Thể thao thành tích cao không thể “nuôi gà chọi”!

• Kình ngư Nguyễn Huy Hoàng giành vé tham dự Olympic 2020: Tấm vé giải tỏa áp lực
• Kình ngư Nguyễn Huy Hoàng giành quyền dự Olympic 2020
• Sự trở lại mạnh mẽ của “nữ hoàng” điền kinh Nguyễn Thị Huyền

Nhồi nhét để chín ép

Những con số đầu tư vào Ánh Viên cho thấy sự quan tâm đến “kình ngư” này chưa bao giờ nhỏ. Cụ thể, Ánh Viên đang nhận 180.000 USD/năm từ Tổng cục Thể dục Thể thao và 40.000 USD/năm từ quân đội. Đây là khoản đầu tư đủ để giúp Ánh Viên hướng đến những mục tiêu lớn hơn là tấm huy chương SEA Games.

Nhưng có một nghịch lý không ai hiểu nổi, đó là thành tích của Ánh Viên cứ thụt lùi dần qua từng năm. Ở nội dung sở trường 400m cá nhân hỗn hợp trong 5 năm qua, tại ASIAD 2014, Ánh Viên đạt thành tích 4 phút 39 giây 65; đến giải vô địch thế giới 2015, “kình ngư” này nâng thành tích lên 4 phút 38 giây 78.

Đỉnh cao của Ánh Viên là tại Olympic Rio 2016 khi cô đạt 4 phút 36 giây 85. Sau đó, thành tích của Ánh Viên bắt đầu đi xuống với 4 phút 40 giây 39 ở giải vô địch thế giới 2017 rồi 4 phút 42 giây 81 ở ASIAD 2018.

Tại giải vô địch thế giới 2019 tại Hàn Quốc vừa qua, Ánh Viên chỉ xếp thứ 19 vòng loại nội dung này với thành tích 4 phút 47 giây 96, thấp nhất trong hơn 6 năm. Kết quả tương tự cũng đến trên đường đua 200m hỗn hợp, nơi Ánh Viên đạt thành tích 2 phút 17 giây 35, xếp hạng 26 và không thể vượt qua vòng loại. Trước đó, thành tích tốt nhất của Ánh Viên ở cự ly này là 2 phút 12 giây 66.

Nhiều nguyên nhân được đưa ra để giải thích cho sự sa sút không phanh này. Ý kiến cho rằng Ánh Viên đã “đến ngưỡng” và không thể phát triển tiếp nhanh chóng bị bác bỏ. Ánh Viên mới đang ở tuổi 23, nằm trong lứa tuổi vàng đạt điểm rơi phong độ của các kình ngư trên khắp thế giới.

Một nguyên nhân nữa được nhắc đến là trình độ của huấn luyện viên Đặng Anh Tuấn. Người thầy của Ánh Viên được đánh giá cao ở tâm huyết và sự nghiêm khắc, nhưng ông chỉ phù hợp đi cùng Ánh Viên trong giai đoạn đầu tiên. Muốn tiến lên một đẳng cấp khác, “kình ngư” này cần thụ giáo những ông thầy ngoại chất lượng với giáo án hiện đại hơn.

Ê kíp 1 thầy, 1 trò đã sớm cho thấy những bất cập của nó trong việc phát triển hết tầm một trong những vận động viên có tiềm năng nhất lịch sử thể thao Việt Nam.

Theo nhiều chuyên gia bơi lội, chính giáo án không hợp lý đã khiến cho Ánh Viên chững lại rồi thụt lùi trên con đường phát triển của mình. Trong cuộc hợp “rút kinh nghiệm”, Tổng cục trưởng Tổng cục Thể dục thể thao nói rằng các giáo án của chuyên gia Mỹ không phù hợp với Ánh Viên vì tố chất người Mỹ khác người Việt và giáo án đưa ra phải phù hợp với từng giai đoạn, bám sát khả năng của vận động viên.

Câu hỏi được đưa ra: Từng ấy tiền đầu tư vào Ánh Viên vì sao không được sử dụng một cách hợp lý hơn, ví dụ như thuê chuyên gia làm việc full-time, theo sát Ánh Viên để cập nhật và xây dựng giáo án một cách chuẩn xác nhất? Nếu làm được điều đó, ít nhất khi thất bại, mọi người còn có một nguyên nhân chính xác để nhìn vào và khắc phục hơn là những lý do chung chung.

Sau cùng, với khoảng hơn 200.000 USD/năm rót vào Ánh Viên, mục tiêu lớn nhất trong năm của kình ngư này vẫn chỉ là Sea Games 30 cuối năm nay. Cần nhìn nhận rằng đó là một sự lãng phí khủng khiếp của thể thao Việt Nam nói chung và tiềm năng của Ánh Viên nói riêng.

Bị kịch "gà chọi"

Vấn đề đầu tư cho vận động viên thể thao thành tích cao của Việt Nam đã được phân tích và mổ xẻ rất nhiều. Mô tuýp “hớt váng” tồn tại qua nhiều năm nhưng dường như trừ bóng đá nam, mọi môn thể thao còn lại đều không có nhiều thay đổi.

Khi một vận động viên giành được những vinh quang đặc biệt, họ trở thành tâm điểm của dư luận và cùng với đó những khoản đầu tư khổng lồ được rót vào. Tỷ lệ thuận với những đồng tiền là áp lực thành tích khổng lồ đặt lên vai những “người hùng”, trong đó có cả những mục tiêu cần phải có sự đầu tư lâu dài, kiên nhẫn về mọi mặt chứ không chỉ là chuyện tài chính.

Bài học lớn nhất trước Ánh Viên là Hoàng Xuân Vinh, xạ thủ giành Huy chương Vàng Olympic đầu tiên cho Việt Nam tại Brazil năm 2016. Ngay sau khi có được thành tích này, Hoàng Xuân Vinh nhận được rất nhiều khoản đầu tư cùng những mục tiêu lớn được “giao phó”.

Nhưng sau tấm Huy chương Vàng Olympic, Hoàng Xuân Vinh không còn giữ được phong độ đỉnh cao nữa. Xạ thủ này thất bại ở ASIAD 2018, chỉ có tấm Huy chương Đồng ở Sea Games 29. Ngay lập tức, Xuân Vinh phải nhận những lời chỉ trích từ dư luận bởi “đánh mất chính mình”.

Chính sự đầu tư không có bài bản cụ thể mà theo kiểu “nuôi gà chọi” của thể thao Việt Nam đã góp phần không nhỏ làm thui chột những vận động viên xuất sắc. Khi họ trở nên nổi tiếng và có thành tích cao, những nguồn đầu tư mới ồ ạt đổ tới kèm theo sự chú ý của truyền thông và dư luận.

Điều đó tạo ra sức ép thành tích rất lớn cho các vận động viên mỗi khi bước vào một giải đấu lớn. Trong thể thao thành tích cao, tâm lý là một yếu tố vô cùng quan trọng. Một người có xuất sắc đến đâu mà khi bước vào thi đấu bị căng cứng thì cũng rất khó đạt được thành tích cao nhất.

Với Nguyễn Thị Ánh Viên, tâm lý thi đấu thậm chí là yếu tố quyết định thành tích. Sau Sea Games 29, Ánh Viên thừa nhận mình phải đối mặt với căn bệnh trầm cảm vì áp lực quá nặng nề. Tại ASIAD 2018, “tiểu tiên cá” cũng chia sẻ cô bị ngợp và khớp trước khi thi đấu, dẫn đến việc mất hoàn toàn cảm xúc khi nhập cuộc.

Việc rèn luyện tâm lý thi đấu thì có nhiều tiền cũng không giải quyết được. Chính vì lẽ đó, đây được xem là điểm yếu lớn nhất ở những vận động viên được xem là “gà chọi” của thể thao Việt Nam.

Tại các nền thể thao tiên tiến, khi việc đào tạo vận động viên thành tích cao được bắt đầu từ rất sớm và gắn liền với thể thao học đường, chuyện gặp tâm lý ở những người đã thành danh rất ít khi xảy ra vì họ đã làm quen với sức ép từ nhỏ và coi mọi chuyện đều bình thường.

Nhưng ở Việt Nam, đó vẫn chỉ là niềm mơ ước. Các vận động viên xuất sắc, nổi trội và có năng khiếu đặc biệt vẫn phải chấp nhận một thực tế rằng họ sẽ chỉ được biết đến nếu giành được một thành tích đặc biệt nào đó. Họ lập tức được đưa lên mây xanh với những lời tán tụng và ca ngợi, cùng với đó là những lợi ích lớn về kinh tế. Sức ép khổng lồ được đặt lên vai họ, với lý lẽ “nhiều tiền sẽ có thành công”.

Thành công, thành công thực sự chỉ đến từ những chiến lược đầu tư bài bản, có kế hoạch và chiến lược rõ ràng, cần rất nhiều mồ hôi, nước mắt, lòng kiên trì. Còn nếu chỉ hy vọng “hớt váng” từ những hiện tượng thì những trường hợp “gà chọi” đầy bi kịch sẽ còn tiếp diễn trong tương lai.