Giải pháp nào để "quản trị đô thị Hà Nội" giảm ùn tắc, ô nhiễm và hết ngập úng?

Phát biểu khai mạc tọa đàm, Trung tướng, GS.TS Nguyễn Xuân Yêm, Viện trưởng Viện An ninh Phi truyền thống cho biết, tọa đàm nhằm tập hợp trí tuệ đa ngành của các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý xây dựng ý tưởng, tư vấn chính sách, đề xuất giải pháp thiết thực, khả thi cho Hà Nội, nhằm quy hoạch lại Thủ đô làm giảm ùn tắc giao thông; tăng cường trật tự đô thị; giảm ô nhiễm nguồn nước và không khí, giải quyết tình trạng ngập úng và rủi ro khí hậu.

Phát biểu tại tọa đàm, Trung tướng, GS.TS Trần Vi Dân, Ủy viên kiêm Phó Tổng Thư ký Hội đồng Lý luận Trung ương, cho biết: Chính phủ đã ban hành và tổ chức triển khai chiến lược phòng ngừa ứng phó với các thách thức đe dọa an ninh phi truyền thống. Việt Nam là một trong số ít quốc gia xây dựng được một chiến lược tổng thể, tích hợp và bao quát, và chiến lược sẽ tiếp tục được bổ sung, hoàn thiện trong thực tiễn triển khai và các hoạt động cụ thể.

Trung tướng, GS.TS Trần Vi Dân cho rằng, Hà Nội đang phải đối mặt đồng thời với hai nhóm thách thức an ninh phi truyền thống.

Thứ nhất là những thách thức xuất phát từ tự nhiên, bao gồm thiên tai, các vấn đề về đất đai, nguồn nước, môi trường không khí, dịch bệnh…

Thứ hai là các thách thức do con người trực tiếp tạo ra, như tội phạm và những nguy cơ mới về an ninh, trật tự trong bối cảnh một đại đô thị, đại trung tâm.

Những thách thức này đang xuất hiện với nguyên nhân và điều kiện hoàn toàn mới, nhiều yếu tố trước đây chưa thể lường hết. Có những vấn đề vốn không mới, song hiện nay tính chất phức tạp hơn, mức độ và hậu quả nghiêm trọng hơn, đặc biệt là tốc độ diễn biến ngày càng nhanh, đòi hỏi cách tiếp cận và giải pháp kịp thời, phù hợp hơn.

Do đó, điều quan trọng trước hết là phải trả lời được những câu hỏi căn bản: Các vấn đề này hình thành và phát triển trên cơ sở những quy luật nào? Cần làm rõ, cả về phương diện lý luận lẫn thực tiễn, những nguyên nhân và điều kiện làm nảy sinh các thách thức an ninh phi truyền thống. Trên cơ sở đó, mới có thể đề xuất các giải pháp, kiến nghị xác đáng với Đảng, Nhà nước và chính quyền Thành phố nhằm xử lý vấn đề một cách căn cơ, bền vững.

Trung tướng, GS.TS. Trần Vi Dân cho rằng, việc quản trị, quản lý và xử lý các thách thức này đòi hỏi một cách tiếp cận tổng thể, một bài toán mang tính hệ thống, được đặt trong khuôn khổ của chiến lược chung, thống nhất và dài hạn.

Theo Trung tướng, GS.TS Trần Vi Dân, công tác tuyên truyền, vận động giữ vai trò đặc biệt quan trọng, nhất là hướng tới thế hệ trẻ, những người sống với tương lai, có khả năng tiếp nhận và thay đổi nhận thức nhanh hơn. Khi nhận thức của lớp trẻ được nâng cao, những chuyển biến tích cực sẽ dần lan tỏa tới mỗi gia đình và toàn xã hội.

“Vì vậy, công tác tuyên truyền cần phải đi trước một bước. Bên cạnh việc nhận diện rõ vấn đề, chỉ ra những thách thức đang đặt ra, thì việc vận động quần chúng nhân dân, tạo sự đồng thuận xã hội và chuẩn bị nền tảng nhận thức là yếu tố then chốt, quyết định hiệu quả của quá trình triển khai các chiến lược trong thực tiễn”, Trung tướng, GS.TS Trần Vi Dân đề xuất.

Cũng tại tọa đàm, ông Khuất Việt Hùng, Chủ tịch HĐTV Công ty TNHH MTV Đường sắt Hà Nội đề xuất cần gỡ vướng cho Hà Nội trong quản trị đô thị, từ đó có khuyến cáo với Hà Nội về "Mô hình quản trị đô thị dựa trên dữ liệu".

Đô thị gọi chung là không gian hoạt động của con người. Để các hoạt động diễn ra được thì hạ tầng là chính và định hình, định dạng đô thị, cung cấp không gian và điều kiện để bảo đảm các hoạt động của con người như: giao thông, năng lượng, nước, viễn thông liên lạc... Muốn có hạ tầng xã hội, phải có hạ tầng kỹ thuật. Tuy nhiên, Hà Nội hiện nay vẫn chưa có mô hình giao thông và cũng cần xem đã có các mô hình về thủy văn, không khí, phát sinh quản lý chất thải chưa. Trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, thành phố Hà Nội nên tập trung mạnh xây dựng các mô hình này bởi chúng ta có năng lực mạnh về công nghệ thông tin, công nghệ số. Từ đó có cơ chế đặc biệt cho các mô hình và để đến năm 2026 có được dự thảo về những mô hình này.

Ông Khuất Việt Hùng dẫn số liệu một khảo sát nhóm quy mô nhỏ ở Hà Nội (khoảng 8.000 người) cho thấy: Hệ số đi lại bình quân của một người là 3,5 chuyến/ngày; cự li dưới 6 km là 70,7%; xe máy chiếm 68,9% nhu cầu đi lại; ô tô chiếm 8,6% nhu cầu đi lại. Tuy nhiên về diện tích lòng đường, xe máy lại chiếm rất ít, ô tô chiếm 70%. Như vậy cần có giải pháp hiệu quả để giảm ách tắc giao thông trên địa bàn Hà Nội. Đến năm 2050 cơ cấu đi lại sẽ như thế nào, bao nhiêu phần trăm đường bộ, bao nhiêu phần trăm đường sắt, bao nhiêu phần trăm phi cơ giới... Để giải quyết được những vấn đề này phải có mô hình.

"Trong các quy hoạch đô thị, giao thông của Hà Nội hiện chưa có một mô hình giao thông cụ thể nào để tích hợp, kết nối với nhau. Nếu không có một mô hình giao thông gắn với đô thị; mô hình cấp nước, thoát nước với sử dụng đất; năng lượng gắn với sử dụng đất, mô hình thủy văn... thì không thể có tầm nhìn đến 2050", ông Khuất Việt Hùng bày tỏ. 

PGS.TS Lê Văn Chín, Trưởng khoa Kỹ thuật Tài nguyên nước kiêm Viện trưởng Viện Kỹ thuật Tài nguyên nước, cho biết: Theo Quyết định số 725/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 10/5/2013 về Quy hoạch thoát nước Thủ đô Hà Nội, tổng công suất thoát nước của toàn thành phố được xác định là khoảng 1.325 m³/giây. Điều này có nghĩa là trong một thời gian rất ngắn, chỉ khoảng hơn 1 giây, hệ thống phải bơm và tiêu thoát ra ngoài sông Hồng, sông Đáy trên 1.000 m³.

Theo quy hoạch, tổng diện tích hồ điều hòa của Hà Nội cần đạt khoảng gần 5.500 ha. Trong đó, riêng khu vực nội đô có yêu cầu công suất tiêu thoát khoảng 503 m³/giây. Tuy nhiên, đến nay, tổng công suất của các trạm bơm đã được đầu tư, xây dựng mới chỉ đạt khoảng 432 m³/giây, tương đương khoảng 32% so với yêu cầu theo quy hoạch. Tỉ lệ diện tích hồ điều hòa hiện mới đạt khoảng 18%, tức là chỉ hơn 1.000 ha. Đối với khu vực nội đô, công suất tiêu thoát hiện mới đạt khoảng 234 m³/giây, tương đương 46% so với nhu cầu đặt ra. Đây là những con số phản ánh rõ những hạn chế hiện nay của hệ thống thoát nước đô thị.

PGS.TS Lê Văn Chín đề xuất một số nhóm giải pháp, gồm hai nhóm chính là giải pháp công trình và giải pháp phi công trình. Đối với giải pháp công trình, tập trung vào ba nội dung chủ yếu: Đẩy mạnh đầu tư xây dựng hệ thống thoát nước theo Quy hoạch 275 đã được phê duyệt; hoàn thiện và triển khai các đề án xử lý các điểm ngập úng cục bộ; triển khai đồng bộ công tác quy hoạch và quản lý cao độ san nền, thoát nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050; đồng thời thí điểm áp dụng mô hình thoát nước đô thị bền vững.

Đối với giải pháp phi công trình, trước hết là định hướng quy hoạch hệ thống thoát nước theo tư duy "thuận thiên", ưu tiên khai thác lợi thế tự nhiên, tăng khả năng thích nghi, giảm rủi ro và tôn trọng không gian của nước. Bên cạnh đó, cần tăng cường công tác quản lý đô thị thoát nước thông qua hệ thống quản trị ngập thông minh, nhằm tối ưu hóa vận hành toàn hệ thống.

Trung tá, TS. Đào Việt Long, Phó Trưởng phòng Cảnh sát Giao thông (CSGT) Công an Thành phố Hà Nội cho biết, thực hiện chỉ đạo của Bí thư Thành ủy, Công an Thành phố được giao nhiệm vụ cơ quan thường trực trong việc phối hợp xác định và tham gia giải quyết các điểm nghẽn lớn của Thủ đô, trong đó có ùn tắc giao thông.

Theo Trung tá Đào Việt Long, đối với lĩnh vực giải quyết ùn tắc giao thông, Công an Thành phố nói chung và Phòng Cảnh sát giao thông nói riêng xác định còn tồn tại một số điểm nghẽn chủ yếu như sau: Điểm nghẽn về cơ sở pháp lý trong quản lý và tổ chức giao thông đô thị; điểm nghẽn về kết cấu hạ tầng giao thông; điểm nghẽn trong tổ chức và quy hoạch giao thông, bao gồm sự chưa đồng bộ giữa quy hoạch không gian đô thị và quy hoạch giao thông vận tải; điểm nghẽn về vận tải hành khách công cộng và quản lý nhu cầu giao thông; điểm nghẽn về ý thức chấp hành pháp luật và văn hóa giao thông và điểm nghẽn về cơ chế phối hợp liên ngành, hiện chưa có một đầu mối thống nhất, đủ thẩm quyền và trách nhiệm trong quản lý giao thông đô thị. Vấn đề này đang từng bước được rà soát, hoàn thiện.

Trên cơ sở đó, trước mắt, Công an Thành phố đã xác định 7 nhóm giải pháp trọng tâm, gồm: Đổi mới nội dung, hình thức tuyên truyền pháp luật về trật tự, an toàn giao thông; khắc phục tình trạng lưu lượng giao thông vượt quá năng lực kết cấu hạ tầng, trong đó nhiều tuyến đường có lưu lượng cao gấp 2–3 lần thiết kế, cá biệt như Vành đai 3 trên cao có thời điểm vượt từ 8 đến 20 lần; quản lý chặt chẽ hoạt động thi công các công trình giao thông đang khai thác; tổ chức lại giao thông, giảm xung đột tại các nút giao phức tạp, trọng điểm; xử lý nhanh các sự cố giao thông, đặc biệt trong điều kiện thời tiết bất lợi, mưa bão, ngập úng; xử lý nghiêm, triệt để các hành vi vi phạm là nguyên nhân trực tiếp gây ùn tắc; huy động đồng bộ các lực lượng, tăng cường phối hợp và giám sát thực hiện. Về lâu dài, Công an Thành phố đã tham mưu cho Thành ủy 8 nhóm giải pháp chiến lược, để giải quyết căn cơ, triệt để ùn tắc giao thông...