Iceland: Chính phủ sụp đổ vì thư giới thiệu
Trong thông báo của mình, Thủ tướng Bjarni Benediktsson cho rằng, trước mắt ông không thấy có khả năng nào để lấy lại thế đa số để chính phủ của ông tiếp tục tồn tại. Đây là chính phủ có tuổi thọ ngắn nhất trong lịch sử Iceland: bắt đầu nhậm chức cách đây 9 tháng sau khi đảng Độc lập (Independence) của Thủ tướng Benediktsson thành lập liên minh cầm quyền cùng với hai đảng nhỏ là Tương lai Tươi sáng (Bright Future) và đảng Cải cách (Reform), chiếm 32 trên tổng số 63 ghế trong Quốc hội.
Thời gian tổ chức cuộc bầu cử được Thủ tướng Benediktsson dự kiến là tháng 11. Đảng còn lại trong liên minh là đảng Cải cách cũng nêu quan điểm ủng hộ bầu cử sớm, cho rằng đây là cách duy nhất có thể hành động vào lúc này.
Sự sụp đổ chính phủ của Thủ tướng Benediktsson bắt nguồn từ việc đảng Tương lai Tươi sáng tuyên bố rút khỏi liên minh cầm quyền ngay hôm 15-9. Trong tuyên bố của mình, đảng Tương lai Tươi sáng nói rằng, lý do đảng này buộc phải rút lại sự hợp tác là vì chính phủ của Thủ tướng Benediktsson đã vi phạm nghiêm trọng sự tín nhiệm.
Lời cáo buộc này xuất phát từ việc chính phủ của Thủ tướng Benediktsson đã giấu nhẹm, không thông báo công khai về việc cha của Thủ tướng Benediktsson, ông Benedikt Sveinsson, đã viết một bức thư bảo lãnh cho một người bạn già để giúp ông này xóa án tích. Vụ việc xảy ra hồi tháng 7-2017, nhưng Bộ trưởng Tư pháp Sigridur Andersen đã cố tình giữ kín, không công khai cho đến khi một ủy ban trong Quốc hội ra lệnh buộc ông phải công bố.
Sau khi được Bộ trưởng Tư pháp Andersen tường trình sự việc, Thủ tướng Benediktsson đã thông báo lại với lãnh đạo hai đảng trong liên minh cầm quyền, từ đó khiến đảng Tương lai Tươi sáng quyết định rút khỏi liên minh.
| Thủ tướng Iceland Bjarni Benediktsson. |
Hôm 15-9, cha của Thủ tướng Benediktsson, ông Benedikt Sveinsson, xác nhận việc mình đã viết một bức thư giới thiệu như báo chí nêu. Lá thư đó ông gửi lên tòa án để giúp bạn mình là Hjalti Sigurjon Hauksson xóa án tích nhằm có thể tìm kiếm công ăn việc làm. Theo quy định của pháp luật Iceland, một người bị truy tố hình sự và bị tuyên án tù, sau khi thụ án có thể yêu cầu tòa án “phục hồi danh dự”.
Thủ tục để phục hồi danh dự được quy định là phải có một thư giới thiệu của một người bạn thân, trong đó đề nghị phục hồi danh dự cho đương sự. Khi đã được tòa án phục hồi danh dự, đương sự đương nhiên được xóa án tích.
Vấn đề gây “bão” chính là người viết thư giới thiệu là ông Sveinsson, cha của Thủ tướng Benediktsson, và người bạn thân của ông phạm một tội mà xã hội phương Tây không thể chấp nhận. Đó là vào năm 2004, ông Hauksson đã bị truy tố hình sự về tội hiếp dâm trẻ em và bị tòa án tuyên mức án tù 5 năm. Ông đã thụ án xong, nhưng do còn án tích nên không thể nộp hồ sơ xin việc làm ở bất cứ nơi đâu.
Xã hội phương Tây rất xem trọng lý lịch quá khứ của bản thân một người, đặc biệt là tại các quốc gia vùng Bắc Âu, tội ấu dâm bị xem là một tội không thể tha thứ, vì thế mà nghị trường Iceland coi đây là một vụ bê bối lớn.
Trong lời trần tình trước báo chí hôm 15-9, ông Sveinsson cho rằng, ông chỉ thuần túy viết thư để ủng hộ người bạn của mình, không hề có mục đích gì khác. Bản thân Thủ tướng Benediktsson cũng bày tỏ quan điểm không ủng hộ việc cha mình viết thư giới thiệu cho bạn và tuyên bố không biện minh cho hành động này. Tuy nhiên, dư luận báo chí và giới chính trị ở Iceland vẫn không chấp nhận việc làm của ông Sveinsson, bởi vì ông là cha của Thủ tướng Benediktsson.
Thông tin về việc chính phủ sụp đổ và bầu cử sớm đã tác động tức thì đến thị trường tài chính Iceland vốn rất nhạy cảm kể từ sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, với đồng crown Iceland mất giá 1% so với đồng euro và USD. Trong khi đó, chuyên gia kinh tế Stephen Brown của tổ chức nghiên cứu Capital Economics cũng cho rằng, việc thay đổi chính phủ sắp tới có thể làm đảo lộn chương trình cải cách khung chính sách tiền tệ của Iceland.
Chương trình này đang được chính phủ của Thủ tướng Benediktsson triển khai, và ông Benediktsson đã yêu cầu các chuyên gia hiến kế các phương án lựa chọn để định hình chính sách tiền tệ ổn định lâu dài cho Iceland, trong đó có việc niêm đồng crown theo đồng euro hoặc đồng bảng Anh nhằm giữ ổn định đồng tiền này và ngăn ngừa tình trạng đồng tiền làm mất ổn định nền kinh tế đất nước. Theo Ngân hàng Trung ương Iceland, từ đầu năm đến nay, ngân hàng này đã 4 lần cắt giảm lãi suất để kiềm hãm bớt sự trồi sụt bất ổn của đồng crown.
Kinh tế du lịch tăng trưởng mạnh thúc đẩy đà hồi phục của nền kinh tế sau khủng hoảng 2008 đã khiến cho giá trị của đồng crown tăng vọt so với các đồng tiền mạnh khác, làm nảy sinh nguy cơ tăng trưởng nóng, đồng thời gây bất lợi cho xuất khẩu của Iceland.
Số phận Chính phủ Iceland hiện tại không nằm trong tay Thủ tướng Benediktsson, tất cả còn tùy thuộc vào quyết định cuối cùng của Tổng thống Gudni Johannesson. Theo luật Iceland, Tổng thống sẽ quyết định việc thành lập chính phủ và ấn định ngày bầu cử Quốc hội. Trong trường hợp hiện tại, nếu Tổng thống Johannesson chấp thuận lời kêu gọi bầu cử sớm của Thủ tướng Benediktsson, có khả năng ông sẽ yêu cầu chính phủ đương nhiệm tiếp tục đảm trách công việc điều hành đất nước cho đến khi chính phủ mới được hình thành sau bầu cử.
Nhưng đồng thời Tổng thống Johannesson cũng có thể yêu cầu các đảng phái khác thành lập liên minh đa số để thành lập chính phủ mới mà không cần phải tổ chức cuộc bầu cử.