Những đài tưởng niệm thiêng liêng
Đất Quảng Trị quê tôi không xa lắm với Hà thành, nơi tôi đang sống và làm việc, nhưng tôi ít khi rảnh để nghỉ phép hay lãng du nên mỗi lần ghé về quê chỉ được một hai hôm, nhưng lần nào cũng vậy, tôi mất một buổi lên nghĩa trang.
Mà nghĩa trang ở đất này thì quá lớn, quá nhiều, bởi thế những khi không nhớ hết mộ bạn thì việc tôi làm duy nhất là thắp mấy nén nhang cắm nơi đầu gió, may gửi lòng nhớ thương đến hết thảy bạn tôi đồng niên và vong niên, có tên và chưa có tên còn nằm dưới ba tấc đất.
Năm ngoái tôi đi cùng vị TBT báo và mấy anh em cơ quan về tưởng niệm. Chuyến đi ấn tượng quá với tôi bởi trong đoàn đi có em tôi, một thế hệ chưa biết đến tiếng nổ đạn bom. Em tôi sinh ra lúc tiếng súng miền
Tôi về để tưởng niệm. Vâng! Tưởng niệm bạn bè, tưởng niệm Tổ tiên miền Châu Lý đã anh dũng kiên cường bám đất này như cái eo lưng Tổ quốc mà dựng xây gìn giữ. Nhà văn Xuân Đức, người đã sống và chiến đấu đôi bờ sông Bến Hải. Anh như nhân chứng cho mọi biến cố đất này, giữa đôi bờ
Xuân Đức từng làm chủ tế trong lần Tưởng niệm liệt sĩ đôi bờ Bến Hải. Bài văn tế năm nào giờ vẫn rưng rưng niềm cảm động thành kính. Có nơi đâu trên thế gian này lắm đau thương oanh liệt như nơi đây? Có lẽ từ hình ảnh ý tưởng ấy mà có hẳn tua du lịch DMZ, du lịch về nơi đối đầu của cuộc chiến dai dẳng nhất, khốc liệt nhất giữa Việt
Năm nay, kỷ niệm Ngày Chủ tịch Cuba Phi đen sang thăm miền Nam Việt
Đêm ấy, ông đã ngủ lại căn cứ Ủy ban Trung ương Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam tại Cam Lộ. Người lãnh tụ đảo quốc Cu ba đã ngủ nguyên như vậy, trên võng dù, trong hầm chữ A với quân phục giải phóng, súng ngắn bên hông…
Khi xe chở Phi đen trở ra cầu Hiền Lương thì từ cánh đồng bom nổ chạm mỹ đã nổ làm cô Hương một du kích phá bom khai hoang canh tác bị thương. Vị nguyên thủ đã tận mắt chứng kiến cảnh ấy, ông bế cô gái lên xe mình chở vào Bệnh viện Việt
Tháng tư này người khắp xứ đổ về Quảng Trị, không phải đi trẩy hội mà đi hành hương về miền tưởng niệm. Hai nghĩa trang quốc gia. Mấy chục nghĩa trang huyện và xã. Cái nào cũng… hoành tráng. Chao ôi! Sự hy sinh lớn quá, nỗi đau lớn quá, mà người Quảng Trị thì nghèo nên lòng thành "chật bụng không chật chi nhà".
Năm nào cũng đón vài vạn thân nhân liệt sĩ, những người cha mẹ tìm con, vợ tìm chồng giữa âm dương cách biệt. Cái nhà đón tiếp thân nhân liệt sĩ được ví với khách sạn ba sao mà có người đùa gọi là ba không: Không lấy tiền ở, không lấy tiền ăn, không lấy tiền xe thăm nghĩa trang…
Ban Giám đốc có trách nhiệm người thân liệt sĩ như người nhà mình ghé thăm quê. Đãi cơm rau, mắm ruốc, rồi đưa đi những nghĩa trang lớn nhỏ thắp hương hay tìm mộ… Bao nhiêu câu chuyện cảm động về tình cảm thiêng liêng của người đương sống với người bỏ mình vì nước đã được kể từ nơi này.
Bạn tôi, anh Lê Bá Dương đương làm ở Báo Văn hóa. Anh là lính giải phóng quân Quảng Trị. Cậu con trai xứ Nghệ này đã trốn nhà vào bộ đội lúc mới 15 tuổi. Lập nhiều chiến công, nhiều lần dũng sĩ. Nhưng bây giờ anh dành thời gian một năm vài lần về Đông Hà vô Quảng Trị để làm lễ tưởng niệm đồng đội mình...
Lần ra Hà Nội gần đây họp cơ quan, anh đem tám ảnh Bác Hồ có bút tích chính anh viết quyết tâm thư trước khi vào trận mới. Bức ảnh Bác vô giá ấy qua tay đồng đội và ba mươi bảy năm sau lại được anh tìm thấy để trao cho Bảo tàng Ký ức chiến tranh.
Cuối tháng tư này anh lại lên mạng thư ngỏ mời tất cả bạn bè chiến đấu Trung đoàn 27 Gio -
Tôi vô Quảng Trị. Lễ thả hoa trên sông năm nay được bắt đầu từ bến sông Thạch Hãn nhưng trên cầu cảng mới. Người ta đã xây thành bến thả hoa. Hoa đăng, hoa tươi được người về thả xuống. Sông nhận hết và chuyển hết về xuôi, về xa cho những linh hồn phiêu dạt, rằng người hôm nay tưởng nhớ người đã khuất. Những anh hùng đã được phong và chưa được phong, họ không phàn nàn hay đòi hỏi gì đâu.
Tháng tư ngồi với hoạ sĩ Lê Trí Dũng, anh lính từng chiến đấu ở Quảng Trị năm nào để nhắc nhớ bạn bè một thuở tài hoa ra trận bây giờ ai còn ai mất. Chúng tôi nâng chén tưởng niệm bạn Hoàng Thượng Lân, đứa con yêu của nhà báo Hoàng Nguyến Ái đã không về ngày Quảng Trị im súng. Người từ Quảng Trị về bây giờ có người làm Bộ trưởng, người làm lãnh đạo ngành, lãnh đạo tỉnh. Lại có người có chức trọng quyền cao không giữ nổi mình để phải "chết" giữa thời bình…
Tháng tư về thăm mẹ. Mẹ khóc. Nhưng mẹ tôi không khóc mừng tôi lành lặn đến bây giờ, hay khóc tôi còn sông hồ lưu lạc giữa đời thường mà khóc cho bạn tôi, những đứa con bộ đội của mẹ ngã xuống sau từng đêm vào trận. Mẹ đã khóc mấy mươi năm, lá vàng trên cây khóc lá xanh rụng xuống. Biết bao mùa lá xanh không về cội.
Quảng Trị đã gồng mình lên đi qua bão lửa chiến chinh bao nhiêu đận. Bây giờ thì Đông Hà, thị xã Quảng Trị đã lại tấp nập phố phường. Những Gio Linh, Cam Lộ đã lại ngút ngàn xanh cao su hồ tiêu. Hướng Hoá - Khe Sanh cà phê đương cho những mùa quả đem về thơm thảo đất hiến cho người.
Bây giờ Triệu Phong, Hải Lăng lại rộn rã mùa gặt mới… Quảng Trị còn phải gồng mình gánh trách nhiệm chăm lo nơi yên nghỉ của hàng chục vạn người con ưu tú các miền đất khác đã hy sinh ở đất này... Vâng, miền đất đền đài ấy sẽ ghi dấu lịch sử để lịch sử đừng lãng quên, để lịch sử có nơi về tưởng niệm