Nhà điêu khắc Hồ Thái Thiết: Một phong thái Chăm thứ thiệt

08:00 20/05/2013
Tôi vừa từ vườn tháp Chăm Pô Sha Inư về lại Phan Thiết thì có người bạn gọi điện nói, nếu tiện đường nên rẽ vào thăm vườn tượng của Hồ Thái Thiết. Người bạn giải thích, ở đó, tôi sẽ gặp một hơi thở Chăm mới và sẽ được nghe những âm thanh vang lên từ những mặt trống Baranưng bằng đá. Đó là những bức tượng cùa nhà điêu khắc Hồ Thái Thiết, Chi Hội trưởng Chi hội Mỹ thuật Bình Thuận...

Hồ Thái Thiết là người bấy lâu nay đã dành nhiều tâm huyết đến với những hồn cốt văn hóa và đời sống tâm linh của dân tộc Chăm; để học, để ngẫm ngợi, suy tư và cùng hát lên những nhạc điệu kỳ bí qua những hình khối của đá và thể hiện chúng bằng những hình tượng gây xúc động lòng người...

1. Tôi bỗng nhận ra một điều ngay từ khi gặp nhà điêu khắc Hồ Thái Thiết: Ở anh có nét gì đó giống như nỗi niềm của thân phận tha hương. Có lẽ anh là thế nên mới có một vũ điệu của bức tượng "Ngẫu hứng", miêu tả hai nhạc công biểu diễn trống Ghinăng và Baranưng, tạo nên sự huyền ảo và rạo rực qua dáng điệu nghệ sĩ. Ở đó là những âm thanh đầy mê hoặc lòng người, bay bổng trong cõi vô thường.

Hồ Thái Thiết từ tốn, khiêm nhường. Và khi ngắm lại những đứa con tinh thần của mình, bao giờ ánh mắt anh cũng sáng lên một niềm vui rất Chăm, đó là sự hân hoan được giấu kín. Anh giới thiệu và gọi tên từng tác phẩm; đây là "Nét Chăm", còn đây là "Hoa của đất", hoặc đó là "Thì thầm" và kia là "Tình ca làng Gốm"...Thấy tôi đứng lặng bên bức tượng "Đội nước", anh giải thích vì sao anh có tác phẩm này. Đó là nét sinh hoạt quen thuộc nhất của người Chăm, sống ở gần quê anh, vùng huyện Tuy Phong. Vì là người dân miền biển nên anh hết sức chia sẻ và thương cảm với sự thiếu thốn nước ngọt trong những vùng sa mạc cát của đồng bào Chăm nghèo khổ. Hình ảnh những người phụ nữ và trẻ con đi lấy nước hàng ngày hiện lên trong nắng gió đồi cát luôn luôn day dứt tâm hồn anh. Bóng họ đổ dài trên cồn cát, trong cái nắng chang chang như đổ lửa tạo nên những cảm xúc khó tả. Thế là, chỉ trong một ngày đầy nắng và gió, trong mảnh vườn này, anh đã tạo nên hình ảnh hai mẹ con đội nước với một niềm vui trào dâng trong lòng, vượt qua những khó nhọc và ưu tư của cuộc đời để đến với những hy vọng và tình yêu đang chờ đợi ở phía trước.

Anh kể, từ bé đã làm quen với hình ảnh Chăm, nên cái hồn cốt của những câu ca và những vũ điệu trong ngày lễ đã ám ảnh anh một cách vô thức. Sau này, khi mới tốt nghiệp Trường Mỹ thuật Sài Gòn (vào thời điểm trước ngày giải phóng 30/4/1975), nhân một đợt về quê làm ruộng, anh đã có dịp sống và tìm đến với văn hóa Chăm một cách có ý thức hơn. Anh có thêm những người bạn Chăm mới. Những câu thơ của Inrasara luôn luôn ám ảnh trong anh những hình tượng khó quên: "Quỳ gối trước mặt trời thức giấc buổi sớm mai/ tạ ơn chén cơm đói lòng, điếu thuốc hút dở/ tạ ơn dòng sông mơ hồ chảy qua tuổi nhỏ/ tên ngọn đồi, cánh rừng trong mơ chợt vang lên/ tạ ơn bước chân hoang, trái tim lầm lạc...". Đó là trường ca "Lễ tẩy trần tháng Tư", mang dấu ấn Chăm sâu sắc, giúp cho Hồ Thái Thiết tạo nên nét thâm trầm, hoang dã, nhưng lại rất rạo rực qua những hình tượng.

"Đội nước" (ảnh trái) và "Nét Chăm" - tượng của Hồ Thái Thiết.

Nói đến điêu khắc của Hồ Thái Thiết là nói đến Chăm, với những điệu thức của đá qua "Cầu nguyện", qua "Lên tháp", qua "Nối nghiệp" và "Tình ca làng Gốm"...Trong số này, tác phẩm "Hoa của đất" đã đoạt Giải nhất trong một triển lãm của Hội Mỹ thuật Bình Thuận năm 2004. Sau đó liên tục là những giải thưởng dành cho "Ngẫu hứng" (2007), "Nét Chăm" (2008). Riêng tác phẩm "Đội nước", điểm khởi đầu cho đề tài Chăm của anh đã đoạt liền hai giải thưởng của Hội Mỹ thuật Việt Nam và giải Văn nghệ Dục Thanh của tỉnh Bình Thuận vào năm 1998. Cho đến nay, nếu tính từ giải A của Hội Mỹ thuật Việt Nam cho tác phẩm "Trầu cau" năm 2001 thì Hồ Thái Thiết đã có tới 9 giải thưởng, trong đó có 8 giải dành cho đề tài Chăm.

2. Có thể nói, những tiếng lòng của Chăm trong hình tượng mà Hồ Thái Thiết tạo dựng nên có những nét riêng, khác hẳn với những tác giả Chăm khác, đó là sự chuyển động và tạo nên những âm thanh được gợi mở cho sự tưởng tượng của người xem. Hồ Thái Thiết có những giai điệu biểu hiện riêng. Nếu như những tác giả khác thiên về chiêm nghiệm, suy tư đơn lẻ, thì tượng Chăm của Hồ Thái Thiết thường có ít nhất hai nhân vật trở lên.

Anh kể, ngay từ khi còn bé, anh đã lăn lộn trên cánh đồng muối với gia đình để mưu sinh. Đó là một cuộc sống đòi hỏi sự cộng đồng của nhiều người, nhất là những ngày cào muối trong cái nắng cháy bỏng của biển cả. Rồi còn nữa, đó là những cuộc rượt đuổi với thời tiết, mưa nắng thất thường, là sự náo nức của sự chung tay, góp sức để cùng sẻ chia miếng cơm manh áo, do đó con người không thể đơn độc mà luôn nương tựa vào nhau. Chính vì thế nên điêu khắc của anh thường có kết cấu của một cụm tượng.

Cùng với đó, trong đời sống người Chăm mà anh đi sâu tìm hiểu cũng đã thể hiện sự gắn kết này, bởi sự nghèo đói, đứng trước những thiên tai và hoàn cảnh khắc nghiệt. Cộng đồng người Chăm bao giờ cũng bảo vệ nhau để tồn tại và giữ lại những gì mà thời gian và lịch sử làm trôi dạt. Do vậy chất Chăm ấy đã gây dấu ấn trong những tác phẩm của Hồ Thái Thiết, ngay cả trong những tượng đài mà anh thiết kế cho tỉnh.

Có thể nói, anh là người có số cụm tượng đài, phù điêu mang tính lịch sử nhiều nhất trong tỉnh Bình Thuận hiện nay. Đó là tượng đài "Chiến thắng dốc Hội Long" đặt ở ngay quê hương cách mạng của anh ở xã Chí Công, huyện Tuy Phong, Bình Thuận, có bố cục với ba người chiến sĩ trong tư thế chiến đấu và quyết tử vì quê hương. Đặc biệt là cụm "Tượng đài kỷ niệm" đặt ở Phan Rí Cửa. Đây là cụm tượng cao 10,30 mét, gồm 4 nhân vật, nổi bật hình tượng người thanh niên bồng xác mẹ, ghi lại dấu ấn tội ác của giặc Pháp khi chúng mở một cuộc tàn sát đẫm máu, làm 300 người chết, trong một cuộc chiến đấu không cân sức của những người dân bảo vệ quê hương. Còn nữa, đó là tượng đài "Chiến thắng Ngã Hai" được dựng tại nghĩa trang của tỉnh, hay tượng đài "Giao liên" đặt ở ngay Bưu điện thành phố Phan Thiết... Ấy là chưa kể, anh còn có tác phẩm hiện đang được bày ở Đà Lạt, đó cũng là một tượng múa Chăm. Vừa qua, trong một cuộc triển lãm tranh của tỉnh Bình Thuận, chuyên về dân tộc Chăm, tượng của anh cũng có dấu ấn riêng về cộng đồng người Chăm qua những sinh hoạt và lao động của làng nghề gốm truyền thống hàng trăm năm.

Khi tôi hỏi về những dự định sáng tác trong năm 2013, Hồ Thái Thiết nói ngay hai từ: "Chăm thôi". Rồi anh hồ hởi nói về hình ảnh đang bay bổng trong ký ức khó quên, về những vũ điệu Apsara mà anh đã phác thảo những nét ban đầu. Đó là nét huyền diệu qua những đường cong kỳ ảo của người con gái làng Chăm. Ấy là khi nét khắc họa của Hồ Thái Thiết đã thổn thức với tiếng kèn Saranai cháy lên như ngọn lửa. Đó là ý tưởng về bức phù điêu múa Chăm.

Anh ngừng lại sau những giây phút thăng hoa với hình tượng vũ điệu của mình rồi thật thà tâm sự rằng: "Mình tuổi Sửu mà, nên phải cày thôi". Đó là công việc nặng nhọc với những khối đá, và đó còn là máu và lửa khi người nghệ sĩ vung những nhát búa đầu tiên để tạc nên những góc khuất đường đời. Tôi hình dung, đúng như anh nói, với hình ảnh một con trâu đang cày trên thửa ruộng, mà anh là một nghệ sĩ cả một đời cày trên cánh đồng Chăm, không ngơi nghỉ. Và, khi ấy chung quanh anh, những giai điệu cuồng say nổi lên cùng những giọt mồ hồi rơi xuống, như những giọt thời gian đang tan theo năm tháng. Nhưng hiện lên, trong bụi mù và sương khói đó, là bóng dáng những vũ nữ uyển chuyển, xòe những ngón tay, nghiêng nghiêng thân hình theo tiếng kèn thổn thức Saranai

Vương Tâm

Để Hội nghị tổng kết phong trào thi đua dân vận khéo và biểu dương mô hình, điển hình dân vận khéo tiêu biểu của lực lượng CAND giai đoạn 2021-2025 được tổ chức thành công, đạt chất lượng, hiệu quả, chiều 30/6,  Thượng tướng  Lê Văn Tuyến, Thứ trưởng Bộ Công an chủ trì cuộc họp lần 2 với Cục Xây dựng phong trào bảo vệ An ninh Tổ quốc (ANTQ) và các cục chức năng của Bộ Công an nhằm tiếp tục rà soát công tác chuẩn bị tổ chức hội nghị.

Trong không khí hân hoan của những ngày cuối tháng Sáu, toàn thể cán bộ, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang và người dân TP Hồ Chí Minh đang háo hức, phấn khởi chờ đón thời khắc lịch sử: Chính thức thực hiện mô hình chính quyền hai cấp từ ngày 1/7/2025. Đây không chỉ là dấu mốc lớn của riêng TP Hồ Chí Minh mà còn là bước đi quan trọng trong tiến trình xây dựng bộ máy hành chính tinh gọn, hiện đại, phục vụ nhân dân ngày càng tốt hơn theo tinh thần chỉ đạo của Trung ương.

Những ngày vừa qua, ở các tỉnh miền Bắc có mưa lớn liên tiếp, có nơi lượng mưa lên trên 100mm như Thái Nguyên, Tuyên Quang, Phú Thọ... Mưa lớn đã khiến TP Thái Nguyên xuất hiện ngập lụt diện rộng. Đáng chú ý, trước đó, từ ngày 20-21/6, nhiều khu vực ở Thái Nguyên cũng đã bị ngập, ảnh hưởng lớn đến đời sống sinh hoạt của người dân. 

Sáng 30/6, tại tỉnh Phú Thọ đã diễn ra Lễ công bố nghị quyết, quyết định của Trung ương và địa phương về sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã; kết thúc hoạt động đơn vị hành chính cấp huyện; thành lập tổ chức đảng, chỉ định cấp ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ và các xã, phường. Lễ công bố diễn ra với hình thức trực tuyến từ điểm cầu cấp tỉnh đến 148 điểm cầu cấp xã mới trên địa bàn toàn tỉnh.

Sáng 30/6, Thành ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ Việt Nam TP Huế tổ chức lễ công bố Nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ (UBTV) Quốc hội về việc kết thúc hoạt động đơn vị hành chính (ĐVHC) cấp huyện, sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã; Quyết định thành lập Đảng bộ cấp xã; chỉ định nhân sự cấp ủy, lãnh đạo HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp xã.

Sáng 30/6, tỉnh Cà Mau, Đồng Tháp, An Giang và Vĩnh Long tổ chức công bố Nghị quyết, Quyết định của Trung ương và địa phương về sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã; kết thúc hoạt động đơn vị hành chính cấp huyện; thành lập tổ chức Đảng, chỉ định Cấp ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh, xã, phường, đặc khu.

©2004. Bản quyền thuộc về Báo Công An Nhân Dân.
®Không sao chép dưới mọi hình thức khi chưa có sự đồng ý bằng văn bản của Báo Công An Nhân Dân.