Nhà văn Hoàng Đình Quang và những lần lưu lạc

08:00 07/03/2016

Kết thúc cuộc thi tiểu thuyết 2 năm (2003 - 2005) của Hội Nhà văn Việt Nam, nhà văn Hoàng Đình Quang đoạt giải B nhờ tiểu thuyết "Cánh đồng lưu lạc". Và, như bạn bè thường nói: Không chỉ cánh đồng của Hoàng Đình Quang lưu lạc mà bản thân nhà văn cũng lưu lạc không kém. Sự lưu lạc như ám vào ông đến nỗi không ít lần, ông phải thốt lên: "Cuộc đời tôi như một cánh chim thiên di".

Đến giờ, nếu tạm tổng kết đời văn của Hoàng Đình Quang thì cũng hơi sớm. Ở tuổi 65, ông đã cho xuất bản khoảng 20 đầu sách, trong đó có tiểu thuyết, truyện ngắn, thơ và một số cuốn sách mà bạn đọc quen gọi là "sách công cụ".

Đứa con tinh thần đầu tiên của Hoàng Đình Quang là truyện ngắn "Dòng sông". Tuy là truyện ngắn nhưng nó lại khá dài và được đăng những 3 kỳ trên Văn nghệ giải phóng vào năm 1974 - hồi Hoàng Đình Quang còn là lính miền Đông Nam Bộ và đang ở R. Cũng như nhiều người, sáng tác đầu tay này đã trở thành điểm xuất phát quan trọng của Hoàng Đình Quang và nhờ truyện ngắn này mà Hoàng Đình Quang được chuyển từ lính cao xạ về Báo Văn nghệ Giải phóng. Người có công đỡ đầu, có công đưa ông vào con đường viết văn là nhà văn Nguyễn Trọng Oánh. Ở đây, ông đã được gặp các nhà văn, nhà thơ đàn anh thuộc lực lượng Văn nghệ Giải phóng lúc đó như Văn Lê, Trần Ninh Hồ…

Từ đó đến nay, ông đã "lưu lạc" nhiều nơi và công tác ở nhiều cơ quan khác nhau trước khi nghỉ hưu vào năm 2011. Ban đầu là Thái Nguyên, Tây Ninh; sau đó là Hà Nội và TP Hồ Chí Minh. Ban đầu là Báo Văn nghệ Giải phóng, Báo Phòng không; sau đó là Báo Thương mại và Nhà xuất bản Hội Nhà văn. Ông chính thức chuyển ngành vào năm 1976. Khi rời quân ngũ, ông không trở về học tiếp Trung cấp Sư phạm Việt Bắc nữa mà chuyển sang học ở Đại học Kinh tế TP Hồ Chí Minh.

Nhà văn Hoàng Đình Quang.

Khi có người gọi Hoàng Đình Quang là "con người lưu lạc" và "ông nghĩ sao?" thì Hoàng Đình Quang trả lời không chút ngần ngừ: "Theo tôi, lưu lạc là một khái niệm mà tôi luôn bị ám ảnh trong ý thức. Ở tuổi này, ít nhất tôi cũng có hai cuộc lưu lạc lớn. Lần thứ nhất, đi bộ đội từ Bắc vào Nam. Đây là cuộc lưu lạc có ý nghĩa.

Chiến tranh, suy cho cùng cũng là cơ hội để thử thách, rèn luyện tuổi trẻ. Lần thứ hai (sau 1975), thuyên chuyển nhiều đơn vị, cơ quan, vùng đất. Đây là cuộc lưu lạc vì mưu sinh thuần túy. Sự lưu lạc hay quá trình lưu lạc lần thứ hai của tôi có liên quan đến hoàn cảnh gia đình tôi: Cuộc sống khó khăn, đông anh em, bố tôi lại mất sớm. Vì là con trai cả nên tôi phải gánh trách nhiệm lớn của gia đình kiểu "quyền huynh thế phụ". Thế rồi tôi vào lập nghiệp ở TP Hồ Chí Minh.

Trước và sau khi "an cư lạc nghiệp", tôi đưa cả 4 em trai vào đây nữa. Hiện gia đình tôi có 5 anh em sinh sống và làm việc ở TP Hồ Chí Minh. Hai cuộc lưu lạc này, tôi đã tái hiện rất thật, có những chi tiết thật 100% như cuộc đời vậy, trong tiểu thuyết "Cánh đồng lưu lạc".

Vì gắn bó lâu năm với Sài Gòn nên Hoàng Đình Quang "gọi" ra chất Sài Gòn rất nhanh. Ông bảo: "Người Sài Gòn rất lữ thứ và hiếu động. Nhịp sống thì sôi động nhưng tâm hồn người Sài Gòn lại rất hợp với nhịp điệu nhịp nhàng, thướt tha, tình cảm trong âm nhạc như rumba, bôlêrô… Người Sài Gòn sống rất dân chủ, cởi mở, dễ chấp nhận người khác… Người Sài Gòn vẫn có tâm lý "sáng xích lô, chiều ông chủ". Tuy vậy, xét về mặt bản sắc, người Sài Gòn vẫn có những cái gần như bất biến hoặc ít thay đổi".

Theo quan sát của ông, từ 1954 đến nay, ít nhất, vùng đất này cũng thâu nạp vào mình nhiều dân di cư và sau này trở thành dân ngụ cư. Đó là các đợt di cư từ 1954 của người miền Bắc, di cư từ 1968 của người miền Trung và sau này. Có điều lạ là những người ở nơi khác đến Sài Gòn đều bảo lưu truyền thống của họ. Nếu bây giờ, có ai đó quá bộ đến Gò Vấp mà ăn một bữa cơm khách trong một gia đình người Bắc di cư từ năm 1954 xem. Ăn xong, chắc chắn vẫn sẽ được mời rửa tay trong một chậu thau và mời dùng tăm sau bữa như bao giở bao giờ. Ngay cả giọng nói, cách phát âm của họ, cũng thế. Có cảm giác như sau nhiều năm, họ chẳng thay đổi gì cả. Nêu thế mà Hoàng Đình Quang vẫn không lấy làm lạ. Bởi theo ông, mọi sự tồn tại đều có cái lý rất khách quan của nó.

Mặc dù ở trỏng lâu đến vậy nhưng Hoàng Đình Quang vẫn không tự nhận mình là người Sài Gòn. Ông khẳng định: "Không. Tôi chỉ là người Sài Gòn gốc Thái Nguyên thôi! Nhưng tôi luôn chịu ơn Sài Gòn, chịu ơn người Sài Gòn đã cưu mang, đùm bọc, yêu thương tôi và gia đình tôi. Nếu ví Sài Gòn như văn hóa chẳng hạn, thì Sài Gòn có thêm một thuộc tính: Hàm chứa vào mình những nét tạm coi là khác biệt của những miền đất khác.

Mà chẳng cứ gì Sài Gòn. Ở nhiều đô thị lớn ở nước ta và trên thế giới cũng thế. Có điều là do ở đây đã lâu nên tôi "chứng" được thực tế này rất rõ qua lăng kính chủ quan". Ông nói thêm: "Tôi rất mê văn của nhà văn người Nam Bộ Trang Thế Hy. Văn Trang Thế Hy hấp dẫn vì thông tuệ. Thêm nữa, Trang Thế Hy rất quan tâm đến các nhà văn thế hệ sau ông. Sinh thời, mỗi khi đọc tôi, ông thường nói với tôi giọng thân mật, gần gũi có sự động viên rất lớn: "Mày cứ viết đi! Tao hiểu mày mà!".

Hoàng Đình Quang là người mê Balzac. Ông thích nhà văn người Pháp này vì văn vừa hấp dẫn, vừa đa dạng. Balzac có thể đùa cợt trên từng số phận và đùa cợt với chính bản thân mình. Đấy là ở nước ngoài. Còn trong nước, ngoài Trang Thế Hy, ông thích cả Nguyễn Khải. Theo ông, văn Nguyễn Khải sắc lạnh, chỉn chu. Thêm nữa, ông trân trọng Nguyễn Khải vì Nguyễn Khải hay quan tâm đến lớp trẻ. Sinh thời, Nguyễn Khải thường nói với các nhà văn trẻ: "Là nhà văn ở ta thì cứ trông nhau mà viết là được rồi".

Hoàng Đình Quang tự nhận mình là "người có duyên" với giải thưởng văn học. Trong quãng đời mấy chục năm cầm bút, ông đã đoạt nhiều giải thưởng về thơ, về tiểu thuyết. Trong đó, đáng kể có tập thơ "Nói thầm" (Giải thưởng Hội Nhà văn và Bộ Quốc phòng), tiểu thuyết "Những ngày buồn" (Giải A Văn học công nhân của Tổng Liên đoàn Lao động), tiểu thuyết "Cánh đồng lưu lạc" (Giải B Hội Nhà văn), tiểu thuyết "Xuân Lộc" (Giải thưởng của Bộ Quốc phòng) và mới đây nhất là tập truyện ngắn "Một người Sài Gòn" (tặng thưởng Hội Nhà văn TP Hồ Chí Minh).

Hoàng Đình Quang tự nhận mình thích viết văn xuôi và có sở trường về văn xuôi. Có lần, ông tâm sự: "Còn thơ ư? Với tôi, thơ có cái đặc biệt và tính phổ quát cao, lại có những lợi thế mà văn xuôi không có được. Làm thơ khó quá! Tôi không làm thơ thì không chịu nổi, nhưng thời gian này, mình làm thơ chưa được lắm".

Về việc đến với thơ, Hoàng Đình Quang nhớ lại: "Lúc sắp giải phóng Đà Nẵng (quãng tháng 3 năm 1975), nhà văn Nguyễn Trọng Oánh "kêu gọi" chúng tôi: "Các ông ơi! Sắp giải phóng Đà Nẵng rồi, mỗi ông làm cho tôi một bài thơ để kịp phát trên Đài Phát thanh Giải phóng. Nhớ đừng có quên đấy!". Vậy là tôi làm ngay một bài thơ hưởng ứng và từ đó chính thức đến với thơ".

Tính đến nay, Hoàng Đình Quang đã hai lần "lưu lạc" sang thơ. Ông đã cho xuất bản 2 tập thơ: "Nói thầm" và "Hát chẳng theo mùa".

Tôi nhớ một câu thơ rất trải nghiệm của Hoàng Đình Quang: "Đôi khi, phải tốn rất nhiều tiền mới bỏ được một thằng bạn". Còn Hoàng Đình Quang lại nhớ những câu thơ như vận vào hoàn cảnh của ông, của gia đình ông, của bạn bè ông, của những người quanh ông vào những khoảng thời gian mà đất nước còn đầy rẫy khó khăn. Hình như đấy là nỗi lo, nỗi buồn làm con người ta phải suy nghĩ, trăn trở để vượt lên, để lớn dậy. Rồi ông chậm rãi đọc như thể đang nhấn nha từng câu, từng chữ:

Ơn trời đất, ơn mẹ cha
Đội ơn vợ đã vì ta mà nghèo
Rượu cho chồng, cám cho heo
Tình tang cho nợ, bọt bèo cho thơ…

Tôi gặp Hoàng Đình Quang lần đầu ở Đại hội Nhà văn năm 2005 tổ chức tại Hà Nội và thân quen với ông ngay từ đó. Có vẻ như chúng tôi đã có duyên nợ với nhau từ kiếp nảo kiếp nào. Lần nào, có dịp vào Sài Gòn, tôi cũng tìm gặp ông. Còn ông, có lần khi ra Hà Nội công tác, vì eo hẹp về thời gian, trước lúc ra sân bay Nội Bài trở lại Sài Gòn, ông và tôi vẫn kịp uống với nhau một ly cà phê, nói với nhau dăm câu ba điều, đọc cho nhau mấy câu thơ vui, thế là cũng xong một lần gặp gỡ đáng nhớ.

Đặng Huy Giang

Không còn “vùng xám” cho các hoạt động chống phá

Thời gian gần đây, hàng loạt động thái tố tụng liên tiếp của Bộ Công an cho thấy một thông điệp nhất quán và ngày càng rõ ràng: mọi hành vi lợi dụng không gian mạng, truyền thông và các chiêu bài “độc lập”, “nhân quyền”, “xã hội dân sự” để chống phá Nhà nước đều đang bị đưa ra ánh sáng, xử lý theo pháp luật, không có ngoại lệ.

Bị cáo Lê Trung Khoa bị tuyên phạt 17 năm tù

Hội đồng xét xử kết luận, hành vi của bị cáo Lê Trung Khoa trong vụ án là đặc biệt nguy hiểm cho xã hội, gây hoang mang trong xã hội, ảnh hưởng đến uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế.

Nam bệnh nhân chết não hiến tạng cứu sống 8 người trong ngày cuối cùng của năm

Trong thời khắc cuối cùng của năm 2025, nam bệnh nhân 51 tuổi không may chết não đã hiến đa tạng, cứu sống 8 người bệnh nặng ở cả 3 miền Bắc - Trung - Nam

Hà Nội: Tuyên phạt bị cáo Nguyễn Văn Đài 17 năm tù

Hành vi phạm tội của Nguyễn Văn Đài đã xâm phạm đến an ninh quốc gia, ảnh hưởng đến uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế nhằm chống Nhà nước CHXHCN Việt Nam, cần phải xử lý nghiêm trước pháp luật.

Dấu ấn "Chiến dịch Quang Trung" thần tốc vì nhân dân

Hưởng ứng “Chiến dịch Quang Trung” do Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính phát động và các phong trào thi đua “Vì an ninh Tổ quốc”, “Ba nhất” của Bộ Công an, CBCS Trung tâm Huấn luyện, Bồi dưỡng nghiệp vụ và Giáo dục nghề nghiệp số 3 (TTHL3), Bộ Tư lệnh Cảnh sát cơ động đã phát huy tinh thần trách nhiệm, xung kích, trực tiếp tham gia hỗ trợ nhân dân khắc phục hậu quả thiên tai, xây dựng, sửa chữa nhà ở tại xã Thượng Đức, TP Đà Nẵng.

Cựu Chủ tịch Tổng Công ty Xi măng Việt Nam đã lãng phí tiền Nhà nước như thế nào?

Như Báo CAND đã phản ánh, Viện KSND tối cao vừa ban hành cáo trạng truy tố 14 bị can trong vụ án xảy ra tại Tổng Công ty Xi măng Việt Nam (Vicem) liên quan đến Dự án “Trung tâm Điều hành và giao dịch Vicem” tại Khu đô thị mới Cầu Giấy (Hà Nội), gây thiệt hại hơn 381 tỷ đồng.

Làng gốm Thanh Hà, làng cổ 500 năm giữ lửa đất nung bên dòng Thu Bồn

Chiều 31/12, tại Đình làng Xuân Mỹ (khối phố Nam Diêu, phường Hội An Tây, TP Đà Nẵng), UBND phường Hội An Tây long trọng tổ chức lễ đón nhận giải thưởng “Điểm du lịch cộng đồng tốt nhất năm 2025” đối với Làng gốm Thanh Hà do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trao tặng.

Chiều cuối năm, giá vàng tiếp tục giảm

Mỗi lượng vàng tiếp tục giảm thêm gần 2 triệu đồng trong phiên chiều 31/12. Tổng cộng giá vàng đã giảm 7 triệu đồng kể từ khi lập đỉnh cao ở mức 159,8 triệu đồng/lượng.

Khởi tố nhóm đối tượng mua bán 9,2kg ma tuý xuyên quốc gia

Ngày 31/12, thông tin từ Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Đắk Lắk cho biết, đơn vị đã ban hành các quyết định khởi tố bị can, lệnh bắt tạm giam các bị can trong đường dây mua bán trái phép chất ma tuý xuyên quốc gia xảy ra trên địa bàn tỉnh.

U23 Việt Nam điều chỉnh lực lượng trước VCK U23 châu Á 2026

Theo thông tin từ Liên đoàn Bóng đá Việt Nam (VFF) ngày 31/12, đội tuyển U23 Việt Nam đã quyết định triệu tập bổ sung thủ môn Phạm Đình Hải vào danh sách tham dự Vòng chung kết (VCK) U23 châu Á 2026.

Giám đốc và phó giám đốc công ty bất động sản Kiên Cường Phát chiếm đoạt 100 tỷ đồng

Khách hàng chuyển tiền khoảng 100 tỷ đồng mua các nền đất trong dự án Khu dân cư Kiên Cường Phát (Khu đô thị Ruby City) ở phường Đồng Xoài, tỉnh Đồng Nai, nhưng giám đốc và phó giám đốc Công ty TNHH Bất động sản Kiên Cường Phát vẫn không thể bàn giao quyền sử dụng đất cho khách hàng như đã thỏa thuận.

Phân luồng giao thông phục vụ Lễ xuất quân và diễn tập bảo vệ Đại hội XIV của Đảng

Nhằm phục vụ Lễ xuất quân và diễn tập phương án bảo vệ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, ngày 31/12, Công an TP Hà Nội thông báo kế hoạch phân luồng, hạn chế phương tiện để nhân dân, người tham gia giao thông biết, chấp hành, lựa chọn lộ trình di chuyển phù hợp và hỗ trợ lực lượng Công an hoàn thành nhiệm vụ.

Khi “cá mập” rớt khỏi bể kính

Ánh đèn trường quay, trong nhiều năm, đã làm được một việc mà không ít hệ thống kiểm định phải ghen tị: biến danh xưng “shark” thành một chiếc áo choàng quyền lực. Ở đó, uy tín được sản xuất nhanh hơn báo cáo tài chính, hình ảnh lan tỏa mạnh hơn kiểm toán độc lập, và cảm xúc được ưu tiên hơn chuẩn mực pháp lý. Khi hào quang được mặc định như một dạng bảo chứng đạo đức, niềm tin xã hội bắt đầu trôi theo ánh đèn nhiều hơn là theo con số.

Giải phóng gần 500 container chè của Việt Nam bị kẹt tại cảng Karachi, Pakistan

Gần 500 container chè của doanh nghiệp Việt Nam đã chính thức được phía Pakistan cho phép tái xuất.

Người dân lưu ý phương án phân luồng cửa ngõ phía Nam để tránh ùn tắc

Ngày 31/12, Sở Xây dựng Hà Nội đề nghị các bến xe, các đơn vị kinh doanh vận tải trên địa bàn thành phố chấp hành việc điều chỉnh tổ chức giao thông nút giao Ngọc Hồi – Giải Phóng, khu vực ngõ 15 Ngọc Hồi để kết nối vào đường cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ.

Những tín hiệu nóng từ Trung Đông

Ngày 25/12/2025, Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) thông báo đã tiến hành một cuộc không kích vào Lebanon, tiêu diệt Hussein Mahmoud Marshad al-Jawhari, chỉ huy cấp cao của Lực lượng Quds thuộc Vệ binh Cách mạng Iran (IRGC).