Vẫn giậm chân tại chỗ?

Gần đây, Làng văn hóa Du lịch các dân tộc Việt Nam (Làng VH) thực sự trở thành "điểm nóng" của  dư luận. Các bài báo cùng với phản hồi của độc giả đã thể hiện sự bất bình trước sự chậm trễ của tiến độ, sự bất lực của quá trình thu hút đầu tư, sự yếu kém về quản lý, dẫn đến cảnh hoang tàn, nhếch nhác của một khu du lịch. Từ đó dư luận đưa ra cảnh báo nguy cơ "chết yểu" của một dự án đầu tư hoành tráng, coi đó là một sự lãng phí của ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Mặc dù ai cũng biết, mong muốn đầu tư xây dựng thành công Làng VH trở thành một "trung tâm hoạt đông văn hóa thể thao du lịch mang tính quốc gia" là tâm huyết của nhiều thế hệ lãnh đạo đất nước, mà người khởi xướng, phê duyệt đầu tiên là cố Thủ Tướng Võ Văn Kiệt.

Theo phê duyệt của Thủ Tướng Chính phủ, Làng VH có 7 Khu chức năng. Đó là Khu các Làng dân tộc; Khu trung tâm văn hóa và vui chơi giải trí; Khu di sản văn hóa thế giới; Khu dịch vụ du lịch tổng hợp; Khu công viên bến thuyền; Khu cây xanh mặt nước hồ Đồng Mô và Khu điều hành quản lý văn phòng. Trong đó, Khu các làng dân tộc và Khu điều hành quản lý văn phòng được đầu tư bằng ngân sách nhà nước. Các Khu còn lại kêu gọi đầu tư, xã hội hóa.

Việc khai trương, đưa vào hoạt động Dự án Làng VH khi chỉ mới đầu tư xây dựng chưa hoàn chỉnh một  trong 7 khu chức năng (Khu các Làng Dân tộc), các khu khác chưa triển khai gì, dù được giải trình thế nào, từ trước đến nay dư luận vẫn coi đấy là một sự "đẻ non" vội vã. Hậu quả của cuộc khai trương vội vã ấy dù đã để lại cho Bộ Văn hóa thể thao và du Lịch và Làng VH những mất mát to lớn nhưng dư luận sẵn sàng "cho qua" vì đấy là "việc đã rồi". Vấn đề nhiều người quan tâm nhất lúc này là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch sẽ đưa ra những giải pháp gì để đảm bảo vừa xây dựng thành công Dự án vừa không sử dụng nhiều ngân sách nhà nước.

Làng VH được Chính phủ quyết định là một cơ quan quản lý nhà nước tương đương cấp Tổng cục, do một Thứ trưởng kiêm nhiệm làm Trưởng Ban. Lại là đơn vị dự toán cấp 1, vị thế của Làng VH đối với trung ương và địa phương to lớn và thuận lợi. Vậy nhưng ai cũng bảo tổ chức bộ máy hoạt động của Làng không tương xứng. Có người còn nói đùa: Làng VH có cái áo rất đẹp nhưng bộ khung vừa yếu vừa thiếu nên mặc vào nó cứ làm sao ấy.

Khó khăn đầu tiên của công tác tổ chức là không thu hút được nhân tài. Đa số những người đủ khả năng hoàn thành nhiệm vụ, lúc đầu nghe nói dự án ngàn tỷ, họ đổ xô về. Sau thấy đi làm xa, vất vả, lương ba cọc ba đồng, họ lại lặng lẽ xin đi. Đến khi Làng VH xin Chính phủ thêm được hệ số lương 0,8 trong hai năm, họ lại kéo về và trong hai năm ấy Làng hoạt động náo nhiệt lắm. Đầu năm nay, không biết vì sao mất cái 0,8, lương lại trở về ba cọc ba đồng. Cánh kỹ sư, quản lý giỏi lại lặn mất. Nếu không thay đổi cách quản lý, bổ sung nhân lực, nâng cao cuộc sống vật chất và tinh thần cho "dân làng" thì lấy đâu ra nội lực, lấy đâu ra khả năng hoàn thành nhiệm vụ.

Việc thứ hai, cực kỳ quan trọng. Đó là đẩy mạnh công tác thu hút đầu tư, tạo nên những sản phẩm du lịch, hoàn thiện các khu chức năng còn lại của dự án mà không sử dụng quá nhiều ngân sách nhà nước.

Có thể khẳng định: Làng VH là một trong rất ít các Dự án có môi trường đầu tư hấp dẫn nhất trong cả nước. Dự án này cách trung tâm Hà Nội chưa đầy 40 cây số, đã giải phóng xong toàn bộ mặt bằng, có hạ tầng, điện, nước hoàn chỉnh. Mặt khác, về thủ tục đầu tư, Chính phủ  đã cho phép Trưởng Làng VH có chức năng quyền hạn tương đương Chủ tịch UBND Tỉnh, quyết định được từ A đến Z  việc cấp phép đầu tư trong phạm vi Làng VH.

Vậy tại  sao hàng chục năm nay Làng VH không kêu gọi, thu hút được một dự án đầu tư nào? Câu trả lời là Làng VH chưa làm tốt công tác xúc tiến kêu gọi đầu tư.

Mấy năm nay, năm nào Làng VH  cũng lên kế hoạch tổ chức hội nghị thu hút đầu tư, năm nào cũng rập rình chuẩn bị các đoàn đi công tác mời gọi đầu tư trong và ngoài nước nhưng toàn bị hoãn vì: "Chưa chuẩn bị chu đáo". Với một bộ máy vừa thiếu vừa yếu, chuẩn bị một cuốn "Cẩm nang đầu tư vào Làng VH" 5 năm nay chưa xong thì làm sao tổ chức được thành công một hội nghị xúc tiến đầu tư đúng nghĩa vào Làng VH.

Để làm tốt công tác xúc tiến đầu tư, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch nhất quyết phải phối hợp với Bộ Kế hoạch đầu tư, UBND Thành phố Hà Nội tổ chức một hội nghị xúc tiến đầu tư hoành tráng "tầm cỡ quốc tế" tại Làng VH. Tất nhiên, ai cũng biết vấn đề quan tâm đầu tiên của các nhà đầu tư là lợi nhuận. Vì vậy nhiệm vụ của chúng ta là phải chỉ ra được cho họ những lợi nhuận to lớn về kinh tế và chính trị mà họ sẽ có được khi đầu tư vào Làng VH.

Để làm được điều này, trước hết Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phải chỉ đạo Làng VH chuẩn bị thật tốt những hồ sơ tài liệu đáp ứng nhu cầu thông tin của các nhà đầu tư. Trước hội nghị, người đứng đầu Làng VH phải trực tiếp tìm đến các nhà đầu tư có tiềm năng trong và ngoài nước, kêu gọi, thuyết phục, mời chào, họ đến tìm hiểu cơ hội đầu tư vào Làng VH. Kiên quyết không ngồi chờ họ xếp hàng "xin" đến đầu tư như thời gian qua.

Điều thứ ba, song song với việc kêu gọi đầu tư, Bộ cần đề nghị Chính phủ rà soát lại tất cả các Dự án bảo tàng, đầu tư bằng nguồn ngân sách của các Bộ, ngành Trung ương, có mục tiêu, chức năng, nhiệm vụ gần giống với các Khu chức năng để di dời vào Làng VH. Đặc biệt là những Dự án hiện nay đang gặp khó khăn trong công tác giải phóng mặt bằng. Gần đây, theo sự giới thiệu của Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, đoàn cán bộ BQL dự án Bảo tàng thiên nhiên của Viện Hàn lâm Khoa học công nghệ Việt Nam đã đến khảo sát để di dời Dự án Bảo tàng Thiên nhiên vào vị trí Dự án khu Lâm viên trong Làng VH. Hai bên đã hợp tác rất vui vẻ, hứa hẹn một kết quả tốt đẹp trong thời gian tới.

Việc thứ tư là cần xem xét, điều chỉnh lại Quyết định về việc giao nhiệm vụ cho Làng VH tổ chức "ba sự kiện thường niên" và các sự kiện văn hóa chính trị khác tại Làng VH.

Không ai phủ định giá trị to lớn của việc tổ chức thành công các sự kiện thường niên tại Làng VH. Nhờ nó mà vị thế của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, của Làng VH được nâng lên. Có sự kiện được bầu chọn là một trong 10 sự kiện tiêu biểu trong năm của Bộ. Tuy nhiên chính nó lại mang đến cho Bộ và Làng VH nhiều điều rắc rối, mà rắc rối nhất là các sự kiện này tiêu tốn gần hết ngân sách nhà nước hàng năm cấp cho các hoạt động của Làng VH. Chưa nói đến việc các sự kiện này chính là thủ phạm gây ra cảnh "hoang tàn" quanh năm sau mấy ngày "hoành tráng". Vì vậy việc điều chỉnh hình thức, quy mô của các sự kiện thường niên hằng năm tại Làng VH theo hướng xã hội hóa, kết hợp bán vé tạo nguồn thu cho phù hợp khả năng tài chính của Làng là điều tất yếu. 

Việc thứ năm là kiên quyết củng cố, đầu tư các cơ sở dịch vụ, đủ điều kiện bán vé, thu phí du khách tham quan.

Mấy năm gần đây, với việc khánh thành Khu làng DT, Khu Tháp Chăm, Khu Chùa Khmer…, khách lên Làng đã nhộn nhịp, không còn đìu hiu như trước đây. Chỉ có điều du khách phàn nàn về việc thiếu hệ thống dịch vụ.

Chủ trương đẩy mạnh dịch vụ, thu hút du khách để bán vé khai thác cục bộ đã được quán triệt, thấm nhuần từ Bộ trưởng xuống nhân viên hơn ba năm nay. Bao nhiêu lần nghe tin "đề án khai thác cục bộ" sắp được phê duyệt và triển khai thực hiện. Từ việc xây dựng điểm nghỉ dừng chân trước khi vào Làng VH, các phương tiện di chuyển theo các tour, tuyến trên bộ, trên hồ Đồng Mô, các điểm vui chơi, cắm trại cho các gia đình, các nhà hàng ăn uống các cấp, những quán café, quầy bán sản phẩm lưu niệm sành điệu, các khu vực thể thao mini, chợ nổi, chợ vùng cao phía Bắc tấp nập của 54 dân tộc v.v... đều có mặt trong đề án được đem ra thảo luận trong cán bộ chủ chốt. Các bác lãnh đạo bàn đi bàn lại rồi "thống nhất" đưa các đề án về làm bạn với nhau trên giá sách. Nghe nói các đề án chưa triển khai được là vì Làng chưa tìm ra được cơ chế để quản lý, khai thác cục bộ phù hợp với pháp luật hiện hành.