Tránh nguy cơ “đuổi học trá hình” dưới danh nghĩa “cách ly tạm thời”

Nhiều ý kiến ủng hộ quy định này với điều kiện cần có lộ trình triển khai phù hợp để tránh nguy cơ “đuổi học trá hình” dưới danh nghĩa “cách ly tạm thời”.

Theo điều Điều 26 và 28 của dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung môt số điều về xử phạt hành chính trong lĩnh vực giáo dục, học sinh có hành vi xúc phạm danh dự, nhân phẩm; xâm phạm thân thể bạn bè, giáo viên, nhân viên trong trường học nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự sẽ bị phạt 5-10 triệu đồng kèm xin lỗi công khai, trừ khi nạn nhân miễn yêu cầu này.

Nếu hành vi có ảnh hưởng tiêu cực tới an toàn và hoạt động của trường, học sinh sẽ bị áp dụng thêm một trong các biện pháp sau: Buộc cách ly tạm thời khỏi môi trường học; chuyển đến cơ sở giáo dục chuyên biệt hoặc trung tâm hỗ trợ phát triển giáo dục hòa nhập, cơ sở dịch vụ tư vấn học đường, công tác xã hội hoặc y tế chuyên khoa để tư vấn, hỗ trợ tâm lý, hành vi, theo đề nghị của trường và quyết định của cơ quan có thẩm quyền.

Theo Bộ GD&ĐT, hiện việc học sinh có hành vi gây hại cho bạn bè cả về tinh thần và thể chất xuất hiện ngày càng nhiều. Nếu chỉ phạt tiền và xin lỗi sẽ chưa đủ răn đe, đồng thời không giải quyết được nguy cơ tái diễn, ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường học.

Tương tự với những học sinh có hành vi xúc phạm giáo viên, Bộ  GD&ĐT cũng nhận định mức phạt hiện tại chưa đủ nghiêm khắc và chưa tạo điều kiện để can thiệp, hỗ trợ các em. Do đó, quy định mới vừa đảm bảo tính nghiêm minh, an toàn cho nhà trường, vừa nhân văn, hỗ trợ điều chỉnh hành vi học sinh vi phạm. Cơ chế này cũng tạo hành lang pháp lý cho trường và cơ quan quản lý khi xử lý các tình huống phức tạp, đảm bảo có sự tham gia của nhiều bên.

Nhiều ý kiến ủng hộ quy định này, nhất là trong bối cảnh Bộ GD&ĐT đã ban hành Thông tư 19 về khen thưởng và kỷ luật học sinh có hiệu lực thi hành từ ngày 31/10, trong đó bỏ mức kỷ luật cao nhất với học sinh là đuổi học, đình chỉ học tập có thời hạn. Sau khi thông tư này được ban hành, không ít ý kiến bày tỏ lo ngại khi mức kỷ luật cao nhất là viết bản tự kiểm điểm sẽ khó răn đe học trò, đặc biệt đối với những học sinh ngỗ ngược, cá biệt, tái phạm nhiều lần; đồng thời có nguy cơ làm suy yếu tính kỷ luật trong môi trường học đường.

Anh Bùi Quang Hưng, phụ huynh có con đang học phổ thông tại Hà Nội nêu quan điểm, nếu học sinh ngỗ ngược, tái phạm nhiều lần, có hành vi xúc phạm thầy cô, xâm phạm thân thể bạn bè nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự, thay vì đuổi học có thể tách và chuyển các em sang môi trường khác. Trong quá trình đó, cha mẹ phải theo sát để hỗ trợ các em và phải chi trả toàn bộ chi phí học tập, rèn luyện nếu phát sinh. Sau đó, nếu các con tiến bộ và thay đổi có thể cho các con trở lại trường.

Thầy Vũ Khắc Ngọc, giáo viên THPT tại Hà Nội cũng nhìn nhận, có thể xem đây là biện pháp phù hợp thay thế cho việc đuổi học, đình chỉ học tập có thời hạn. Theo thầy Vũ Khắc Ngọc, đây là giải pháp rất đáng kỳ vọng nhưng để có thể áp dụng một cách hiệu quả trong thực tế đòi hỏi Bộ GD&ĐT phải xây dựng mạng lưới hỗ trợ gồm các cơ sở giáo dục chuyên biệt hoặc trung tâm hỗ trợ phát triển giáo dục hòa nhập, cơ sở dịch vụ tư vấn học đường, công tác xã hội hoặc y tế chuyên khoa để tư vấn, hỗ trợ tâm lý - hành vi cho học sinh. Bên cạnh đó, Bộ GD&ĐT cũng cần quy định rõ về điều kiện áp dụng biện pháp này là dựa trên đề nghị của nhà trường và quyết định của cơ quan có thẩm quyền.

Trao đổi với PV Báo CAND, TS Vũ Việt Anh, chuyên gia tâm lý học đường, Giám đốc Học viện Thành công cho rằng, quy định xử phạt bổ sung đối với học sinh xúc phạm giáo viên như trong dự thảo Nghị định là bước tiến đúng hướng. Nếu được triển khai đúng cách, có lộ trình, có giám sát thì đây sẽ là bước chuyển tích cực từ răn đe sang phục hồi, từ kỷ luật cưỡng chế sang giáo dục nhân văn bởi giáo dục không phải để dạy trẻ điều đúng sai mà để giúp trẻ hiểu rằng, dù sai vẫn có cơ hội để trở nên đúng hơn.

Phân tích cụ thể hơn, TS Vũ Việt Anh cho rằng, trước hết, mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật, học sinh cũng vậy. Việc xúc phạm hay xâm hại giáo viên không thể coi là “sai phạm trẻ con” mà là hành vi vi phạm quyền nhân thân và làm tổn hại sự tôn nghiêm của nghề giáo. Vì vậy, phạt tiền 5-10 triệu đồng theo Điều 26 là thông điệp răn đe cần thiết, không phải để trừng trị mà để nhắc nhở rằng, học sinh vẫn là công dân và đã là công dân thì phải chịu trách nhiệm cho hành vi của mình.

Tất nhiên, với học sinh dưới 16 tuổi, hình thức phạt tiền cần gắn liền với biện pháp phục hồi hành vi như: Học khóa về kiểm soát cảm xúc và tôn trọng trong giao tiếp; tham gia lao động công ích, thiện nguyện cộng đồng; thực hành “xin lỗi và sửa sai công khai” dưới sự hướng dẫn tâm lý bởi phạt mà không dạy là “chữa ngọn mà bỏ phần gốc”. Bên cạnh xử phạt hành chính, việc cách ly không đuổi học là mở cơ hội để phục hồi; việc tạm cách ly học sinh hoặc chuyển đến cơ sở giáo dục chuyên biệt là biện pháp nhân văn, hướng tới trị liệu và tái hòa nhập, giống mô hình được một số quốc gia có nền giáo dục tiên tiến đang áp dụng.

Mặc dù vậy, TS Vũ Việt Anh cũng phải thừa nhận, trong điều kiện hiện nay Việt Nam chưa đủ hạ tầng và nhân lực cán bộ tư vấn tâm lý học đường để triển khai đại trà nên nếu áp dụng Điều 26 mà chưa có mạng lưới hỗ trợ đồng bộ sẽ dễ dẫn đến nguy cơ “đuổi học trá hình” dưới danh nghĩa “cách ly tạm thời”. Từ thực tiễn trên, chuyên gia tâm lý Vũ Việt Anh đề xuất, trước mắt cần thí điểm việc xây dựng quy trình chuẩn từ xác minh, tư vấn, thành lập hội đồng can thiệp đến kế hoạch phục hồi tại 5 đô thị lớn gồm: Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Cần Thơ, Hải Phòng rồi mới mở rộng toàn quốc sau khi có đội ngũ cán bộ tâm lý học đường chuyên nghiệp và ngân sách phúc lợi rõ ràng.

Cùng với đó, Nhà nước cần có chính sách phúc lợi đặc thù cho giáo viên làm việc với học sinh cá biệt như phụ cấp tâm lý học đường, bảo hiểm rủi ro nghề nghiệp và nghỉ phục hồi tinh thần sau khủng hoảng.