Côn Đảo, khói hương mùa biển lặng
Theo đề xuất của Trung tướng Châu Văn Mẫn, Anh hùng LLVT nhân dân, nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Xây dựng lực lượng, Bộ Công an, trong 2 ngày 30/4 và 1/5, hoạt động cúng giỗ và tưởng niệm các Anh hùng, Liệt sĩ, cựu tù chính trị Côn Đảo trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ đã được Ban liên lạc cựu tù chính trị Côn Đảo phối hợp với UBND tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu và UBND, Công an huyện Côn Đảo tổ chức trọng thể.
Đây là lần thứ 11 diễn ra hoạt động này, sau 2 năm bị gián đoạn vì đại dịch COVID-19.
Ngày 29/4, UBND và Công an huyện Côn Đảo đã tổ chức đón hơn 100 cựu tù chính trị từng bị giam cầm tại Trại B6 Phú An ra huyện đảo dự lễ. Sáng 30/4, các chiến sĩ cựu tù Côn Đảo được hơn 100 đoàn viên thanh niên từ Hà Nội vào và đoàn viên thanh niên, cán bộ huyện Côn Đảo tháp tùng tham gia các hoạt động thăm viếng, tưởng niệm.
Tại nghĩa trang Hàng Dương, các cựu tù chính trị đã đến thắp hương tưởng niệm Anh hùng liệt sĩ Võ Thị Sáu, đồng chí Lê Hồng Phong, nhà cách mạng Nguyễn An Ninh… và thắp hương cho hàng ngàn mộ đồng chí, chiến sĩ vô danh đã nằm lại.
Lễ giỗ chính diễn ra tại Trại B6 Phú An, nơi địch giam giữ những cán bộ Cộng sản trung kiên nhất của toàn nhà ngục Côn Đảo giai đoạn 1964-1975. Cũng tại trại này, những chiến sĩ Cộng sản trung kiên đã từng ngày bất khuất, đấu tranh với địch, tạo được “Vùng lõm Giải phóng” ngay trong lao tù, buộc địch phải nhân nhượng cho tù nhân mở Trạm xá ngay trong khu giam.
Những tù nhân đau yếu và lãnh đạo chi bộ nhà tù đều thường xuyên được đưa ra trạm xá này, vừa cải thiện đời sống, sức khỏe, vừa có điều kiện để bí mật lãnh đạo, chỉ đạo toàn trại đấu tranh. Từ đây, tài liệu, chỉ thị của lãnh đạo chi bộ trong nhà tù đã được soạn thảo, sao chép và bí mật truyền bá đi khắp toàn trại giam để giáo dục, chỉ đạo cuộc đấu tranh của những người tù chính trị. Trung tướng Châu Văn Mẫn chính là một trong những người đóng vai trò quan trọng trong việc bí mật lĩnh hội nội dung chỉ đạo, chép và phát tán các tài liệu học tập, đấu tranh này, giai đoạn 1971-1975.
Từ 1964-1975, toàn Trại B6 có gần 1.000 tù nhân. Đến nay, chỉ còn gần 200 cựu tù nhân còn sống nhưng đều đã tuổi cao sức yếu. Có 25 đồng chí đã được phong Anh hùng LLVT nhân dân, một đồng chí được phong Anh hùng Lao động.
Lúc 5h sáng ngày 1/5/1975, toàn Trại B6 đã tự chủ động vùng dậy phá xiềng, giải phóng trại và sau đó tiếp tục tràn sang giải phóng các trại khác và toàn bộ Côn Đảo, giành chính quyền trước khi bộ đội chủ lực vào tiếp quản. Một tuần sau đó, phần lớn tù chính trị Côn Đảo đã được đón về đất liền. Một bộ phận tù nhân Trại B6 còn khỏe đã tình nguyện ở lại, trở thành nòng cốt xây dựng nên chính quyền nhân dân của huyện Côn Đảo…
Đoàn cũng đã đi thăm các trại từ 1 đến 6, thăm lại các địa ngục Chuồng Bò, Chuồng Cọp, Hầm Xay Lúa, Khu biệt giam và làm lễ, thắp hương tưởng niệm tại Nghĩa trang Hàng Keo mới được tôn tạo lại. Trước đó, một nghi thức tưởng niệm trang trọng khác cũng được tổ chức tại “Bãi xử bắn”, nằm cách Trại B6 và Nghĩa trang Hàng Keo không xa.
Sau nhiều năm tìm tòi, nghiên cứu, TS Sử học Bùi Văn Toản (đã mất) đã hoàn tất công trình lịch sử tìm và chứng minh được danh sách 51 chiến sĩ Cộng sản trung kiên đã bị địch bí mật thủ tiêu từ 1946-1975. Bị thủ tiêu cùng ngày với Anh hùng liệt sĩ Võ Thị Sáu vào năm 1952 còn có một đồng chí khác là Hồ Văn Năm, sau này cũng được truy tặng Anh hùng LLVT nhân dân vào năm 2018. Tất cả các cuộc thủ tiêu bí mật đều được địch tiến hành tại một điểm ven biển hoang vắng, mọc đầy dứa dại, vùi thây tại chỗ, nay trở thành di tích lịch sử “Bãi xử bắn Côn Đảo”.
Công trình nghiên cứu lịch sử này đã được Nhà nước công nhận vào năm 2016. Bản thân tác giả công trình, cố TS Bùi Văn Toản cũng là một tù nhân trung kiên của Trại B6. Ông được phong Anh hùng Lao động vào năm 2013.
Sáng 1/5, Lễ giỗ chung cho toàn bộ cán bộ chiến sĩ, đồng bào đã hy sinh tại Côn Đảo sẽ được tổ chức.
Công an và các cơ quan liên quan của huyện Côn Đảo đã bố trí lực lượng bảo vệ, dẫn đoàn, hướng dẫn, phục vụ hậu cần chu đáo, bảo đảm an toàn tuyệt đối, sức khỏe và mọi thuận tiện cho cho toàn bộ chuyến hành hương tưởng niệm đầy ý nghĩa.