Diễn biến bất ngờ trên chính trường Israel: Ông Gantz lại được trao cơ hội
Diễn biến bất ngờ trên chính trường Israel bắt đầu từ hôm 15-3 khi Tổng thống Rivlin tham vấn lãnh đạo của các đảng phái chính trị về việc chọn ai giữa hai ông Benjamin Netanyahu của đảng Likud và Benny Gantz của đảng Xanh và Trắng (Blue and White) để trao quyền thành lập chính phủ. Kết quả là ông Gantz đã nhận được sự ủng hộ của 61 nghị sĩ trong tổng số 120 nghị sĩ Quốc hội.
Đối với Thủ tướng Netanyahu thì đây là lần thứ ba ông đối mặt nguy cơ chấm dứt giai đoạn nắm quyền lực. Đảng Likud của ông giành chiến thắng trong cuộc bầu cử vừa rồi và bản thân ông cũng tự tin sẽ được tín nhiệm. Tuy nhiên, uy tín của ông Netanyahu trong bầu cử vừa qua giảm sút và liên minh các đảng cánh hữu của ông không đảm bảo đủ quá bán để có thể tự đứng ra thành lập chính phủ.
Mặt khác, có lẽ chiêu bài lợi dụng tình hình đại dịch COVID19 để hy vọng lôi kéo cử tri, các đảng phái chính trị nhằm tiếp tục nắm quyền của ông Netanyahu đang phản tác dụng. Giữa lúc dân chúng Israel đang hoang mang lo sợ, ông Netanyahu đưa ra một “sáng kiến” mà ông tin rằng đối thủ Gantz sẽ khó lòng từ chối: kêu gọi thành lập “chính phủ tình trạng khẩn cấp quốc gia” hoạt động có thời hạn cho đến khi hết dịch COVID19. Và chính phủ đó lại do chính ông Netanyahu lãnh đạo.
Ban đầu, ông Gantz không còn cách nào khác là lên tiếng đồng ý đàm phán thành lập “chính phủ tình trạng khẩn cấp quốc gia” với đảng Likud của ông Netanyahu. Tuy nhiên, đến ngày 13-3, ông Gantz cho biết ông chưa nhận được sự liên lạc cụ thể nào từ phía đảng Likud và các điều khoản cho việc thành lập chính phủ đó cũng không được cung cấp rõ ràng.
Ông Gantz cho rằng không có sự nghiêm túc trong đề xuất “chính phủ tình trạng khẩn cấp quốc gia” của ông Netanyahu. Ngoài ra, nhiều người trong giới chính trị cũng đã nhận ra và chỉ trích ông Netanyahu lợi dụng tình hình dịch bệnh COVID19 để thao túng chính trị vì lợi ích cá nhân mình.
Chính trường Israel đang trải qua một giai đoạn khủng hoảng chưa từng có trong lịch sử. Hai đối thủ chính trị hàng đầu là ông Netanyahu và ông Gantz đều đang quyết tâm tranh đoạt chiếc ghế Thủ tướng. Trước cuộc bầu cử ngày 2-3, cả hai ông Netanyahu và Gantz cũng từng nỗ lực thành lập chính phủ liên hiệp chia sẻ quyền lực nhưng tất cả đều thất bại do các đảng phái không thể thu hẹp khoảng cách chính trị.
| Ông Benny Gantz được trao cơ hội lần 2. |
Thậm chí Tổng thống Rivlin đã từng đích thân làm trung gian đàm phán giữa 2 đảng Likud và “Blue and White” nhưng cũng không thể giúp hai bên đi đến thỏa thuận nào, bởi không thể quyết định ông Netanyahu hay ông Gantz ngồi vào ghế thủ tướng.
Ông Gantz muốn giành chiếc ghế rhủ tướng để chấm dứt giai đoạn cầm quyền của đối thủ, đồng thời mở ra giai đoạn mới, mang lại những thay đổi về nhiều mặt cho đất nước vốn đã bị giam hãm trong lối mòn chính trị của ông Netanyahu.
Ông Netanyahu càng cần chiếc ghế đó hơn. Nó không chỉ giúp ông kéo dài thêm thời gian lãnh đạo đất nước vốn đã là kỷ lục, với 13 năm, mà còn là cách để ông né tránh các phiên tòa xét xử các tội danh trong 3 vụ án khác nhau. Nếu tiếp tục làm Thủ tướng, ông Netanyahu có thể hoặc là yêu cầu hoãn xét xử, hoặc là tìm cách cho ra đời quy định miễn trừ buộc tội đối với ông.
Việc ông Gantz được chỉ định thành lập chính phủ không có nghĩa là ông Netanyahu hết cơ hội hay bảo đảm chắc chắn rằng ông Gantz sẽ là thủ tướng mới của Israel. Muốn làm thủ tướng thì ông Gantz sẽ phải mất 6 tuần đàm phán thành lập liên minh các đảng phái cầm quyền hội đủ đa số ghế trong Quốc hội. Đây mới chính là phần việc vô cùng khó khăn, đòi hỏi ông Gantz phải nỗ lực nhiều mặt. Đành rằng 61 nghị sĩ đã tuyên bố ủng hộ ông nhưng điều đó cũng không bảo đảm họ chắc chắn sẽ đứng vào liên minh chính phủ của ông, bởi nhiều lý do.
Trước hết, trong số các đảng phái người Arab ủng hộ ông, với 15 ghế trong Quốc hội, chưa hẳn tất cả sẽ đồng ý tham gia vào chính phủ của ông. Lý do được cho là các đảng phái Arab này không hoàn toàn đứng về phe với ông Gantz bởi khác biệt sâu sắc về lý tưởng, mà chủ yếu họ ủng hộ ông nhằm đánh bại kẻ thù chính trị của họ là ông Netanyahu.
Hơn nữa, trong số các chính khách ủng hộ ông Gantz có cựu Bộ trưởng Quốc phòng Avigdor Lieberman và đảng cực hữu Yisrael Beiteinu của ông, mà ông này và ông Yisrael Beiteinu thì lại xem người Arab là “khủng bố”, nhất quyết không ngồi chung. Như thế có nghĩa là rất khó dung hòa giữa hai thái cực chính trị này, một trở ngại lớn cho ông Gantz.
Ở lần bầu cử trước, ông Gantz giành chiến thắng và được trao quyền thành lập chính phủ nhưng đã không lập được liên minh cũng do các đảng phái Do Thái và Arab không thể dung hòa với nhau. Có lúc tưởng chừng ông Gantz có thể thành lập chính phủ thiểu số với sự ủng hộ từ bên ngoài, với 15 ghế đại biểu Arab. Thế nhưng vào phút chót, một trong những nghị sĩ Arab này đã từ chối tham gia, khiến ông Gantz thất bại.
Ngày 16-3, ông Gantz đã gọi điện thoại cho lãnh đạo của tất cả các đảng phái trong Quốc hội để kêu gọi thành lập liên minh chính phủ mới, trong đó có lãnh đạo liên danh Arab Ayman Odeh. Tuy nhiên, không ai xác nhận ông Gantz có mời liên danh Arab tham gia chính phủ hay không. Tổng thống Rivlin một lần nữa đã kêu gọi hai ông Gantz và Netanyahu đàm phán liên minh với nhau với hy vọng phá vỡ bế tắc chính trị kéo dài từ cuối năm 2018.
Tuy nhiên, ông Gantz đã tuyên bố sẽ không đứng chung liên minh với vị Thủ tướng bị truy tố hình sự và đang vận động Quốc hội để ban hành quy định cấm tham gia thành lập chính phủ đối với người bị truy tố hình sự như ông Netanyahu.