Henri Oger rất chú ý.
Điều đáng chú ý là trên vách hông (bên phải) của ngôi nhà hàng đồng trong tranh có một câu gồm 10 chữ Nôm, nội dung là câu chửi tục, nguyên văn là (rất xin lỗi bạn đọc khi dẫn lại, chỉ xin bỏ đi chữ đầu): "Mẹ cha đứa nào ở trong cái nhà này". Bên cạnh bức tranh, là một hình tam giác được vẽ cách điệu để ai nhìn vào cũng hiểu đây là cái tam giác "chành ra ba góc da còn thiếu" trong thơ Hồ Xuân Hương. Chữ và hình vẽ trong tranh khắc rõ ràng, in lại trên lịch màu càng tạo sự chú ý (xem ảnh).
Ở đây, xin được nói thêm về xuất xứ các bức tranh của Henri Oger: Đó là những bức tranh quý giá, vẽ lại cảnh sinh hoạt của người An Nam ở Hà Nội, vẽ trung thực như chụp ảnh, bởi Henri Oger đã cùng một họa sĩ làm việc theo phương pháp: Oger lập dàn ý ghi chép trên cơ sở trao đổi với người An Nam, sau đó trao cho họa sĩ, khi bức vẽ hoàn thành lại được đưa cho những người An Nam "có đầu óc phê phán tốt" để thẩm định bình luận. Mỗi bức tranh đều kèm một số chữ Hán, Nôm ghi tiêu đề hoặc chú thích ngắn gọn nội dung. Như vậy, ngôi nhà hàng đồng trong bức tranh trên với dòng chữ chửi tục trên vách hông đã được Oger "sao y" từ thực tế lúc bấy giờ vào tranh vẽ.
Điều bất thường là Trường Đại học Hồng Bàng đã chọn đúng bức tranh này để in lên một tấm lịch xuân. Trên tờ lịch ấy còn ghi rõ (bằng tiếng Anh) tranh này "trích từ tập "Kỹ thuật của người An Nam" của H. Oger thực hiện ở Hà Nội (1908-1909), do tiến sĩ Nguyễn Mạnh Hùng khám phá, và sau đó được giới thiệu trong một luận án nghiên cứu lịch sử của ông Nguyễn". Như vậy, ông hiệu trưởng Nguyễn Mạnh Hùng khi chọn bức tranh có câu chửi tục này đã vô tình? Hay ông không đọc được chữ Nôm?
Dù với lý do gì thì việc một trường Đại học như Đại học Hồng Bàng để lọt tờ lịch có nội dung thế này để "Chào mừng 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội" đã gây phản cảm trong dư luận và là một sự cố đặc biệt hy hữu
TP HCM, 6/1/2010