SEA Games: Đại hội thể thao hay là "cục nợ"?

• Thể thao CAND lập công tại SEA Games 30

Đi vay để có tiền tổ chức SEA Games

Thượng nghị sĩ Franklin Drilon, lãnh đạo phe thiểu số Thượng viện Philippines, là một trong những nhân vật nổi bật nhất chỉ trích công tác tổ chức SEA Games 30 gây tốn kém không cần thiết. "Tổng số tiền cần thiết cho SEA Games khoảng 315 triệu USD và chúng tôi phải vay 217 triệu từ một công ty Malaysia, khoản vay sẽ được thanh toán trong vòng năm năm, với mỗi năm khoảng 44 triệu USD", ông Drilon cho biết. Công ty mà Philippines vay là MTD Capital Berhad, một quỹ đầu tư đa ngành của Malaysia.

Trước đây, ông từng lên án về việc chi gần 1 triệu USD xây dựng đài lửa, nơi ngọn đuốc được thắp sáng. "Mỗi phòng học ước tính 1 triệu peso thì chúng ta có thể xây dựng được 50 phòng học với số tiền này. Nói cách khác, chúng ta đã phải dùng 50 phòng học để đổi lấy một cái chậu", ông nói. Tại SEA Games, nơi được đầu tư nhiều nhất là các cơ sở thể thao của thành phố New Clark với chi phí lên đến 206 triệu USD.

Rất nhiều người dân Philippines cũng lên tiếng chỉ trích ban tổ chức vì đã quá phung phí. Một vài tờ báo ở quốc gia này thậm chí dùng lại thuật ngữ "Imeldific" - chỉ sự lãng phí khủng khiếp từng diễn ra dưới triều đại độc tài Ferdinand Marcos, Tổng thống Philippines từ năm 1965-1986. Ferdinand Marcos cùng gia đình bị cáo buộc đã biển thủ ngân khố quốc gia khoảng từ 5-10 tỷ USD. Thuật ngữ "Imeldific" xuất phát từ tên phu nhân Imelda của Ferdinand Marcos, người khét tiếng vì những thú chơi xa xỉ.

Sử dụng thế nào cho hiệu quả các công trình phục vụ SEA Games là bài toán khó cho các quốc gia đăng cai. Việc bỏ ra khoản tiền đầu tư rất lớn cho một đại hội thể thao diễn ra trong thời gian ngắn nhưng không có một chiến lược cụ thể, tầm nhìn dài hạn để sử dụng hiệu quả những công trình, hạ tầng được xây dựng chính là lý do mà nhiều quốc gia phải cân nhắc tính toán khi nhận quyền đăng cai SEA Games.

Theo truyền thống của Đại hội Thể thao Đông Nam Á, nhiệm vụ chủ nhà được luân chuyển giữa các quốc gia thành viên của Liên đoàn Đại hội Thể thao Đông Nam Á (SEAGF). Mỗi quốc gia được chỉ định một năm để làm chủ nhà nhưng có thể chọn làm hoặc không.

Quyền chủ nhà SEA Games 30 ban đầu được trao cho Brunei, nhưng Brunei rút lui ngày 24-6-2015 vì "lý do tài chính và hậu cần". Bộ Văn hóa - Thể thao và Thanh niên quốc gia này được cho là không đồng ý với đề xuất kinh phí nâng cấp các cơ sở hạ tầng thể thao và xây dựng một sân vận động quốc gia mới

Philippines sau đó trở thành chủ nhà thay thế. Tuy nhiên, việc tổ chức của Philippines cũng không chắc chắn sau khi chính phủ có kế hoạch sử dụng số tiền dành cho đại hội để khôi phục lại thành phố Marawi sau khi nơi này bị những người ủng hộ IS chiếm đóng và có những cuộc giao tranh quyết liệt với quân đội chính phủ. Thái Lan tỏ ý sẵn sàng thay thế nếu không có nước nào khác bày tỏ sự quan tâm. Cuối cùng, Philippines vẫn quyết định tiếp tục làm chủ nhà.

Vẫn tư tưởng "ao làng"

Như một quy luật bất thành văn, cứ quốc gia nào đăng cai SEA Games thì chắc chắn đến 99% sẽ đứng nhất toàn đoàn về tổng số huy chương bởi nước chủ nhà sẽ làm đủ mọi chiêu trò, từ việc lựa chọn những môn thi đấu sở trường, những môn thể thao nặng tính địa phương không phổ biến, trọng tài xử ép... vì bệnh thành tích.

Philippines tổ chức SEA Games 30 có quy mô lớn nhất trong lịch sử về chuyên môn với 56 môn thể thao tranh 529 bộ huy chương, nhưng việc nước chủ nhà "phi mã" trên bảng thành tích chung tại SEA Games 30 vì thế đã được dự đoán từ trước và… không gây ra nhiều bất ngờ.

Luật thi đấu cũng đem đến nhiều bức xúc cho các HLV, VĐV tham dự. Điển hình như môn bóng đá nam, HLV Park Hang-seo, người từng dự World Cup, cũng phải ngán ngẩm mà thốt lên "Trong sự nghiệp của mình, tôi chưa từng làm việc ở giải đấu nào với mật độ 2 ngày/trận như tại SEA Games. Chỉ được đăng ký có 20 cầu thủ, tôi phải liên tục xoay tua đội hình để thích nghi với lịch thi đấu, đồng thời tránh cho cầu thủ chấn thương và đảm bảo thể lực cho các học trò".

Không chỉ về mặt chuyên môn, công tác hậu cần của Philippines tại SEA Games lần này cũng bị chỉ trích nặng nề. Việc đón đoàn, sắp xếp nơi ăn chỗ ở, thời gian di chuyển, lịch tập luyện đến điều kiện thi đấu trong những ngày đầu tiên phải dùng từ "thảm họa".

Sự bức xúc của các đoàn thể thao khiến đích thân Tổng thống Duterte phải lên tiếng xin lỗi vì khả năng tổ chức của nước chủ nhà. Những gì diễn ra trong khoảng thời gian vừa qua cho thấy Philippines dường như chưa sẵn sàng và cũng không quá tâm huyết trong việc tổ chức kỳ SEA Games lần này.

Xét ở tầm rộng hơn, SEA Games được xem là sân chơi giúp cho thể thao khu vực Đông Nam Á hướng tới những đại hội lớn hơn của châu Á, thế giới, tuy nhiên việc diễn ra với chu kỳ quá ngắn chỉ 2 năm/1 lần, khiến cho sự cạnh tranh về chuyên môn không còn quá quyết liệt. Khoảng cách giữa các đoàn thể thao mạnh như: Thái Lan, Việt Nam, Malaysia... ngày càng lớn hơn so với các quốc gia còn lại. Thành tích tại SEA Games vì thế cũng không phản ánh chính xác hoàn toàn trình độ và sự phát triển của các nền thể thao trong khu vực.

Để SEA Games thoát khỏi khái niệm "ao làng", rõ ràng cần có một sự thay đổi mạnh mẽ về cách thức tổ chức đại hội với sự đóng góp tích cực của các quốc gia trong khu vực và hy vọng rằng sự thay đổi ấy sẽ đến sớm.