Biểu tượng bất tử trên tuyến đường Trường Sơn huyền thoại
Khi cả hậu phương lớn miền Bắc hướng về chiến trường lớn miền Nam, hàng vạn thanh niên, học sinh từ biệt thầy cô, bạn bè, gia đình xung phong lên đường vào Nam chiến đấu và Đường 20-Quyết Thắng (nhánh ngang trên đường Trường Sơn, qua đất Quảng Bình) là nơi họ đến. Tuổi mười tám, đôi mươi của nhiều anh chị đã mãi mãi dừng lại ở rừng già.
Hôm nay, tròn 50 năm ngày hy sinh của các Anh hùng, liệt sĩ tại Hang Tám Thanh niên xung phong (Hang Tám cô) và Đường 20-Quyết Thắng (ngày 14/11/1972-14/11/2022), tỉnh Quảng Bình đã cùng các bộ, ngành liên quan làm Lễ tưởng niệm. Giữa mênh mông của hồn thiêng sông núi Trường Sơn, những nén hương thơm và lòng tưởng nhớ đến thế hệ “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước/Mà lòng phơi phới dậy tương lai”.
Đường 20-Quyết thắng
Trước khi lên với Trường Sơn, lên với biểu tượng của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, chúng tôi đã được đọc nhiều trang hồi ký, nhật ký tài hoa, thấm đẫm nước mắt của những người một thời ra trận. Những trang nhật ký đã qua 50 năm hoặc lùi về trước nữa, nhưng hình ảnh của bộ đội, thanh niên xung phong (TNXP) mở đường Trường Sơn như hiển hiện. Nhiều trang viết về tuyến đường Trường Sơn huyền thoại được các anh, các chị dành cho những địa danh như Đèo Mụ Dạ, Suối Rụng tóc, Ngầm Ta Lê, Trạ Ang, Đèo Phu-La Nhích… và đặc biệt là Hang Tám cô.
“Đêm đầu tiên đến đường Trường Sơn, nghe tiếng bom đạn rùng rợn, chúng tôi không sao ngủ được. Lần đầu tiên xa quê hương đi đánh Mỹ, phần nhớ nhà, nhớ bạn bè thân thuộc, phần vì tiếng bom đạn vang cả núi rừng. Nhiều người nghĩ: Quyết một lòng ra đi mà không hẹn ngày trở lại quê hương. Cứ thế thao thức, nước mắt chảy dài…”.
Rong ruổi trên đường Trường Sơn hôm nay, chúng tôi thực sự nghiêng mình khâm phục. Chỉ có lòng yêu Tổ quốc đến tột cùng, chỉ mong ước thống nhất Tổ quốc lớn lao hơn hết thảy, các anh, các chị bằng bàn tay và những đôi quang gánh, chiếc cào, chiếc thuổng mới có thể làm nên con đường Trường Sơn dài hàng ngàn km len lỏi giữa rừng già trong bom đạn chiến tranh. Từ ngã ba Đông Dương, chúng tôi đến Đường 20 - Quyết Thắng. Con đường dài 124km được xây dựng tháng 11/1965 xuyên qua núi rừng hiểm trở nối Đông Trường Sơn với Tây Trường Sơn.
Đường 20 - Quyết Thắng được xây dựng để đảm bảo thế chủ động trên mặt trận vận chuyển lương thực, vũ khí chi viện cho miền Nam, 17h30 ngày 30 Tết Bính Ngọ (ngày 21/01/1966 dương lịch), Quân ủy Trung ương phát lệnh khởi công tuyến đường huyết mạch nối Đông Trường Sơn với Tây Trường Sơn trên đường mòn Hồ Chí Minh, xuất phát từ thôn Phong Nha, tỉnh Quảng Bình xuyên qua dãy Trường Sơn đến ngã ba Lùm Bùm đường 128 thuộc tỉnh Khăm Muộn, Lào và ra chỉ lệnh thời gian mở đường không quá 105 ngày, một ngày phải mở xong 1km đường.
Lực lượng chính mở đường là bộ đội Đoàn 559 và các Đội TNXP. Với lực lượng, vị trí ý nghĩa trọng yếu đó, tuyến đường đã được đặt tên là Đường 20- Quyết Thắng. Tuyến đường thi công bí mật, mở đến đâu, ngụy trang đến đó, sau gần 100 ngày lao động quên mình, vừa đánh địch, vừa xẻ núi, bạt đèo, đào đắp hàng triệu khối đất đá để mở đường của hàng ngàn cán bộ, chiến sĩ bộ đội, TNXP và công nhân, dân công hỏa tuyến, tuyến đường dài 125km chính thức khai thông ngày 14/4/1966.
Nhằm ngăn chặn sự chi viện của miền Bắc, suốt từ năm 1966 - 1973, Đường 20-Quyết Thắng đã bị máy bay Mỹ đánh phá ác liệt. Số lượng bom đạn ném xuống con đường này nhiều không kể xiết. Rất nhiều chiến sĩ bộ đội, TNXP, dân công hỏa tuyến đã hy sinh trên con đường này.
Đường 20-Quyết Thắng đã làm nên những chiến công oanh liệt trên đường mòn Hồ Chí Minh huyền thoại, như Đại tướng Võ Nguyên Giáp đánh giá Đường 20-Quyết Thắng “Là một kỳ công, kỳ tích, kỳ quan do ý chí vì độc lập tự do của chiến sĩ và TNXP làm nên”.
Hang Tám cô bất tử
Hàng nghìn chiến sĩ, TNXP, dân công hỏa tuyến, công nhân giao thông đã anh dũng hy sinh trên con đường 20-Quyết Thắng, đường Trường Sơn huyền thoại. Trong đó, có 13 Anh hùng, liệt sĩ là TNXP và chiến sĩ pháo binh, hy sinh ngày 14/11/1972, khi đang làm nhiệm vụ bảo đảm giao thông trên tuyến đường huyền thoại này.
Ngày 14/11/1972, trong khi đang thực hiện nhiệm vụ san lấp hố bom, chuẩn bị thông xe thì máy bay Mỹ ập đến đánh phá. Còi báo động vang lên, 8 TNXP chạy vào ẩn nấp ở một hang đá lớn, nơi họ thường trú ẩn mỗi khi máy bay địch đánh phá. Hôm đó, máy bay B52 rải thảm xuống trọng điểm 16+200 ba đợt liên tục với 180 quả bom. Không gian rung chuyển, đất đá tung lên mù mịt, những vách núi dựng đứng lắc lư. Và bất ngờ, chúng quay lại bắn thêm tên lửa làm một khối đá khổng lồ nặng khoảng 1.000 tấn lăn xuống lấp kín cửa hang mà 8 TNXP đang trú ẩn.
Ngay khi mới dứt bom, đồng đội tìm mọi cách để cứu các anh, các chị nhưng đành bất lực trước khối đá khổng lồ bít chặt cửa hang. Một, rồi hai ngày đêm nặng nề trôi qua. Âm thanh xa xăm yếu ớt vẫn vọng ra từ hang đá rồi tắt dần. Mặc dù toàn đơn vị đã tìm mọi biện pháp để cứu đồng đội, nhưng do chiến tranh khốc liệt, khối đá quá lớn, mà nhiệm vụ phải thông tuyến cho đoàn xe 150 chiếc chở hàng đi qua trọng điểm lại rất cấp bách, nên không thể có cách nào cứu được. Mọi cố gắng trở nên vô vọng.
Sự hy sinh dũng cảm của 8 liệt sĩ là TNXP ở Hang Tám cô và 5 chiến sĩ pháo binh là tấm gương tiêu biểu về chủ nghĩa anh hùng cách mạng, đã gây chấn động toàn mặt trận, tăng thêm sức mạnh cho cán bộ, chiến sĩ biến đau thương thành hành động cách mạng, tiếp tục giữ vững tuyến đường cho đến ngày chiến thắng.
Phát biểu tại Lễ tưởng niệm 50 năm ngày hy sinh của các Anh hùng, liệt sĩ tại Hang Tám Thanh niên xung phong (Hang Tám cô) và Đường 20-Quyết Thắng, ông Trần Thắng, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Bình khẳng định: Chiến tranh đã lùi xa, nhưng những chiến công và sự hy sinh anh dũng của các Anh hùng, liệt sĩ trên Đường 20-Quyết Thắng vẫn còn sống mãi với thời gian. Trong ác liệt của bom đạn chiến tranh và muôn vàn khó khăn gian khổ, hy sinh mất mát, nhưng với tinh thần “đánh địch mà đi, mở đường mà tiến”, “sống bám đường, chết kiên cường dũng cảm”, các lực lượng trên Đường 20 - Quyết Thắng đã không quản ngại gian khổ, hy sinh, bất chấp mưa bom, bão đạn, làm nên những chiến công kỳ diệu, góp phần vào chiến thắng vẻ vang trên chiến trường Miền Nam. Sự hy sinh của các Anh hùng, liệt sĩ đã góp phần quan trọng cho đất nước ta nở hoa độc lập, tự do “Thân ngã xuống thành đất đai Tổ quốc/ Hồn bay lên hóa linh khí quốc gia”.
Ông Trần Thắng nhấn mạnh: Hang Tám Thanh niên xung phong đã được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng Di tích Quốc gia Đặc biệt; Đường 20- Quyết Thắng được Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch xếp hạng Di tích lịch sử Quốc gia. Trong những năm qua, tỉnh Quảng Bình đã triển khai trùng tu, tôn tạo các di tích lịch sử này nhằm tri ân những đóng góp to lớn của các Anh hùng, liệt sĩ tương xứng với tầm vóc, giá trị, ý nghĩa lịch sử của di tích đặc biệt; để nơi đây trở thành địa chỉ quen thuộc, gần gũi của cán bộ, nhân dân và du khách đến thăm viếng, tri ân.
Lễ tưởng niệm được tổ chức hôm nay tái hiện lịch sử, làm sống lại những ký ức về một thời oanh liệt, hào hùng của dân tộc; thể hiện lòng biết ơn sâu sắc của Đảng bộ, quân và dân Quảng Bình đối với những người con ưu tú đã anh dũng hy sinh vì độc lập tự do của đất nước; đồng thời là dịp để tuyên truyền, giáo dục về truyền thống yêu nước, đấu tranh cách mạng, tinh thần “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh” và sự hy sinh cao cả của các bậc cha anh cho thế hệ trẻ hôm nay.