Kỷ niệm 30 năm ngày mất của Xuân Quỳnh - Lưu Quang Vũ: Tình yêu ở lại

Nhà phê bình Ngô Thảo: Ký ức về ngày cuối cùng của Xuân Quỳnh - Lưu Quang Vũ

Tôi còn nhớ, buổi chiều cuối tháng 8-1988. Đó là một ngày thứ 2. Sân  51 Trần Hưng Đạo, nơi có trụ sở nhiều hội văn học nghệ thuât nháo nhác khi nghe tin cả gia đình Lưu Quang Vũ bị tai nạn. Tôi cùng nhà viết kịch Xuân Trình cùng một số cán bộ Hội Nghệ sĩ Sân khấu vội vàng lao về cầu Lai Vu, Hải Dương, nơi xảy ra tai nạn. Bấy giờ, Lưu Quang Vũ đã được đưa về Bệnh viện Hải Dương cấp cứu, nhưng không kịp. 

Chúng tôi cùng mấy anh em trong gia đình ngồi trên chiếc xe bị tai nạn đưa chị Xuân Quỳnh và cháu Lưu Quỳnh Thơ về nhà xác bệnh viện, nơi Lưu Quang Vũ đã nằm ở đó. Nhờ nhân viên bệnh viện tắm rửa, thay áo quần cho cả ba người, trước khi đưa về Hà Nội. Đó là một đêm Hà Nội không ngủ. Trước cửa Bệnh viện Việt- Đức hàng trăm nghệ sĩ các đơn vị sân khấu và bạn bè thân quen đã đứng chờ, gào khóc khi xe về đến. Dạo đó, nhà xác Bệnh viện Việt - Đức chưa có phòng lạnh. Không thể để đó trong vài ba ngày chờ tổ chức tang lễ. 

Nhờ sự can thiệp kịp thời của GS-TS Đình Quang, người thầy của nhiều thế hệ nghệ sĩ sân khấu, bấy giờ đang là Thứ trưởng Bộ Văn hóa mà cả ba được gửi vào nhà xác Bệnh viện Hữu nghị Việt Xô. Những ngày Lưu Quang Vũ vừa mất, các thành phố lớn cả nước tràn ngập panô giới thiệu các vở diễn của Lưu Quang Vũ. Từ bấy đến nay, cứ dịp 5 năm, lại có một đợt các đoàn dựng, diễn lại các tiết mục của Lưu Quang Vũ. 

Mà quan trọng là, nhiều thời điểm, sân khấu hiu hắt khán giả, thì tới dịp đó, dù diễn ngày hay đêm, sân khấu cũng chen chúc người xem. Chính những minh triết chìm được cấy sâu trong nhiều kịch bản về những đề tài khác nhau đó đã góp phần làm cho tác phẩm của Lưu Quang Vũ có sức sống bền lâu. Và mỗi lần đọc lại, xem lại, chúng ta lại phát hiện ra những vỉa quặng tinh thần mà tác giả gửi gắm qua từng tác phẩm.

Nhạc sĩ Nguyễn Cường: Thơ Lưu Quang Vũ dâng hiến và lãng mạn

Lưu Quang Vũ là một nhà thơ rất nhỏ nhẹ, dịu dàng. Nói chuyện với Vũ thú vị lắm và tôi luôn có cảm giác ở Vũ sự khát khao dâng hiến và một nỗi niềm đau đáu nghĩ về Tổ quốc, nghĩ về đất nước. Khi tập thơ "Hương cây - Bếp lửa" được phát hành thì chúng tôi ngồi với nhau nói chuyện về thơ và tôi thích một bài thơ trong tập thơ đó và lấy ý để làm thành bài hát "Lời chào mùa hạ". 

"Lời chào mùa hạ" khi mới ra đời cách đây hơn 30 năm được dàn dựng và phát liên tục trên sóng phát thanh và truyền hình. Có một thời gian dài, Đài Phát thanh Truyền hình Hà Nội đã dùng phần âm nhạc phối cho dàn kèn đồng của Đoàn Quân nhạc chơi để làm nhạc hiệu. Sau vài thập niên dường như bị quên lãng thì nay "Lời chào mùa hạ" được phối khí, làm mới và trở lại với công chúng đúng vào dịp kỷ niệm 30 năm ngày mất của Xuân Quỳnh - Lưu Quang Vũ. Về thơ, tôi thấy thơ Vũ lúc nào cũng đẹp, luôn thể hiện sự tươi mới, trong sáng và lãng mạn cho dù sống trong hoàn cảnh thời kỳ trước những năm 1970 gian khó.

Ngày ấy, chúng tôi thường tụ tập đọc thơ, nghe nhạc, hát với nhau. Thế hệ chúng tôi lúc bấy giờ đầy lý tưởng, khát vọng cống hiến và nghĩ về đất nước với những điều lớn lao. Những năm chiến tranh vất vả, nhưng chúng tôi luôn háo hức, khao khát đóng góp với cuộc đời bằng tâm lực của mình. Thơ Lưu Quang Vũ là một điển hình rõ ràng như thế: dâng hiến, lãng mạn. Trong nghèo khó nhưng lúc nào cũng mơ mộng với một cuộc sống đẹp, không bao giờ nghĩ về cá nhân con người mình, không thấy đói khổ, mà tràn trề năng lượng sống khát vọng".

TS. văn học Lưu Khánh Thơ, em gái nhà viết kịch Lưu Quang Vũ: Kịch của anh Vũ gửi gắm những tâm tư về lẽ sống

Chọn cho mình con đường viết kịch, Lưu Quang Vũ đã tìm ra lối đi ngắn nhất để đến với công chúng khán giả, để có dịp được bộc lộ những gì mình đang ấp ủ. Mỗi một vở kịch là một mặt cắt của hiện thực.

Ở đó hiện lên những số phận, những cảnh đời khác nhau. Có niềm vui, nỗi buồn, có khổ đau, hạnh phúc. Ngòi bút của anh khi đau đớn xót xa, lúc thâm trầm sâu lắng, khi mạnh mẽ đanh thép, lúc nghiệt ngã chua cay hoặc cao giọng phê phán. Anh gửi gắm trong đó những tâm tư, tình cảm, khát vọng, những trăn trở về tình yêu, hạnh phúc, những suy tư về lẽ sống, lẽ làm người, cả những dự cảm về sự sống và cái chết… Anh viết một cách nhẹ nhàng, tự nhiên, không to tát hay khiên cưỡng. 

Kịch của anh là tiếng nói của những người thường gặp: một ông giám đốc, một chị công nhân, một bác sĩ, có cả kẻ lang thang, người say rượu, người bán hàng rong… Muôn mặt đời thường đều có thể đi vào tác phẩm và trở thành những điển hình nghệ thuật truyền tải những thông điệp về cuộc sống. Nét nổi bật trong nhiều vở kịch là sự vui hóm trong tính cách của các nhân vật mà người ta có thể bắt gặp ở nhiều nơi và có khi gặp ngay trong chính bản thân mình.