Sách khoa học: Những ô cửa nhìn ra thế giới

• Bộ sách khoa học nông nghiệp đầu tiên của Việt Nam ra đời như thế nào?
• Học viện CSND biên soạn và xuất bản bộ sách 'Khoa học Công an Việt Nam'

Đáng chú ý, bên cạnh mảng sách được mua bản quyền dịch và xuất bản ở Việt Nam, còn nhiều cuốn sách do chính các nhà khoa học, nhà nghiên cứu người Việt viết.

Kết nối tri thức cùng sách khoa học

Người Việt nói chung và giới trẻ nói riêng chưa tạo được thói quen đọc sách khoa học. Nhận xét ấy thoạt nghe ngỡ cực đoan, kỳ thực có nhiều phần đúng. Tuy nhiên, quan sát kỹ có thể thấy thời gian gần đây, điều này đã được cải thiện. Học sinh, sinh viên ở các thành phố có điều kiện hơn nên việc tiếp cận sách khoa học thường thức cũng trở nên phổ biến hơn. Đó là chưa kể, nhiều gia đình sẵn sàng trang bị tủ sách tra cứu cho con.

Theo đó, những bộ bách khoa tri thức về các lĩnh vực tự nhiên, xã hội rồi những cuốn sách dạng "Mười vạn câu hỏi vì sao?" xuất hiện tại nhiều gia đình, khiến cho tri thức khoa học được thẩm thấu vào giới trẻ, dần dần nhiều em có thói quen tìm hiểu, đọc sách khoa học để làm đầy đặn vốn kiến thức của mình.

Có được sự khả quan ấy, có lẽ không thể không kể tới sự xoay xỏa của nhiều đơn vị xuất bản như NXB Trẻ, NXB Kim Đồng, NXB Dân trí, Công ty sách Đông A, Anphabooks… Bằng nhiều nỗ lực, những đơn vị này thời gian qua đã thương thảo bản quyền với những tập đoàn xuất bản uy tín của thế giới để mua bản quyền nhiều cuốn sách về dịch ra tiếng Việt và xuất bản ở Việt Nam.

Có thể kể đến tủ sách Khoa học và Khám phá của NXB Trẻ. Đây là một tủ sách ra đời từ năm 2008, do ba nhà khoa học Phạm Văn Thiều, Nguyễn Văn Liễn và Vũ Công Lập làm chủ biên. Tủ sách này giới thiệu những kiến thức và thành tựu khoa học mới, truyền tải tình yêu và lòng say mê khám phá, những nỗ lực không ngừng của bao thế hệ trong hành trình nghiên cứu khoa học. C

ó thể kể đến những cuốn như "Thế giới lượng tử kỳ bí" - tác giả Silvia Arroyo Camejo, dịch giả Phạm Văn Thiều - Nguyễn Văn Liễn - Vũ Công Lập; "Cuộc chiến lỗ đen" - tác giả Leonard Susskind, dịch giả Phạm Văn Thiều, Phạm Thu Hằng; "Giai điệu dây và bản giao hưởng vũ trụ" - tác giả Brian Greene, dịch giả Phạm Văn Thiều; "Những con đường ánh sáng" (tập 1, tập 2) - tác giả Trịnh Xuân Thuận, dịch giả Phạm Văn Thiều, Ngô Vũ; "Nguồn gốc" - tác giả Trịnh Xuân Thuận, dịch giả Phạm Văn Thiều…

Hay như Công ty sách Đông A cũng mua bản quyền hàng loạt cuốn sách Bách khoa tri thức để dịch và ra mắt độc giả Việt Nam. Mới nhất là cuốn "Lịch sử quân sự: Bách khoa thư các loại vũ khí định hình thế giới" được mua bản quyền của Anh. Sách dày tới 500 trang khổ lớn giúp độc giả như được tham quan tận mắt những đặc tính quan trọng của hơn 1.750 loại vũ khí, giáp trụ, xe cộ và công sự.

Tất cả được đặt trong các diễn biến chính được tường thuật rõ ràng của lịch sử chiến tranh, cùng bối cảnh chính trị - xã hội rộng lớn hơn. Kèm theo là những trận đánh nổi tiếng được phân tích trên phương diện vũ khí và chiến lược, nơi những tiến bộ công nghệ quân sự nổi bật trên tấm bản đồ quyền lực đầy biến động của các đế chế.

Trước đó, cuốn "Lịch sử thế giới: Chân dung nhân loại theo dòng sự kiện" cũng đã ra mắt bạn đọc Việt Nam. Với lượng thông tin và hình ảnh đồ sộ, cuốn sách là hành trình hấp dẫn giúp bạn khám phá các bước tiến lịch sử đã làm nên chân dung nhân loại ngày nay và trở thành những ô cửa khiến độc giả trẻ em cũng như người lớn nhìn ra và khám phá thế giới.

Hình dung thế giới kết nối và vận hành

Mới đây, tại cuộc tọa đàm mang tên "Thế giới vận hành như thế nào?" tổ chức ngày 30-10 ở Trung tâm Văn hóa Pháp (Hà Nội), dịch giả Hoàng Thanh Thủy - người đã dịch khoảng 20 đầu sách cho tuổi teen - nhớ lại cách đây hai năm, chị có tham gia một hội chợ sách ở Pháp và rất thích bộ sách "Chúng vận hành như thế nào?" đang gây tiếng vang. Bộ sách này có thể giải đáp tất cả những câu hỏi mà cậu con trai đang tuổi mới lớn của chị thường hỏi mẹ.

"Không phải bố mẹ nào cũng hiểu hết mọi điều để có thể trả lời thấu đáo cho con, nên bộ sách này nếu được mua bản quyền và dịch ở Việt Nam sẽ rất có ích" - dịch giả Thanh Thủy tin tưởng. Vì vậy, chị đã trao đổi và thuyết phục NXB Kim Đồng mua bản quyền bộ sách.

Sau khi đã mua bản quyền, từ năm 2017, dịch giả Hoàng Thanh Thủy cùng các dịch giả Phạm Vũ Lộc, Quốc Tuấn, Huy Toàn bắt tay dịch bộ sách với mong muốn trang bị cho bạn đọc nhỏ tuổi, các bậc phụ huynh và thầy cô giáo những kiến thức cơ bản về hình dung thế giới trong sự kết nối và vận hành. "Bộ sách phù hợp với xu thế phát triển công nghiệp 4.0, giúp bạn đọc nhỏ tuổi có thể tiếp thu kiến thức ở dạng tích hợp và mở rộng đầy hấp dẫn"- dịch giả Hoàng Thanh Thủy chia sẻ.

Ba cuốn sách trong bộ đã được dịch và xuất bản gồm: "Cuộc sống kết nối", "Thế giới nơi em sống", "250 sản phẩm của hôm nay và ngày mai" đem đến một bức tranh toàn cảnh về tổ chức vận hành của thế giới - xã hội, giúp bạn đọc nhìn ra ngoài thế giới, bị hấp dẫn bởi muôn vàn kiến thức nối tiếp nhau, bởi sự vận hành trơn tru trong xã hội thông qua cách mỗi người tham gia vào chu trình vận hành đó.

Trong mỗi cuốn sách, bạn đọc sẽ khám phá, tham khảo cách thức hoạt động của một mô hình nhà nước phát triển trên thế giới. Độc giả cũng có thể hiểu về nguyên tắc hoạt động của máy ảnh, máy giặt, hay đơn giản hơn, trả lời thắc mắc chiếc điều khiển tivi hoạt động như thế nào?

Các giải đáp được thực hiện khoa học, với hình ảnh, tranh vẽ in màu khiến cho mọi tri thức khoa học được "bạch hóa" rất gần gũi, dễ hiểu. Theo dịch giả Thanh Thủy, khi các em được biết rằng vị trí nào thì công việc ra sao, từng mắt xích sẽ có vai trò như thế nào... cũng chính là cách để hướng nghiệp.

Dịch giả Hoàng Thanh Thủy cũng thừa nhận, sách khoa học hiện được các đơn vị xuất bản ở Việt Nam quan tâm, đầu tư in ấn rất đẹp. Trong khi đó, dịch giả Phạm Vũ Lộc (Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam) cho rằng, những bộ sách khoa học như "Chúng vận hành như thế nào?" có thể ví như những cánh cửa để nhìn ra thế giới, là những ý niệm ban đầu để kích thích tinh thần ham học hỏi, tìm tòi hiểu biết sâu hơn ở các bạn nhỏ - thế hệ đang nắm trong tay những công cụ hữu ích để bước vào cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.

"Vào sân" cùng sách khoa học

Lâu nay, có ý kiến cho rằng, mảng sách khoa học của Việt Nam bị bỏ ngỏ, các nhà khoa học cũng không mặn mà lắm với thể loại này. Tuy nhiên, một tín hiệu đáng khích lệ đó là song song với mảng sách khoa học được mua bản quyền, một số tác giả người Việt đã viết sách khoa học để cung cấp cho độc giả những trí thức phổ thông.

Một trong số đó là TS Giáp Văn Dương với bộ sách khoa học "Trò chuyện Khoa học 4.0" dành cho lứa tuổi 9+. Với hình ảnh minh họa sinh động, lời kể hóm hỉnh theo lối trò chuyện hỏi đáp giữa cha-con, TS Giáp Văn Dương đã giới thiệu và diễn giải thành công các thành tựu khoa học vật lý, các giải thưởng Nobel nổi tiếng nhưng còn khó nắm bắt với trẻ em.

Bộ sách theo ghi nhận của GS Phạm Xuân Yêm (Trung tâm Quốc gia Nghiên cứu Khoa học Pháp) là đã "khơi gợi tính hiếu kì của thiếu niên, khéo mời họ hướng thượng, vươn xa hơn trong công cuộc tìm hiểu, khám phá tự nhiên".

Bên cạnh đó là nhóm các nhà báo, dịch giả gồm Nguyễn Như Mai, Nguyễn Huy Thắng, Nguyễn Quốc Tín cũng có nhiều bộ sách mang tích cung cấp tri thức khoa học thường thức hấp dẫn như: "Sử ta - Chuyện xưa kể lại", "Những vị vua trẻ trong sử Việt", "Những con vật bầu bạn tuổi thơ", "Thiên nhiên đất nước ta"... Tất cả đều được nhóm tác giả này phối hợp với NXB Kim Đồng để xuất bản phục vụ bạn đọc trẻ.

Có thể nói, các tác giả viết sách khoa học là những con ong cần mẫn, bất chấp gian khó để cống hiến cho độc giả những cuốn sách cẩm nang hữu ích. Đúng như GS - nhà thiên văn học nổi tiếng Trịnh Xuân Thuận nói, các mảng sách sẽ bổ sung, hỗ trợ cho nhau để giúp người đọc cân bằng. Bởi chúng ta không chỉ cần hiểu thấu lòng người, mà cần hiểu cả thế giới, hiểu rõ cả vũ trụ. Nhưng đối với mảng sách quan trọng này, rõ ràng cần sự chung tay, nhập cuộc của nhiều người, nhất là những nhà khoa học, các chuyên gia am hiểu từng lĩnh vực.