Nghiên cứu - phê bình mỹ thuật: "Khoảng trống" từ khâu đào tạo
13:12 20/06/2024
Vừa qua, tại Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam đã diễn ra triển lãm “Nghiên cứu điền dã Nam Định, Bắc Ninh” của nhóm sinh viên năm thứ 2 Khoa Lý luận, Lịch sử và Phê bình nghệ thuật. Triển lãm này cũng là kết quả báo cáo kết thúc học phần Lịch sử mỹ thuật Việt Nam 2 của các sinh viên, song nó cho thấy những nỗ lực của thầy và trò Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam trong công tác dạy và học về chuyên ngành nghiên cứu và phê bình mỹ thuật - lĩnh vực vốn đang tồn tại những “khoảng trống” cần được lấp đầy...
Chia sẻ niềm vui khi có được thành quả trong hoạt động học tập và nghiên cứu, em Lê Thu Linh - sinh viên lớp Lý luận K21 Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam cho biết: “Vừa qua, lớp Lý luận K21 đã được Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam tổ chức cho đi thực tế điền dã tại 2 tỉnh Nam Định và Bắc Ninh. Chuyến đi thực tế này giúp chúng em bổ sung được những kỹ năng đã được học trên lớp như kỹ năng thu thập thông tin, phân tích tài liệu và các kỹ năng mới như quan sát hiện vật, di sản, di tích để nhận diện được các đặc điểm mỹ thuật và hiểu được giá trị mỹ thuật Việt Nam trong tiến trình lịch sử văn hóa dân tộc.
Có thể nói, công việc nghiên cứu là một công việc tỉ mỉ, đòi hỏi người nghiên cứu phải có khả năng bao quát khi đi điền dã tại di tích. Việc chụp ảnh, ghi, vẽ sơ đồ, đo đạc và làm bản rập cũng là những kỹ năng được học thật cẩn thận trong quá trình nghiên cứu. Từ việc học tập tại các di tích lần này, chúng em học được nhiều kiến thức bổ ích. Hy vọng rằng, trong những năm tiếp theo chúng em lại có được những chuyến thực tập, nghiên cứu điền dã tại các di tích mỹ thuật khác để tiếp tục với hành trình nghiên cứu mỹ thuật Việt Nam, bồi đắp thêm kiến thức cũng như tình yêu với nền mỹ thuật nước nhà...”.
Các thế hệ sinh viên Khoa Lý luận, Lịch sử và Phê bình mỹ thuật chụp ảnh trong lễ kỷ niệm 45 năm ngày thành lập khoa (12/2023).
Như trên đã nói, có được cuộc triển lãm nhỏ này là thành quả của sự nỗ lực rất lớn của các sinh viên, giáo viên hướng dẫn cũng như của Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam trong việc quan tâm, đào tạo chuyên ngành Lý luận, Lịch sử và Phê bình nghệ thuật. Chính vì thế, khóa 21 đã có 5 sinh viên theo học - con số được xem là một dấu mốc thành công trong công tác chiêu sinh những năm gần đây. Điều này đem đến niềm hy vọng tương lai sẽ có được những lứa sinh viên được đào tạo chính quy, bài bản và được thực hành để trở thành những nhà nghiên cứu mỹ thuật độc lập, có trình độ chuyên môn và tình yêu với nghệ thuật, khắc phục phần nào sự thiếu vắng trong hoạt động phê bình mỹ thuật chuyên nghiệp hiện nay.
Theo tìm hiểu của phóng viên, hiện nay trên địa bàn cả nước chỉ có 2 đơn vị đào tạo về lý luận và phê bình mỹ thuật, đó là Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam và Trường Đại học Mỹ thuật TP Hồ Chí Minh. Riêng Khoa Lý luận của trường Đại học Mỹ thuật TP Hồ Chí Minh đã được sáp nhập với Khoa Sư phạm, trở thành Khoa Lý luận và Sư phạm mỹ thuật vì không có sinh viên theo học.
Tương tự, cũng từ hàng chục năm nay, chuyên ngành Lý luận, Lịch sử và Phê bình nghệ thuật của Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam gặp nhiều khó khăn trong khâu tuyển sinh, đặc biệt, có năm trường chỉ tuyển được... 1 sinh viên. Dù chỉ tiêu tuyển sinh của trường đối với khoa này mỗi năm cũng chỉ có 5, nhưng thường chỉ tuyển được 2-3 em.
Để khắc phục tình trạng này, Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam đã đưa ra những phương pháp điều chuyển theo nguyện vọng của các sinh viên thi từ các khoa khác sang. Bên cạnh đó, nhà trường và khoa đã liên tục tiến hành rà soát, chỉnh sửa chương trình đào tạo của ngành, rút ngắn thời gian đào tạo từ 5 năm xuống 4 năm. Tuy nhiên, vẫn không cải thiện được nguồn nhân lực cho việc đào tạo lý luận và phê bình mỹ thuật. Trong khi đó, các nhà nghiên cứu lý luận phê bình được đào tạo và ra trường trước đây, đa phần làm trái nghề, nhiều nhà nghiên cứu đã có tuổi, nghỉ công tác.
Đóng góp lớn của số ít nhà lý luận và phê bình mỹ thuật
Tháng 12/2023, Khoa Lý luận, Lịch sử và Phê bình nghệ thuật của Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam kỷ niệm 45 năm thành lập. Theo chia sẻ của nhà nghiên cứu Phan Cẩm Thượng (cựu sinh viên khóa 2) thì: “Sinh viên của khoa hầu hết ra trường đi dạy học và làm báo. Một số có được công trình nghiên cứu, như Trương Minh Hằng chủ biên tổng tập “Làng nghề Việt Nam truyền thống” rất giá trị; Phạm Thị Chỉnh với hai cuốn sách “Lịch sử mỹ thuật Việt Nam và Thế giới”; Phạm Trung tham gia hai công trình lớn là “Mỹ thuật Việt Nam hiện đại, thế kỷ 20” và “Nghệ thuật đương đại Việt Nam”; Nguyễn Hải Phong cùng nhóm nghiên cứu có sách “Chạm khắc cổ qua các bản rập Việt Nam”; Phan Thanh Bình trở thành Hiệu trưởng Trường Đại học Nghệ thuật Huế và có các công trình nghiên cứu về khảm sành sứ Huế; Trang Thanh Hiền có sách “Tượng Quan Thế Âm thiên thủ thiên nhãn” và “Cửu phẩm liên hoa”, Quách Thị Ngọc An có sách về “Lăng mộ hoạn quan thái giám thế kỷ 17, 18”... Điều đó cũng cho thấy những đóng góp không nhỏ của những người được đào tạo vào sự nghiệp nghiên cứu, phê bình và giảng dạy ở hầu hết các trường đại học, viện nghiên cứu thuộc lĩnh vực mỹ thuật...”.
Theo nhận định của một số nhà nghiên cứu mỹ thuật, đối với sinh viên được đào tạo ở chuyên ngành nghiên cứu lý luận phê bình, sau khi ra trường phải tiếp tục được đào luyện qua các cơ quan nghiên cứu văn hóa như Viện Nghiên cứu văn hóa (Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam), Viện Văn hóa nghệ thuật quốc gia Việt Nam (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) hoặc về đơn vị gắn bó mật thiết nhất với ngành là Viện Mỹ thuật. Tuy nhiên, có một điều đáng buồn là Viện Mỹ thuật trước đây sau khi được nhập về Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam, được cơ cấu lại bộ máy tổ chức hành chính, chỉ còn như một phòng/ban với số lượng nghiên cứu viên hiện vỏn vẹn... 5 người và hầu như không có những hoạt động nghiên cứu được nhà nước đầu tư.
Có thể thấy, việc những năm gần đây thí sinh không lựa chọn ngành học này cũng là có lý do chính đáng của họ. Cơ hội việc làm cho các sinh viên mới ra trường của ngành Lý luận, Lịch sử và Phê bình nghệ thuật hiện nay cũng khá ít ỏi. Họ sẽ chủ yếu làm việc ở lĩnh vực báo chí, làm việc cho các phòng tranh, nhà đấu giá, trở thành các giám tuyển... nên trình độ sau khi tốt nghiệp không những không được nâng lên mà có khi còn bị thui chột đi khi không được sử dụng vào đúng chuyên môn, nghiệp vụ mà mình được đào tạo.
Một cá nhân rất khó có thể trở thành một nhà nghiên cứu độc lập nếu không có kinh phí, không có tư cách pháp nhân để đi đến các địa điểm nghiên cứu. Thực tiễn cho thấy, chỉ khi được tiếp tục nghiên cứu thông qua các chương trình hay dự án có sự hỗ trợ nguồn lực từ Nhà nước, từ chính sách thì mới có thể có được những công trình nghiên cứu có chất lượng, có giá trị, phục vụ cho sự phát triển của ngành mỹ thuật nói riêng và văn hóa nói chung.
PGS.TS Trang Thanh Hiền - giảng viên Khoa Lý luận, Lịch sử và Phê bình mỹ thuật.
Trong bối cảnh xã hội hiện nay, ngành nghiên cứu lý luận và phê bình mỹ thuật thực sự rất cần thiết. Bởi, rõ ràng, công chúng thường xuyên tiếp nhận thông tin những sàn đấu giá trên thế giới liên tục có các phiên đấu giá về cổ vật, các tác phẩm mỹ thuật quý giá của Việt Nam, liên tục có các triển lãm của các họa sĩ, tác giả trưng bày... Nhưng, ngược lại, khó tìm được những bài viết nghiên cứu, lý luận, phê bình đúng mực, chuẩn xác, có trình độ chuyên môn sâu mà chủ yếu là các bài viết của các phóng viên theo dõi mảng mỹ thuật. Điều này làm vơi đi giá trị đích thực của tác phẩm hoặc di sản, thiếu đi những đánh giá thực thụ cho một sự phát triển lành mạnh, chuyên nghiệp.
Tôi đến một số nước, trong đó có Trung Quốc thì thấy rằng, nghiên cứu văn hóa - mỹ thuật cổ là một trong những điểm nhấn trong việc hội nhập với văn hóa toàn cầu của họ.
Nếu nền nghiên cứu và phê bình mỹ thuật được đầu tư xứng đáng ngay từ khâu đào tạo để phát triển tốt, thì sẽ là tiền đề cho khả năng quảng bá để đưa không chỉ mỹ thuật Việt Nam mà còn là hình ảnh của Việt Nam đi xa hơn nữa. Bởi, mỹ thuật chính là tấm gương phản chiếu văn hóa của một dân tộc, là biểu trưng cho sự nhận diện về bản sắc văn hóa truyền thống hay đương đại của một đất nước.
Sáng 12/5, TAND TP Hà Nội mở phiên tòa hình sự sơ thẩm xét xử bị can Nguyễn Linh Ngọc (cựu Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường) cùng 26 bị can khác trong vụ án xảy ra tại Công ty Thái Dương và các đơn vị liên quan đến vụ khai thác trái phép đất hiếm ở Yên Bái, buôn lậu sang Trung Quốc.
Dự án luật tập trung sửa đổi, bổ sung các quy định về thẩm quyền của Tòa án các cấp trong giải quyết các vụ việc dân sự, vụ án hành chính, giải quyết phá sản, tổ chức thực hiện hoạt động hòa giải, đối thoại.
Mấy năm trong công cuộc "đốt lò", xảy ra bao chuyện bi hài. Không ít vị lãnh đạo mới hôm qua còn "lên lớp" khuyên răn cán bộ, đảng viên, nhất là thế hệ trẻ phải trọng chữ đức, phải liêm, chính, không tham ô, tham nhũng, không suy thoái, vậy mà hôm sau bị khui lộ biết bao chuyện giật mình. Trong hội thảo, hội nghị, những bài học về giáo dục đạo đức, liêm, chính vẫn diễn ra đều đặn, người học vẫn mải miết học, người dạy say sưa dạy, nhưng ngoài đời dường như nhiều người lại coi việc dạy và làm là hai phạm trù tách biệt nhau.
Đây là một điểm mới đáng chú ý trong Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đang được Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) lấy ý kiến dư luận.
Dự thảo luật được xây dựng nhằm bảo đảm sự lãnh đạo tuyệt đối của Đảng, bảo đảm đáp ứng yêu cầu chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước về sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, về bầu cử sớm, rút ngắn nhiệm kỳ Quốc hội và nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Quốc hội.
Lúc 23h20 ngày 11/5, Đội Cảnh sát 113, Phòng Cảnh sát Quản lý hành chính về trật tự xã hội Công an tỉnh Lâm Đồng nhận được tin báo từ bến xe khách liên tỉnh Đà Lạt, có một đối tượng trộm xe ôtô loại 16 chỗ ngồi để ở khu vực bãi đậu xe.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tuyên bố sẽ đợi Tổng thống Nga Vladimir Putin ở Thổ Nhĩ Kỳ vào ngày 15/5 tới để đàm phán trực tiếp về khả năng chấm dứt xung đột.
Là một trong những điểm mỏ được quy hoạch, cấp phép để phục vụ các dự án trọng điểm quốc gia trên địa bàn, thế nhưng suốt gần 1 năm qua, hai mỏ đất san lấp của doanh nghiệp tại Nghệ An đã buộc phải ngừng hoạt động vì bị người dân vô cớ ngăn cản dù chủ đầu tư không có bất cứ hoạt động nào gây phương hại hay ảnh hưởng đến đời sống dân sinh.
30/4 - ngày đất nước thống nhất - là mốc son chói lọi trong lịch sử dân tộc. 50 năm đã qua, thế hệ cha anh từng bước qua chiến tranh, nếm trải khói lửa và dựng xây hòa bình. Giờ đây, trong ngày hội lớn của non sông, hàng triệu người Việt, đặc biệt là thế hệ trẻ, cùng nhau viết tiếp ước mơ hòa bình của thế hệ đi trước. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu được giá trị của hòa bình...
Thông tin từ Sở Xây dựng Hà Nội cho biết, từ 16/5/2025 đến 31/5/2026, đơn vị sẽ tổ chức lại giao thông trên Đại lộ Thăng Long phục vụ thi công dự án nút giao khác với đường Vành đai 3,5.
Ngọn lửa tại căn nhà cấp 4 được khống chế, tổ cứu nạn cứu hộ kiểm tra hiện trường thì phát hiện thi thể người đàn ông khoảng 40 tuổi tử vong bên trong...
Sáng 12/5, Công an TP Huế cho biết, Công an phường Hương Phong (quận Thuận Hóa) đang điều tra làm rõ sự việc một người phụ nữ ôm con gái 8 tháng tuổi nhảy xuống sông Hương tự vẫn.
Sau gần một năm ra đời và hoạt động, lực lượng tham gia đảm bảo ANTT cơ sở trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá đã thể hiện vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ đắc lực cho lực lượng Công an làm tốt công tác nắm tình hình địa bàn, tuyên truyền phổ biến pháp luật và triển khai có hiệu quả các biện pháp phòng, chống tội phạm.
Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi khẳng định Tehran không từ bỏ chương trình hạt nhân dân sự, nhưng sẵn sàng giới hạn cấp độ làm giàu uranium để xây dựng lòng tin.
Dưới nhiều hình thức dẫn dụ, các App cờ bạc đang len lỏi vào học đường khiến bậc phụ huynh lo lắng. Để ngăn chặn, phòng ngừa tình trạng này, ngành giáo dục và cơ quan chức năng đã đẩy mạnh tuyên truyền, giúp học sinh nâng cao cảnh giác.
Theo dự kiến, Tòa án nhân dân huyện Đức Hòa, tỉnh Long An sẽ đưa bị can Lê Thanh Nhất Nguyên, sinh năm 1991, ngụ số 191A, ấp Lập Thành, xã Đức Hòa Thượng, huyện Đức Hòa, tỉnh Long An (nơi được gọi là “Tịnh thất bồng lai”) ra xét xử về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản và bị can Lê Tùng Vân, sinh năm 1932 (cùng ngụ địa chỉ trên) ra xét xử về tội loạn luân trong tháng 5 này.