Những giọng nói khác biệt

Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam: Tôi đọc những người trẻ, thấy mình già nua

Tôi vừa đọc tác phẩm của mấy chục nhà thơ tham dự hội nghị lần này, tôi thấy 90% các nhà thơ đã mang một giọng nói hoàn toàn khác biệt. Trong đó, những câu hỏi dằn vặt nhất ta là ai, thế nào là ý nghĩa của đời sống này với một cách đặt câu hỏi và câu trả lời khác biệt.

Họ đã và đang bắt đầu có một đời sống khác, một ngôn ngữ khác và một tư duy khác. Nếu một người trẻ chỉ là một bản sao của những thế hệ đi trước thì đó là sự tàn lụi.

Họ phải khác biệt và mới mẻ trên một nền tảng cơ bản nhất đó là thái độ của anh ta đối với bản thân mình và thái độ của anh ta với đời sống xã hội. Chúng ta không nên đặt ra việc phải có một đội ngũ đông đảo các nhà văn danh tiếng. Văn chương đầy khắc nghiệt.

Chúng ta đừng đòi hỏi một số đếm như của một phong trào. Như thế chúng ta sẽ không công bằng với người viết và không hiểu thấu công việc của sáng tạo nghệ thuật. Chúng không thể đòi hỏi tất cả những người cầm bút đều phải trở thành tác giả quyết định hay đóng ghim vào thời đại.

Tôi muốn nói một điểm mà lâu nay chúng ta hay ngờ vực, rằng những người trẻ ích kỷ, hay cá nhân trong trang viết của họ. Nhưng thực ra, kể cả những trang viết về cá nhân một cách liều lĩnh nhất thì họ cũng đang đi tìm câu trả lời cho chính họ.

Nhưng cũng có một thực tế rằng, trong thời đại hôm nay, ảnh hưởng, tiếng vang của một tác giả trong đời sống hiện nay khó khăn hơn gấp nhiều lần so với chúng tôi thời xưa.

Chúng tôi ra một cuốn sách như thế, có thể tiếng vang sẽ hơn. Nhưng bây giờ thì không dễ dàng như thế. Bây giờ bạn đọc cũng khác, một nhà văn trẻ hay già đều tạo ra một khu vực bạn đọc riêng của mình.

Số lượng sách ra nhiều hơn, tác giả đông hơn. Lúc này, đòi hỏi vượt lên là một đòi hỏi ghê gớm và trong thời đại này, ai vượt lên để có ảnh hưởng đến bạn đọc là điều chúng ta đang mong đợi. Nhưng có một điều tôi nhận thấy rõ, tôi đọc những người trẻ và tôi nói với bạn bè rằng mình đã trở nên già nua.

Đấy là cách nhìn của tôi với những người trẻ, cách nhìn của một nhà văn, một người đọc nghiêm cẩn và trân trọng họ. Cứ để cho họ đi trên cuộc đời này. Mưa gió sẽ làm cho họ lớn lên.

Tôi luôn nói với những nhà văn trẻ mà tôi có cơ hội tâm sự: hãy đọc tất cả, nhưng khi ngồi xuống viết hãy quên tất cả đi. Hãy tin họ. Và chúng ta phải nhớ một điều rằng: chúng ta không có khả năng đi mãi cùng họ.

Nhà văn Đỗ Nhật Phi: Văn chương không phải trò chơi của số đông

Có ý kiến cho rằng, văn học trẻ đang "chết yểu". Thật tình, tôi chẳng hiểu vì sao người ta lại nghĩ thế? Đúng là văn học bây giờ đã trở nên lép vế rất nhiều so với các loại hình giải trí khác, nhưng từ đó mà đánh giá cả một thế hệ sáng tác, một phân khúc nền văn học thì thật là phiến diện.

Tôi không biết có phải họ đang so sánh một vài năm gần đây với cả một thế kỉ trước đó hay không? Văn chương chưa bao giờ là trò chơi của số đông. Những cái ta nhìn thấy bao giờ cũng chỉ là phần nổi của tảng băng mà thôi.

Nếu như cho rằng văn học trẻ đang chết yểu vì những sáng tác kiểu yêu đương, trẻ con thì lớp văn học trước, trừ đi những gì thuộc về chân giá trị, cũng nhằm đáp ứng một nhu cầu nào đó thôi. Văn học trẻ đang trở mình, đang vươn vai, ở những góc cạnh mà đứng trên cao không dễ mà thấy được.

Trong cái tảng băng chìm ấy, tôi biết rằng, có nhiều tác giả trẻ đang ngụp lặn, đang nỗ lực sáng tạo và tìm tòi. Họ luồn sâu vào cái tôi, vào nỗi đau cá nhân nhất mà cũng phổ quát nhất, vào những "miền mộng ảo mới", chứ không phải là hớt bọt hiện tượng rồi hằn học đả kích. Họ trẻ, họ yếm thế, họ mò mẫm, làm sao mà dễ dàng nhìn ra họ đến thế được?

Chúng ta có  Nguyễn Dương Quỳnh với "Đỏ", "Thị trấn của chúng ta"; có Quang Vinh với "Biến mất"; có Bá Diệp với "Urem"; Lãng Diệp với "Bình yên tạm bợ", "Đường một chiều" và rất nhiều những cái tên khác nữa.

Bên cạnh những tác giả viết đáp ứng nhu cầu thị trường - đại thể kiểu "Tạm biệt, em sẽ ổn" -  thì các tác giả trẻ (tạm gọi là viết tử tế) viết nhiều về đời sống đô thị, sự cộc lệch của xã hội, nỗi cô đơn, lạc lõng, một nhóm khác thì lần mò trong fantasy, sci-fi (khoa học viễn tưởng)… 

Điều đáng nói nhất là, với sự thiếu sót tất yếu của trải nghiệm, vốn sống, các yếu tố khác như trí tưởng tượng, suy nghiệm và tri thức lại có điều kiện phô bày nhiều hơn. Các tác giả trẻ thể hiện được "gu" với nghệ thuật, với sự thưởng thức.

Tác phẩm của họ có những tham chiếu tới triết học, điện ảnh, âm nhạc, hội hoạ. Nói là làm màu cũng được, mà nói là phản chiếu đời sống hiện đại thì càng đúng, như lời một nhà phê bình văn học nào đó từng nói.