Không khí lạnh “đổ bộ” giữa mùa hè có bất thường?
Mưa lớn ở Hà Tĩnh, có nơi vượt qua mức kỷ lục cách đây 44 năm đã gây ra nhiều thiệt hại về tài sản cho người dân. Ở miền Bắc, những ngày cuối tháng 5, không khí lạnh “đổ bộ” khiến thời tiết se lạnh như mùa thu… Đây là những hình thái thời tiết bất thường cảnh báo thiên tai có những diễn biến phức tạp cần chủ động phòng tránh.
Từ tối 24/5 đến 13h ngày 25/5, trên khu vực tỉnh Hà Tĩnh đã xảy ra mưa rất lớn. Đặc biệt tại xã Kỳ Giang, huyện Kỳ Anh, lượng mưa lên tới 601,4mm. Lượng mưa tại huyện Hương Khê cũng cao nhất trong lịch sử tháng 5, vượt qua kỷ lục được thiết lập vào 44 năm trước. Do ảnh hưởng của mưa lớn kéo dài, đêm 24 và ngày 25/5, nước trên sông Ngàn Sâu, Ngàn Phố dâng rất nhanh với biên độ lũ lên tại các trạm từ 2,5-8,5m, riêng tại sông Ngàn Sâu xuất hiện lũ kỷ lục trong tháng 5.
Mưa rất to kéo dài được ví như “bom” nước đổ xuống gây ra ngập lụt diện rộng tại các xã Kỳ Hoà, Kỳ Châu, Kỳ Thịnh (Kỳ Anh), Hà Linh, Phúc Đồng, Hương Thủy, Hương Giang, Lộc Yên (Hương Khê), Mỹ Lộc (Can Lộc), Cẩm Mỹ, Cẩm Duệ, Cẩm Lạc, Cẩm Thạch, thị trấn Cẩm Xuyên (Cẩm Xuyên), Lưu Vĩnh Sơn (Thạch Hà). Theo báo cáo nhanh của Ban Chỉ huy Phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn tỉnh Hà Tĩnh, mưa lớn đã khiến 450 nhà bị ngập, hơn 2.220ha lúa và hơn 397ha cây trồng khác bị ảnh hưởng, hơn 2.000 tấn lúa thu hoạch bị ướt. Gần 13.000 gia cầm, gia súc bị chết và cuốn trôi. Tại hồ Đập Hà, hơn 10m đập bị vỡ cùng 3 tàu cá nhỏ hư hỏng.
Theo ông Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, dù chưa bước vào giai đoạn cao điểm của mùa mưa lũ ở miền Bắc nhưng từ đầu tháng 5 đến nay, miền Bắc đã xuất hiện nhiều hình thái thời tiết nguy hiểm như mưa dông, lốc, sét, mưa đá. Đáng lưu ý, một số khu vực có lượng mưa cực đoan 100-200mm chỉ trong vài giờ như Yến Dương (Bắc Kạn) mưa 195mm trong 4 giờ, Na Hang (Tuyên Quang) mưa 198mm trong 3 giờ, Tân Lập (Hà Giang) mưa 132mm trong 4 giờ, Quảng Yên (Quảng Ninh) mưa 150mm trong 3 giờ, Dân Tiến (Thái Nguyên) mưa 192mm trong 3 giờ.
Người dân miền Bắc cũng đang trải qua những ngày thời tiết mát mẻ như mùa thu khi nhiệt độ thấp nhất xuống còn 20-23 độ C, vùng núi dưới 19 độ C. Đáng chú ý, theo ông Khiêm, dự báo từ tối 28 đến 29/5, không khí lạnh tiếp tục nén rãnh áp thấp, kết hợp với vùng hội tụ gió trên cao gây mưa vừa, mưa to đến rất to cho các tỉnh miền Bắc và Bắc Trung Bộ. Lượng mưa ở Bắc Bộ có thể từ 30-80mm, có nơi 180mm. Chuyên gia khí tượng thủy văn lý giải nguyên nhân gây mưa là do ảnh hưởng của không khí lạnh, kết hợp với nhiễu động trong đới gió Đông hoạt động tại mực 1.500 – 3.000m, tương tác với địa hình của khu vực đèo Ngang.
“Từ ngày 29-30/5, Thanh Hóa và Hà Tĩnh có mưa to 40-70mm, có nơi trên 150mm. Cơ quan khí tượng cảnh báo nguy cơ mưa cường suất lớn trên 100mm trong 3 giờ, có thể gây ngập lụt cục bộ ở vùng trũng thấp, lũ quét, sạt lở đất ở vùng núi, Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn quốc gia cảnh báo.
Một điều “dị thường” nữa trong tháng 5 năm nay ở miền Bắc là không khí lạnh hoạt động khá mạnh. Đợt không khí lạnh tràn xuống nước ta vào ngày 25-26/5 đã lấn sâu xuống tận khu vực Trung Trung Bộ, gây mưa dông diện rộng cho khắp miền Bắc và Bắc Trung Bộ. Thông tin về vấn đề này, ông Nguyễn Văn Hưởng,
Trưởng phòng Dự báo thời tiết (Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia) cho biết, tháng 5 vẫn là thời điểm có không khí lạnh nên không khí lạnh xuất hiện thời điểm này không bất thường. Đây là đợt không khí lạnh có cường độ yếu, dự báo sẽ ảnh hưởng tới miền Bắc đến ngày 30/5. Theo các chuyên gia khí tượng, trong đợt mưa này, ngoài hiện tượng nén rãnh áp thấp còn có tác động của khối không khí lạnh. Sự tương tác phức hợp giữa khối không khí lạnh ở phía Bắc và khối không khí nóng ẩm ở phía Nam dẫn đến sự xung đột bất ổn định, mạnh hơn có thể gây ra hiện tượng dông, lốc, sét…
Ông Hưởng cũng chia sẻ, các đợt không khí lạnh này thường ít gây rét mà nén rãnh áp thấp, gây mưa rào và dông diện rộng. Không khí lạnh vào cuối tháng 5, có khả năng gây lạnh ở vùng núi là khá hiếm gặp. Không khí lạnh thường liên quan đến biến động của khối khí lạnh ở lục địa Trung Quốc, đẩy xuống phía Nam do sự thay đổi bất thường trong cấu trúc gió mùa và hoàn lưu tầng cao. Theo ông Hưởng, khi nhắc đến không khí lạnh, nhiều người thường nghĩ ngay đến rét, cho rằng cứ có không khí lạnh là trời sẽ lạnh, nhưng thực tế không phải vậy. Không khí lạnh vẫn tồn tại quanh năm, tuy nhiên không phải lúc nào cũng đủ mạnh để ảnh hưởng đến đất liền nước ta.
Trong bối cảnh hiện tượng ENSO đang ở pha trung tính, các chuyên gia khí tượng nhận định việc dự báo thiên tai trong năm nay sẽ gặp nhiều khó khăn, do tính bất định cao và khả năng xuất hiện các hiện tượng thời tiết cực đoan vẫn rất lớn. Ông Mai Văn Khiêm nhận định, nhiều khả năng năm nay số lượng các cơn bão hoạt động trên biển Đông, ảnh hưởng đến đất liền ở mức xấp xỉ trung bình các năm. Tức là khoảng 11-13 cơn bão hoạt động trên biển Đông, trong đó 5-6 cơn có thể ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền nước ta và hoạt động rải rác trong các tháng mùa bão. Có khả năng những cơn bão đầu tiên sẽ xuất hiện ở khu vực Tây Bắc Thái Bình Dương sau đó di chuyển ảnh hưởng đến khu vực biển Đông của nước ta trong khoảng nửa cuối tháng 5, đầu tháng 6.
"Tuy nhiên xác suất xảy ra những cơn bão sớm sẽ không cao. Ảnh hưởng đầu tiên của các cơn bão sớm sẽ thường xảy ra ở các khu vực giữa và Bắc Biển Đông. Chúng ta hết sức chủ động, luôn sẵn sàng có các phương án ứng phó kịp thời", ông Khiêm cho biết.