Làm thế nào để thay đổi thói quen dùng tiền mặt thanh toán dịch vụ công?

• Thanh toán qua ngân hàng tăng nhanh
• Thanh toán tiền điện, nước, học phí qua ngân hàng
• Doanh nghiệp hưởng lợi từ việc thu nộp thuế qua ngân hàng

Tại hội thảo, nhiều ý kiến cho rằng để thay đổi thói quen dùng tiền mặt thanh toán các dịch vụ công của người dân, các ngân hàng cần tăng cường đảm bảo an toàn cho khách hàng và gia tăng các tiện ích…

Phó thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Kim Anh cho biết: Theo Đề án 241 về đẩy mạnh thanh toán qua ngân hàng đối với các dịch vụ công, mục tiêu phấn đấu đến năm 2020 đạt 80% giao dịch nộp thuế tại các thành phố trực thuộc trung ương, thành phố thuộc tỉnh thực hiện qua ngân hàng; 70% số tiền điện tại địa bàn thành phố, quận, thị xã thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương được thanh toán qua ngân hàng; 50% cá nhân, hộ gia đình ở các thành phố lớn thực hiện thanh toán tiền nước qua ngân hàng; 80% số sinh viên tại các trường đại học, cao đẳng nộp học phí qua ngân hàng; 50% bệnh viện tại các thành phố lớn chấp nhận thanh toán viện phí qua ngân hàng và 20% số tiền chi trả an sinh xã hội được thực hiện qua ngân hàng. 

Mục tiêu của Đề án là góp phần xây dựng Chính phủ điện tử, nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ ngân hàng của nền kinh tế và phát triển thanh toán không dùng tiền mặt. 

Thời gian qua, NHNN đã nghiên cứu và phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành, đơn vị liên quan xây dựng các cơ chế, chính sách, chương trình nhằm thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt nói chung cũng như thanh toán dịch vụ công nói riêng; đồng thời, chỉ đạo các tổ chức tín dụng đầu tư hạ tầng, nghiên cứu phát triển đa dạng sản phẩm dịch vụ thanh toán tiện ích, kết nối với các cơ quan liên quan (Thuế, Hải quan, Kho bạc Nhà nước, Điện lực, Bảo hiểm xã hội, Bệnh viện...), đáp ứng tốt hơn nhu cầu của khách hàng trong thanh toán đối với dịch vụ công.

Là đối tác ký kết với nhiều ngân hàng thu thuế, ông Nguyễn Trọng Quang, Phó Cục trưởng Cục thuế doanh nghiệp lớn cho biết, tính đến 7-2018, đã có 662.667/677.443 doanh nghiệp đang hoạt động đã kê khai thuế điện tử với các cơ quan thuế, chiếm 97.78%. 

Tháng 7-2018, số tiền nộp thuế qua kê khai thuế điện tử là 373.562 tỉ đồng/651.053 tỉ đồng, chiếm 57,35% trên tổng số thu ngân sách nhà nước do ngành thuế quản lý. “Việc kê khai thuế điện tử đảm bảo tính minh bạch, giúp tiết kiệm thời gian cho người dân và hạn chế tiêu cực”, ông Quang nhận xét.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Nam Liên, Vụ trưởng Vụ Kế hoạch Tài chính, Bộ Y tế khẳng định, Bộ Y tế rất quan tâm tới vấn đề thúc đẩy dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt. 

Theo thống kê của Bộ Y tế, hàng năm Bộ này thu khoảng 100.000 tỉ từ viện phí, phí bảo hiểm y tế trong đó dù tiền thanh toán của BHXH được thực hiện qua ngân hàng nhưng lượng tiền viện phí trả bằng tiền mặt là rất lớn. 

Do đó, Bộ Y tế rất muốn cải cách để triển khai mạnh mẽ chủ trương của Chính phủ. Hiện, Bộ Y tế đang xây dựng mô hình bệnh viện thông minh, trong đó đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, đơn giản hóa việc thanh toán viện phí của người dân, giảm bớt chi phí của bệnh viện cũng như bớt thời gian của người dân.

Tuy nhiên, theo đánh giá, việc thanh toán qua ngân hàng đối với dịch vụ công vẫn còn khiêm tốn, phạm vi triển khai chủ yếu tập trung vào nhóm đối tượng khách hàng là các tổ chức, doanh nghiệp hoặc tại các tỉnh, thành phố lớn, điều kiện kinh tế phát triển. Giao dịch thanh toán dịch vụ công qua ngân hàng chưa nhiều, đặc biệt là ở địa bàn vùng sâu, vùng xa. 

Việc kết nối giữa ngân hàng với các tổ chức cung ứng dịch vụ công vẫn còn có những khó khăn, tốc độ triển khai chậm. Khả năng trao đổi, chia sẻ thông tin, truy xuất dữ liệu liên quan đến các khoản thanh toán phí dịch vụ công còn hạn chế. 

Nguyên nhân của những tồn tại trên là do mạng lưới ngân hàng cung ứng dịch vụ thanh toán phân bố chưa đồng đều. Hạ tầng công nghệ thông tin, thanh toán ở khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa chưa tốt. 

Sự tương thích về mặt kỹ thuật giữa ngân hàng, trung gian thanh toán với đơn vị cung ứng dịch vụ công như chuẩn hóa cơ sở dữ liệu, hạ tầng công nghệ chưa chặt chẽ. 

Đây là chưa kể, do tâm lý, nên việc thay đổi thói quen của người tiêu dùng từ thanh toán tiền mặt qua thanh toán điện tử, thanh toán qua ngân hàng hiện gặp phải không ít trở ngại… 

Từ phía người cung cấp dịch vụ, bà Trần Thị Hồng Anh, Giám đốc Trung tâm Phát triển sản phẩm & Marketting –VietinBank thừa nhận vẫn còn nhiều khó khăn như thói quen sử dụng tiền mặt của người dân, doanh nghiệp, tình trạng thiếu hành lang pháp lý như chưa có hướng dẫn cụ thể để cơ quan hành chính Nhà nước mở tài khoản chuyên thu phí/lệ phí tại ngân hàng thương mại; chưa có hướng dẫn cụ thể điều chỉnh quan hệ các tổ chức trung gian (Ví dụ: Các bệnh viện, trường học…) trong việc hợp tác với NH phát hành thẻ…

Góp ý một số giải pháp thúc đẩy thanh toán dịch vụ công qua ngân hàng, ông Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội cho rằng, trước hết, ngành Ngân hàng tăng cường công tác đảm bảo an ninh, an toàn hoạt động thanh toán, ứng dụng công nghệ cao, gia tăng tiện ích cho khách hàng, tạo niềm tin cho người dân. 

Ngoài ra, theo các chuyên gia, cần phải đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền, phổ biến sâu rộng bằng nhiều hình thức phong phú, đa dạng, phù hợp với đặc điểm của từng nhóm đối tượng, từng vùng, miền, đặc biệt là vùng sâu, vùng xa, khu vực nông thôn nhằm nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ ngân hàng, dịch vụ thanh toán trong nền kinh tế, thúc đẩy các hình thức thanh toán không dùng tiền mặt. 

Cùng với đó là nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các tổ chức cung cấp dịch vụ công và người dân về thực hiện giao dịch thanh toán qua ngân hàng, bao gồm các khoản thuế, các loại hóa đơn định kỳ (điện, nước, học phí) và viện phí, chi trả an sinh xã hội qua ngân hàng.