Khi ca sĩ trẻ lạm dụng "cover" nhạc
Mặc dù điều này, ở một góc độ nào đó có thể giúp khán giả thêm cơ hội lựa chọn với cùng một bài hát. Nhưng nếu điều này bị lạm dụng sẽ khiến âm nhạc trở nên tẻ nhạt, nhàm chán, thiếu sáng tạo. Thậm chí, người hát sau có thể vướng vào rắc rối pháp lý nếu không thực hiện đúng nguyên tắc bản quyền.
"Công thức" để nhanh nổi tiếng
Gần đây, ca sĩ Tuấn Hưng có chia sẻ câu chuyện một vài ca sĩ trẻ nhắn hỏi anh: "Làm sao để được hát cover lại những bài của anh?". Tuấn Hưng trả lời rằng anh không bao giờ tiếc những bài hát của mình nếu có thể hỗ trợ con đường âm nhạc của các ca sĩ trẻ.
Tuy nhiên, anh có khuyên các ca sĩ trẻ trước khi hát bài hát của người khác cần tôn trọng luật bản quyền hay ít nhất là sự đồng ý của người đang sở hữu sản phẩm đó.
Đặc biệt, anh cũng nhấn mạnh, các ca sĩ trẻ không nên lạm dụng việc cover lại bài hát của các ca sĩ nổi tiếng mà nên cố gắng tìm và hát những ca khúc mới.
Điều đó mới giúp ca sĩ dần có được chỗ đứng trong lòng khán giả. Và những người trẻ chỉ nên xem những ca khúc của các anh chị đi trước như là bài tập thay vì mong muốn cover nhằm mang lại tên tuổi cho mình...
| "Thánh nữ cover" Hương Ly gặp phải không ít rắc rối vì cover nhạc. |
Quan điểm này của ca sĩ Tuấn Hưng đã nhận được sự đồng tình của công chúng và những người làm nghề. Thực tế cho thấy, thời gian qua, việc ca sĩ trẻ cover lại bài hát người khác đã trở thành trào lưu và là đề tài tranh luận với nhiều ý kiến trái ngược.
Mặc dù nhiều người làm nghề lên tiếng phản đối tình trạng lạm dụng cover ca khúc cũng như có không ít những rắc rối xung quanh vấn đề này nhưng tình trạng này vẫn diễn ra khá phổ biến.
Trong lĩnh vực ca nhạc, nhiều người có thể cùng biểu diễn một bài hát là điều không có gì lạ. Lâu nay, những ca khúc "đi cùng năm tháng" vẫn thường có nhiều nghệ sĩ ở nhiều thế hệ khác nhau thể hiện. Khán giả sẽ chọn nghe tùy theo sở thích của mình.
Những ca khúc được cover lại thường là những bản hit của các ca sĩ nổi tiếng, được nhiều người yêu thích. Người hát sau có thể hát lại theo phong cách riêng của mình hoặc có những phá cách, sáng tạo mới.
Trong thời đại công nghệ hiện nay thì việc cover một ca khúc không còn là điều khó khăn. Chỉ cần một chiếc điện thoại thông minh hay một dàn âm thanh có loa mic hỗ trợ, phần mềm xử lý âm thanh là dễ dàng có được một bản cover chất lượng.
Việc hát lại sẽ không có gì đáng nói nếu như người hát sau nhận được sự đồng ý của tác giả hay người đang sở hữu bản quyền ca khúc đó. Ngoài ra, người cover có ý thức sáng tạo, thổi được tinh thần mới, khám phá mới vào ca khúc quen thuộc đó.
Tuy nhiên, với những gì đang diễn ra hiện nay thì việc cover ca khúc không chỉ nằm trong ý thức tích cực ấy.
| Hòa Minzy và sao nhí cover ca khúc "Duyên phận" nhưng không thu hút được khán giả. |
Cover giờ đây được sử dụng như là công thức của những người trẻ, có chút năng khiếu âm nhạc, có ngoại hình bắt mắt muốn nhanh chóng được nhiều người biết tới.
Không ít giọng hát thi nhau cover vì không cần đầu tư nhiều về mặt hình ảnh hay sản xuất, không phải bỏ tiền ra mua ca khúc mà vẫn mang lại sự nổi tiếng.
Có những bạn trẻ bỗng nổi như cồn trên mạng xã hội nhờ cover lại những bản hit của các ca sĩ như Hoa Vinh, Hương Ly, Thái Tuyết Trâm, Jang Mi, Ngô Lan Hương, Minh Châu...
Trong đó, Huỳnh Thanh Thảo vốn là thí sinh của cuộc thi "Giọng hát Việt 2018". Sau cuộc thi, cô lập một kênh youtube riêng có tên là "Băng cát sét của Thảo" để gửi những sản phẩm âm nhạc cover tới khán giả của mình.
Cô còn đăng tải các bản cover của mình trên nền tảng âm nhạc trực tuyến. Cô cũng thẳng thắn chia sẻ trước khi ra mắt một sản phẩm riêng thì cover là cách để cô và khán giả của mình làm quen với nhau.
Hay, cái tên Juky San được nhắc đến là người cover lại khá nhiều ca khúc của các ca sĩ nổi tiếng như "Cầu hôn" (Văn Mai Hương), "Yêu em dại khờ" (Lou Hoàng), "Mượn rượu tỏ tình" (Big Daddy, Emily)...
Ở Việt Nam, thị trường cover bài hát rất mạnh mẽ. Hầu như bản hit nào khi mới ra mắt cũng sẽ có những bảo cover trong thời gian ngay sau đó. Bên cạnh những bản cover thực sự có chất lượng, tạo được dấu ấn riêng thì có không ít những bản cover chỉ chạy theo thị hiếu.
Điều đáng nói là không chỉ những giọng hát trẻ cần sự chú ý của cộng đồng mạng mà ngay cả các ca sĩ có tên tuổi cũng sử dụng cover như một công cụ để khẳng định tài năng và lan tỏa sản phẩm âm nhạc của mình.
Có những nghệ sĩ có tiềm lực kinh tế sẵn sàng tổ chức những cuộc thi cover ca khúc của mình. Đây là cơ hội cho người hâm mộ được dịp ca hát nhưng quan trọng hơn để ca sĩ PR bản thân mình. Giờ đây, số lượt cover còn được coi là một trong các tiêu chí đánh giá mức độ hit của ca khúc.
Đã có không ít ca sĩ bị đồng nghiệp nhắc khéo vì vô tư sử dụng ca khúc đã được mua bản quyền mà không xin phép. Đơn cử như việc ca sĩ Chi Pu lên tiếng dằn mặt một số ca sĩ mang ca khúc "Anh ơi ở lại" của cô đi biểu diễn mà không được sự đồng ý của cô.
| Jang Mi được chú ý sau khi cover một số bài hát bolero. |
Nghệ thuật đích thực không có chỗ cho kẻ lười biếng
Việc lạm dụng cover đã tạo nên không ít hệ lụy trong đời sống âm nhạc. Đầu tiên là khiến cho đời sống âm nhạc trở nên nhàm chán, thiếu đi sự sáng tạo cần thiết.
Có thời điểm, bài hát "Duyên phận" (trước đây được ca sĩ Như Quỳnh biểu diễn) hay ca khúc "Anh cứ đi đi" (của Hari Won) được quá nhiều ca sĩ hát lại khiến người nghe ngán ngẩm. Nhưng quan trọng hơn cả, việc ca sĩ trẻ cover khi không có sự đồng ý của người sở hữu ca khúc đã tạo ra không ít vụ việc lùm xùm.
"Ca sĩ chuyên cover" là biệt danh mà mọi người đặt cho Hương Ly đã dính vào không ít ồn ào từ việc này. Nhạc sĩ Khắc Việt từng lên trang cá nhân nhắc nhở việc cô biểu diễn ca khúc "Bước qua đời anh" tại các quán bar mà chưa xin phép.
Nhạc sĩ Khắc Việt cho biết đây là ca khúc dành riêng cho ca sĩ trẻ Lê Bảo Bình và chỉ có nam ca sĩ này mới được quyền sử dụng biểu diễn cũng như quay MV.
Tuy nhiên Hương Ly đã ngang nhiên mang ca khúc này đi chạy show. Việc ồn ào tranh cãi giữa quản lý của Hương Ly và ca sĩ Đức Phúc thời gian vừa qua cũng bắt nguồn từ việc không thống nhất trong việc cover.
Việc cover ca khúc một cách hồn nhiên của các ca sĩ trẻ cho thấy sự thiếu ý thức tôn trọng luật bản quyền. Điều 14 Luật Sở hữu trí tuệ nêu rõ: âm nhạc là một trong những tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả.
Trong đó quy định: ca sĩ trình bày bài hát sẽ được bảo hộ quyền liên quan. Việc cover bất cứ ca khúc nào đều sai nếu không xin phép. Kể cả không kinh doanh cũng phải có sự đồng ý của tác giả.
Trừ một số trường hợp như tự sao chép một bản để nghiên cứu khoa học, giảng dạy, biểu diễn tác phẩm trong các buổi sinh hoạt văn hóa, tuyên truyền cổ động không thu tiền dưới mọi hình thức...
| Hoa Vinh nổi lên từ trào lưu cover nhạc. |
Theo Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam (VCPMC), nơi được các nhạc sĩ, ca sĩ ủy quyền để quản lý và thu hộ bản quyền tác phẩm âm nhạc, hiện vẫn khó có thể quản lý một cách chặt chẽ và đầy đủ, chi tiết vấn đề bản quyền liên quan đến việc cover ca khúc.
Khi rơi vào tình trạng rắc rối, các nghệ sĩ vẫn thường chỉ nhắc nhở chứ ít đưa ra xử lý trước pháp luật. Chính điều này khiến cho việc xài chùa ca khúc của người khác vẫn diễn ra thường xuyên.
Tình trạng này chỉ có thể được đẩy lùi khi chính nghệ sĩ bị xâm phạm quyền sở hữu mạnh mẽ và quyết liệt trong việc sử dụng các cơ quan pháp luật khi xử lý các vụ việc vi phạm.
Ví dụ như khi ca khúc "Độ ta không độ nàng" do ca sĩ Cô Độc Thi Nhân biểu diễn gây sốt tại Trung Quốc thì cũng là lúc một loạt ca sĩ Việt Nam cùng biểu diễn ca khúc này. Tuy nhiên khi đơn vị nắm quyền sở hữu ca khúc này tại Việt Nam yêu cầu các ca sĩ phải trả phí bản quyền hoặc gỡ bài hát thì một loạt video của ca khúc này đều biến mất.
Việc cover ca khúc "hit" có thể giúp các ca sĩ trẻ sớm được khán giả biết tới. Tuy nhiên, cho đến nay, chưa ai trở thành nghệ sĩ đúng nghĩa chỉ bằng việc hát lại bài người khác nếu không muốn nói còn bị dư luận gán cho mác "kiếm tiền trên chất xám của người khác".Để có được chỗ đứng vững chắc và bền lâu trong đời sống âm nhạc hay trong lòng khán giả chỉ có thể bằng bằng những đóng góp, sáng tạo thực thụ của riêng nghệ sĩ, thông qua những sản phẩm âm nhạc mới.