Lộ trình cấm sử dụng túi nilon và đồ nhựa dùng một lần: Quyết tâm xây dựng cuộc sống xanh, bền vững

Tuy nhiên, từ chủ trương đến hiện thực là một hành trình dài, đòi hỏi sự tham gia đồng bộ của chính quyền, doanh nghiệp và người dân. Theo số liệu từ UBND TP Hà Nội, mỗi ngày TP phát sinh hơn 1.400 tấn chất thải nhựa. Điều đáng lo ngại hơn là trong con số khổng lồ đó, có tới hơn 60% là chất thải nhựa sử dụng một lần và túi nilon khó phân hủy, những sản phẩm có vòng đời cực ngắn nhưng lại tồn tại hàng trăm năm trong môi trường.

Các chuyên gia phân tích, chất thải nhựa khi thất thoát ra môi trường sẽ gây tác động xấu đến hệ sinh thái đất, nước, không khí và các trầm tích ở thủy vực, sau đó có thể xâm nhập vào chuỗi thực phẩm và ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến sức khỏe con người. Tại Kỳ họp thứ 25 HĐND TP Hà Nội vừa qua, Nghị quyết quy định biện pháp giảm phát thải nhựa tại Hà Nội đã chính thức được thông qua; trong đó, đáng chú ý là từ ngày 1/1/2028, các chợ, cửa hàng tiện lợi ở Hà Nội không lưu hành và sử dụng sản phẩm nhựa sử dụng một lần, túi nilon, hộp nhựa xốp... khó phân hủy sinh học. Bên cạnh đó, Hà Nội sẽ giảm dần việc sản xuất và nhập khẩu sản phẩm nhựa sử dụng một lần, bao bì nhựa khó phân hủy sinh học và sản phẩm, hàng hóa chứa vi nhựa.

Kể từ ngày 1/1/2031, dừng sản xuất, nhập khẩu sản phẩm nhựa sử dụng một lần (trừ sản phẩm được chứng nhận nhãn sinh thái Việt Nam), bao bì nhựa khó phân hủy sinh học (gồm túi nilon khó phân hủy sinh học, hộp nhựa xốp đóng gói, chứa đựng thực phẩm) và sản phẩm, hàng hóa chứa vi nhựa, trừ trường hợp sản xuất để xuất khẩu và trường hợp sản xuất, nhập khẩu bao bì nhựa khó phân hủy sinh học để đóng gói sản phẩm, hàng hóa bán ra thị trường. Hà Nội cũng sẽ yêu cầu các khách sạn, khu du lịch không lưu hành và sử dụng các sản phẩm từ nhựa sử dụng một lần kể từ ngày 1/1/2026.

Trên thực tế, việc sử dụng túi nilon khó phân hủy là thói quen không chỉ của người bán hàng mà cả người tiêu dùng vì loại túi này dễ mua, dễ sử dụng. Nhiều tỉnh, TP cũng đã mở các đợt tuyên truyền, vận động người dân hạn chế sử dụng túi nilon khó phân huỷ nhưng vẫn chưa thay đổi được nhận thức của người dân. Động thái cấm sử dụng sản phẩm nhựa sử dụng một lần, túi nilon, hộp nhựa xốp... khó phân hủy tại các chợ, và cửa hàng tiện lợi của UBND TP Hà Nội đã thể hiện sự quyết tâm xây dựng lối sống xanh, phát triển bền vững trước vấn nạn rác thải nhựa đang ở mức báo động ở TP hơn 8 triệu dân này.

Ủng hộ chủ trương của Hà Nội, TS Hoàng Dương Tùng, chuyên gia môi trường cho rằng, trung bình một hộ gia đình sẽ sử dụng từ 7-9 túi nilon/ngày. Đa phần các túi nilon chỉ sử dụng duy nhất một lần rồi thải ra ngoài môi trường gây ô nhiễm. Túi nilon là vật liệu rất khó phân hủy. Thời gian mất từ 500 – 1.000 năm mới phân hủy trong môi trường tự nhiên. Túi nilon khi bị vứt bừa bãi và phân hủy trong môi trường tự nhiên sẽ làm phá vỡ hệ sinh thái tự nhiên, gây ô nhiễm môi trường nước, môi trường đất. Không chỉ gây ô nhiễm môi trường, khi túi nilon trôi nổi ra đại dương, sông hồ hay tồn tại nhiều năm trong mặt đất, chúng phân rã thành các hạt vi nhựa tồn tại trong nước, trong đất được các loài sinh vật nuốt phải trở thành vật trung gian theo chuỗi thức ăn vào con người.

Ngoài ra, hiện nay, việc mua hàng online hoặc mua đồ ăn nhanh cũng ngày càng phổ biến, đi kèm với đó là sự gia tăng bao bì nhựa. Không ít người dùng túi nilon hoặc hộp xốp để đựng thực phẩm nóng ở 78 - 80 độ C, hay màng bọc ni lông bị nóng chảy sau khi làm nóng thức ăn trong lò vi sóng sẽ dễ dàng thôi nhiễm vi nhựa vào thức ăn. Các hạt vi nhựa này đi vào cơ thể sẽ gây nguy cơ đe dọa trực tiếp đến sức khỏe con người. Khi các hạt này tích tụ đến một lượng nhất định, có thể gây nên hiện tượng rối loạn miễn dịch, hình thành cục máu, gây các bệnh ung thư, đặc biệt là có thể gây các bệnh dị tật cho thai nhi (quái thai).

"Tôi nghĩ không có gì khó khăn khi cấm sử dụng túi nilon và hộp xốp khó phân huỷ, nhưng cần làm từng bước. Song song với đó, phải tuyên truyền, vận động và kết hợp với nhà sản xuất để giảm thiểu giá túi nilon thân thiện môi trường; có cơ chế để người dân từ chối túi nilon khó phân hủy; phải đồng bộ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp và người dân", TS Hoàng Dương Tùng chia sẻ.

Còn theo PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược Chính sách Nông nghiệp và Môi trường, Luật Bảo vệ Môi trường năm 2020 chính là nền tảng pháp lý để triển khai chính sách kiểm soát rác thải nhựa. Trong đó, việc quản lý chất thải theo vòng đời sản phẩm, bao gồm cả việc giảm sử dụng nhựa dùng một lần, là định hướng mang tính chiến lược. Đặc biệt, ông Thọ phân tích, Luật Thủ đô cho phép Hà Nội có quyền thực thi các giải pháp linh hoạt và mạnh mẽ hơn so với các địa phương khác – một lợi thế quan trọng để TP chủ động hành động.

“Chính sách giảm rác thải nhựa lần này không chỉ nhắm đến người tiêu dùng cuối cùng mà tiếp cận theo cách toàn diện, xuyên suốt toàn bộ chuỗi cung ứng – từ nhà sản xuất, nhà phân phối đến từng hộ kinh doanh và người dân. Lộ trình được chia thành các giai đoạn phù hợp với từng nhóm đối tượng: Các doanh nghiệp lớn sẽ triển khai trước, tiếp đến là chợ dân sinh, cửa hàng bán lẻ, và cuối cùng là hộ gia đình. Đáng chú ý, chính sách cũng đặt ra trách nhiệm mở rộng đối với nhà sản xuất, buộc họ phải tái chế, sử dụng nhựa tái chế trong bao bì và bao bì sản phẩm, qua đó hình thành động lực cho ngành công nghiệp tái chế phát triển bền vững. Việc kéo dài vòng đời vật liệu không chỉ góp phần giảm áp lực lên hệ thống xử lý rác thải, mà còn đặt nền móng cho mô hình kinh tế tuần hoàn tại đô thị”, PGS.TS Nguyễn Đình Thọ nhấn mạnh.