Nghệ sĩ Bách Vũ - vẽ là chạm tới tâm hồn mình

Vượt khỏi vùng an toàn

Là một gương mặt mới của hội họa Việt Nam đương đại, nhưng Bách Vũ đã có những dấu ấn quan trọng của một người làm nghề chuyên nghiệp, coi hội họa là con đường của mình. Năm 2024, anh có tác phẩm được trao giải Ba tại Festival Mỹ thuật trẻ lần thứ 7 (do Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm tổ chức 2 năm/lần), đồng thời một tác phẩm khác được chọn treo triển lãm.

Cũng năm 2024, tại cuộc thi tìm kiếm những tài năng trẻ UOB Painting of the Year Vietnam lần 2, tác phẩm “Đi vào giấc ngủ” của Bách Vũ lọt vào vòng chung khảo hạng mục Nghệ sĩ triển vọng. Trước đó, từ năm 2022, anh xuất hiện như một nghệ sĩ đa phương tiện, vẽ, làm giám tuyển các triển lãm mỹ thuật có sự giao lưu quốc tế mang đậm tinh thần đương đại, sản xuất âm nhạc điện tử. Đó là hành trình anh đi tìm kiếm bản thân cho đến khi Bách Vũ tin rằng, hội họa sẽ là con đường mà anh được sống là mình nhất.

Tôi hỏi Bách Vũ, điều gì khiến anh từ bỏ công việc tài chính ở Anh để trở về Việt Nam theo đuổi nghệ thuật. “Đơn giản vì tình yêu nghệ thuật. Tôi đến với hội họa hết sức tự nhiên, không có nhiều tính toán hay kế hoạch. Tôi được bố dạy vẽ từ khi còn nhỏ, rồi cứ thế duy trì được sở thích. Thêm nữa, tôi cho rằng, để có thể theo đuổi niềm đam mê, đặc biệt về nghệ thuật thì điều đầu tiên phải có là năng khiếu”, Bách Vũ chia sẻ.

Câu chuyện của Bách Vũ không chỉ là hành trình tìm kiếm một không gian trú ẩn tinh thần của người trẻ mà còn là sự dũng cảm vượt ra khỏi vùng an toàn để đi tìm tiếng nói cá nhân của mình giữa một thế giới đa chiều và hỗn mang bằng một ngôn ngữ thị giác độc đáo, riêng biệt.

Bách Vũ sinh ra và lớn lên ở Hà Nội. Năm 13-14 tuổi, anh thường đến xưởng vẽ của bố để thỏa thích sáng tạo. Rồi, Bách Vũ sang Anh học cấp 3, tạm dừng việc vẽ, quyết định theo học ngành tài chính với suy nghĩ, công việc đó sẽ mang lại sự ổn định. Thỉnh thoảng, những lúc rảnh, anh vẫn chơi với màu sắc như một cách tìm kiếm sự cân bằng.

Dịch COVID-19 ập đến, Bách Vũ trở về nước. Đó là khoảng lặng khiến anh suy nghĩ nhiều đến con đường phía trước. Khoảng lặng ấy anh dành cho âm nhạc, cho hội họa, những thứ anh yêu thích. Đến năm 2022, anh quyết định bỏ công việc tài chính để theo đuổi hội họa chuyên nghiệp. "Tôi nhận ra đam mê nghệ thuật trong mình vẫn rất lớn, nó cứ gọi mình trở về", Bách Vũ tâm sự. Với hội họa, anh được vẽ thế giới của mình, chạm tới tâm hồn mình. “Đó là cảm giác mang lại niềm vui rất lớn cho tôi” - anh nói.

Tiếp tục hành trình đi tìm ngôn ngữ của chính mình

Lần này, trong cuộc trưng bày nhỏ tại ABCD studio như một lời mở cho một dự án dài mà anh sẽ triển lãm vào năm 2026, Bách Vũ giới thiệu với công chúng 6 bức tranh đen trắng - dù thế mạnh của Bách Vũ là màu - gây ấn tượng mạnh cho người xem. Anh nói, thi thoảng anh tự làm khó mình, đặt ra những giới hạn cho bản thân, không vẽ màu nữa thì mình sẽ làm gì? Anh sẽ tập trung vào tạo hình, không gian, bố cục.

Theo nhà nghiên cứu Phạm Long, đây là một quyết định can đảm, đồng thời hé lộ chiều sâu tư duy của một nghệ sĩ trẻ có bản năng thị giác vững vàng. “Bách Vũ làm chủ được không gian lớn, bố cục rất chắc tay và giàu ý tưởng. Điều đáng quý là anh vẽ bằng niềm vui, nên người xem cũng cảm nhận được niềm vui đó”, ông Long nhận xét. Ông cho rằng, dù các tác phẩm đều đen trắng hoàn toàn, nhưng vẫn có cảm giác rất nhiều “sắc”, vẫn có ấm, lạnh, đấy là điều khá thú vị và hấp dẫn của Bách Vũ.

Đó là một thế giới của tình yêu thiên nhiên, lấy cảm hứng từ thiên nhiên, từ môi trường. Đó là những câu hỏi của những người trẻ trước sự không ngừng biến đổi - phân rã, tái cấu trúc của sự sống con người. Đen trắng hay là màu, cũng chỉ là cách mà anh biểu đạt thế giới theo góc nhìn của mình mà thôi, một ngôn ngữ thị giác độc đáo, riêng biệt.

Tranh của Bách Vũ nằm đường biên giữa trừu tượng, siêu thực và thẩm mỹ điện tử, những lát cắt gợi ý cho chúng ta về sự gián đoạn của đường truyền, nhiễu sóng. Nhà nghiên cứu Phạm Long đánh giá cao sự xuất hiện của họa sĩ trẻ Bách Vũ. Ông cho đây là một trường hợp đặc biệt, một năng khiếu bẩm sinh.

“Bách Vũ mới xuất hiện nhưng cho thấy khả năng tiềm ẩn, bạn không bị gò vào một trường phái hay một phong cách mang tính định hướng. Tranh của Vũ đa ngôn ngữ, đa phong cách, chủ đề phóng khoáng với bút pháp biểu hiện tự do, khoáng đạt. Vũ rất giỏi về mặt ý niệm, làm chủ được hình và khối. Ngoài năng lực bút pháp tư duy rất tốt thì anh có một nền tảng triết học, tôn giáo và nghệ thuật sâu sắc nên xem tranh thú vị, không bị nhàm chán”.

Ông cũng cho rằng, Bách Vũ đã sớm có một tiếng nói riêng, đặc biệt, điều khá hiếm của một người trẻ. “Nếu không học qua thực hành thì anh phải đọc nhiều, có trải nghiệm nhiều giờ tại các bảo tàng, các triển lãm quốc tế, đi nhiều, xem nhiều để từ đó bạn có thể kể câu chuyện của mình thoải mái. Với người vẽ theo trừu tượng, biểu hiện dễ sa vào tình trạng tác phẩm ngẫu nhiên được, tác phẩm dẫn mình đi. Bách Vũ có độ chủ động cao, hoàn toàn làm chủ câu chuyện của mình. Tranh đơn sắc càng thể hiện khả năng làm chủ hình khối đậm nhạt, mảng miếng...”.

Vậy, đâu là căn tính Việt trong một thế giới phẳng, một công dân toàn cầu như Bách Vũ? “Sống đa quốc gia, đi tìm con người cá nhân luôn là một hành trình khó khăn. Nhưng, mọi thứ diễn ra một cách tự nhiên chứ không chín ép được. Đối với tôi, cái tập tính mình là người Việt nó ở bên trong mình”, Bách Vũ khẳng định.

Nhưng, với một người không bị giới hạn về địa lý và ngôn ngữ như Bách Vũ thì câu chuyện của anh không dừng lại trong biên giới của một quốc gia. “Nó đặt cho mình trọng trách, sức ép khi cầm cọ là làm sao những sáng tác của mình sẽ ngang bằng với các nghệ sĩ trẻ khác trên thế giới. Đó là áp lực rất lớn với người trẻ như chúng tôi khi giới hạn biên giới không còn thì thước đo càng rộng lớn hơn”. Nhưng, nó cũng là cơ hội để nghệ sĩ không ngừng học hỏi và nâng cấp bản thân mình.

Ông Long cũng cho rằng, trong 10 năm nữa, Việt Nam sẽ có những tác giả vững vàng và có vị thế trong khu vực: “Tôi xem nhiều tranh ở Thái Lan, Malaysia, Indonesia, Nhật, các bạn trẻ Việt Nam không thua kém họ. Chỉ lo các bạn thiếu tự tin và đặc biệt là thiếu kiến thức để đi đường dài. Với Bách Vũ, tôi nhìn thấy đây là một tác giả trẻ nhiều năng lực tạo hình và rất có ý thức về lao động nghệ thuật, có thể sẽ là một nhân tố tích cực trong đời sống nghệ thuật đương đại trong tương lai gần”.

Còn Bách Vũ, anh đang trên hành trình đi tìm ngôn ngữ của chính mình. Anh cho rằng, điều quan trọng nhất trong sáng tác là xây dựng một bộ ngôn ngữ thị giác độc đáo, phản ánh thế giới quan và trải nghiệm nội tại. “Tác phẩm là tiếng nói của nghệ sĩ. Tôi luôn tìm cách để ngôn ngữ hình ảnh của mình mạch lạc, rõ ràng về nội hàm nhưng vẫn mở ra nhiều lớp nghĩa”, anh nói.

Vì thế, anh không tuyên ngôn. Bách Vũ gần như hạn chế tương tác với thị trường mỹ thuật để giữ cho mình sự trong trẻo, thuần khiết làm nghề. “Thời điểm hiện tại, tôi chuyên tâm vào việc vẽ để trở thành một họa sĩ. Vì thế, tôi hạn chế tối đa những tương tác với thị trường để giữ được sự thuần khiết của nghệ thuật”, anh nói.