Mối nguy ô nhiễm đe dọa sông Cửu Long
Bài cuối: Cần hành động trước khi quá muộn
Ông Nguyễn Minh Thế, Phó Giám đốc Sở TN&MT Cần Thơ cho biết, qua kết quả phân tích mẫu nước mặt tại sông Hậu thuộc địa phận TP Cần Thơ trong những năm gần đây cho thấy, do ảnh hưởng từ các hoạt động nuôi trồng thủy sản ở các tỉnh phía thượng nguồn; nước thải từ các khu công nghiệp nằm dọc sông Hậu thải ra đã làm cho chất lượng nguồn nước mặt trên sông Hậu bị suy giảm, có những khu vực đã và đang bị ô nhiễm. Điều này đã và đang ảnh hưởng không nhỏ đến sản xuất, sinh hoạt của người dân Cần Thơ nói riêng mà ngay cả người dân tại các tỉnh Hậu Giang, Sóc Trăng.
Theo ông Trần Văn Thanh, Phó Giám đốc Sở TN&MT Sóc Trăng, từ thực tiễn các vụ việc gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng xảy ra trên địa bàn cả nước, như: Ô nhiễm trên sông Thị Vải do Công ty Vedan Việt Nam gây ra, hay mới đây là sự cố về ô nhiễm môi trường biển do Công ty TNHH Gang thép Hưng Nghiệp Formosa (Hà Tĩnh) gây ra làm cho hải sản chết hàng loạt tại các một số tỉnh miền Trung… đã giúp cho các tỉnh, thành rút ra được nhiều bài học trong công tác quản lý bảo vệ môi trường.
Điều cần lưu ý hiện nay là các tỉnh, thành vùng ĐBSCL địa phương nào cũng có khu, cụm công nghiệp. Để thu hút nhà đầu tư, các địa phương đã vận dụng nhiều chính sách ưu đãi. Từ thực tiễn có dự án được phép đi vào hoạt động khi chưa hoàn thành hệ thống xử lý nước thải, điều này đã gây nhiều hệ lụy đối với môi trường nước, không khí khu vực xung quanh.
Do đó, khi thu hút đầu tư, các địa phương cần quan tâm đúng mức công tác bảo vệ môi trường đối với dự án đầu tư. Đặc biệt là đối với các dự án phát sinh nhiều chất thải độc hại, sử dụng máy móc, thiết bị công nghệ lạc hậu tiềm ẩn nguy cơ gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.
| Cần hành động ngay từ bây giờ để dòng Cửu Long mãi đỏ nặng phù sa. |
Còn PGS.TS Lê Anh Tuấn - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu biến đổi khí hậu- Trường ĐH Cần Thơ cho biết, hiện nay, hầu hết nguồn nước mặt trên các sông rạch vùng ĐBSCL đã bị ô nhiễm, nguyên nhân xuất phát từ sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản ở khu vực gia tăng, người dân sử dụng nhiều hóa chất, nông dược cho đồng ruộng. Từ đó, hóa chất, nông dược tồn dư theo nước mua, tưới tiêu chảy ra các kênh rạch.
Tập quán sinh sống của người dân đồng bằng là cất nhà cặp các tuyến sông, rạch, các rác thải, nước thải phát sinh trong sinh hoạt, chăn nuôi, sản xuất nhỏ lẻ cũng thải trực tiếp xuống kênh rạch. Nhiều khu chế xuất, khu công nghiệp, cụm công nghiệp mọc cặp với các tuyến sông, nước thải trong quá trình sản xuất chưa qua xử lý hoặc có xử lý nhưng chưa đạt cũng được thải ra các sông rạch.
“Mặc dù đã xác định được những nguyên nhân khiến cho chất lượng nguồn nước mặt trên các sông, rạch bị ô nhiễm, nhưng chúng ta không thể chặn tất cả các nguồn gây ô nhiễm nguồn nước được mà việc chúng ta cần làm lúc này là siết chặt lại các quy định pháp luật về bảo vệ môi trường đối với các dự án. Buộc nhà đầu tư hoàn thành các hạng mục xử lý chất thải trong quá trình sản xuất muốn thải ra môi trường phải đạt tiêu chuẩn theo quy định mới cho phép hoạt động.
Hạn chế phát triển các tuyến dân cư dọc những tuyến sông; hoàn thành hệ thống xử lý nước thải ở đô thị, khu, cụm công nghiệp; tuyên truyền, khuyến khích người dân sử dụng tiết kiệm nước, đối với các vùng ven biển thì cần khuyến khích người dân thu gom nước dự trữ nước mưa để hạn chế khai thác nước ngầm. Tập trung đầu tư phát triển năng lượng tái tạo để giảm dần các nhà máy nhiệt điện…
Xa xôi hơn là quản lý sử dụng nguồn nước sông Mekong phải tạo ra khung pháp lý đối với các nước trên lưu vực sông MeKong, việc này khó nhưng phải làm để giảm áp lực nguồn nước đối với cùng ĐBSCL” – PGS.TS Lê Anh Tuấn, nhấn mạnh.
Cũng theo PGS.TS Lê Anh Tuấn, phát triển kinh tế là điều cần thiết, nhưng các địa phương cũng cần phải tính toán cái được cái mất, nếu cứ chú trọng vào phát triển kinh tế mà không quan tâm đến môi trường, có khi nhưng cái lợi mang lại không đủ để giải quyết hậu quả về môi trường từ phát triển kinh tế gây ra. Điều cần lưu ý là khi thực hiện dự án có liên quan đến môi trường thì phải tham vấn cộng đồng trước khi đưa ra quyết định có cho đầu tư hay không, chứ đừng để xảy ra sự cố về môi trường rồi lại tìm cách đối phó.
Cùng trăn trở với ĐBSCL, PGS.TS Nguyễn Hiếu Trung – Trưởng khoa Môi trường và Tài nguyên thiên nhiên, Trường ĐH Cần Thơ cho biết, hiện nay, cần nhiều cách tiếp cận để bảo vệ sông Cửu Long. Giải pháp dài hạn và cấp vùng không thể giải quyết đơn lẻ được, cần có một cơ quan hay tổ chức chủ trì quản lý nguồn nước tại lưu vực sông chảy qua nhiều tỉnh, thành. Các địa phương phải có sự phối hợp quản lý, đồng thời đưa ra hướng sản xuất hiệu quả, giảm ảnh hưởng đến nguồn nước; phát triển đa ngành, xem xét đến nhu cầu sử dụng nước của từng ngành để có hướng phát triển.
Hiện nay, các quy định của pháp luật liên quan tương đối đầy đủ, nên các địa phương phải nghiêm túc thực thi pháp luật về tài nguyên nước.
“Do sông Cửu Long chảy qua nhiều nước, nhiều địa phương nên phải tăng cường phối hợp vận động bảo vệ nguồn nước. Tăng cường công tác tuyên tuyền, vận động từ địa phương, hộ gia đình thực hiện các giải pháp đầu tư kỹ thuật để tiết kiệm nước, nhưng nhà nước cũng phải có chính sách hỗ trợ kinh phí, tập huấn người dân, doanh nghiệp có những giải pháp, đầu tư kỹ thuật sản xuất tiết kiệm nước.
Đặc biệt quan trọng là phải có kế hoạch phản ứng nhanh khi xảy ra sự cố, ví dụ như Ban Chỉ huy phòng chống lụt bão tìm kiếm cứu nạn vậy. Có như vậy mới có đơn vị phụ trách, đưa ra được những kịch bản trước để chủ động xử lý khi có sự cố. Khai thác đúng với khả năng con sông, đừng lạm dụng quá mức sức chịu đựng của con sông. Đồng thời cũng phải tính toán xây dựng các ao hồ... chứa nước mưa để giảm tải cho các lưu vực sông. Đối với đầu ra các nguồn xả thải phải đạt tiêu chuẩn cho phép để không làm ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nước” – PGS.TS Nguyễn Hiếu Trung hiến kế…