"NATO phiên bản Mỹ Latinh"

Đầu năm 2000, dựa trên mô hình của Khối quân sự Bắc Đại Tây Dương (NATO) - Tổng thống (TT) Venezuela Hugo Chavez đã đưa ra sáng kiến thành lập một khối NATO tại khu vực châu Mỹ Latinh và chỉ rõ là để chống lại “chủ nghĩa đế quốc” của Mỹ và ngăn chặn những cuộc khủng hoảng chính trị trong khu vực.

Mặc dù không sôi nổi nhưng trong suốt 8 năm, TT Chavez vẫn âm thầm thực hiện ý tưởng này. Ngày 26/1/2008, trong bài phát biểu nhân dịp thành lập ALBA (Tổ chức Sự lựa chọn Boliva cho châu Mỹ với mục tiêu thúc đẩy sự phát triển của các nước thành viên) tại thủ đô Caracas của Venezuela, TT Hugo Chavez nhấn mạnh: “Đã đến lúc chúng ta cần suy nghĩ lại, tái khởi động những tiến trình đàm phán đã bị bỏ quên hoặc chưa được quan tâm đúng mức giữa các nước trong khu vực Mỹ Latinh mà cuộc khủng hoảng chính trị mới đây là một minh chứng rõ nét nhất sự thiếu vắng một đường lối chính trị chung cho cả khu vực”.

Tuy nhiên, phải chờ đến khi cuộc khủng hoảng chính trị giữa Colombia với 2 quốc gia láng giềng là Venezuela và Ecuador nổ ra hồi đầu năm 2008 thì việc thành lập khối quân sự này mới được các quốc gia trong khu vực xem là cần thiết hơn bao giờ hết.

Cuộc khủng hoảng này đã khiến quan hệ ngoại giao giữa Colombia và Ecuador bị cắt đứt, và suýt nữa đẩy cả khu vực Mỹ Latinh vào một cuộc khủng hoảng chính trị-quân sự.

Chẳng thế mà trong chuyến thăm Brazil hồi tháng 3/2008, tức là ít ngày sau khi căng thẳng Venezuela-Comlombia dịu xuống, TT Hugo Chavez đã dành gần như toàn bộ chương trình nghị sự để thảo luận với người đồng nhiệm Brazil Lula da Silva về dự án phòng thủ và an ninh chung này.

Brazil và Venezule là hai quốc gia có tầm ảnh hưởng lớn tại khu vực Mỹ Latinh. Trong cuộc đối đầu giữa Colombia với Venezuela và Ecuador trước đó, Brazil đã thể hiện được vai trò quan trọng trong việc giải quyết khủng hoảng.

Nên vừa muốn ủng hộ đề xuất trên của TT Chavez, Brazil vừa muốn thắt chặt hơn nữa mối quan hệ song phương với Venezuela để chứng tỏ mình là một đối tác quan trọng trong khu vực với Mỹ.

Sau 9 năm đàm phán, Bộ trưởng Quốc phòng của 12 nước thành viên thuộc Liên minh các quốc gia Nam Mỹ (gọi tắt là UNASUR) bao gồm Argentina, Bolivia, Brazil, Chile, Colombia, Ecuador, Guyana, Paraguay, Péru, Suriname, Uruguay và Venezuela đã chính thức phê chuẩn cho ra đời một tổ chức quốc phòng chung (hay còn được báo chí phương Tây gọi là khối NATO phiên bản Mỹ Latinh) trong một hội nghị của khối diễn ra tại thủ đô của Chile ngày 10/3 vừa qua.

Phát biểu tại lễ thành lập, Bộ trưởng Quốc phòng Brazil Nelson Jobim cho biết hoạt động chủ yếu của “Hội đồng quốc phòng” này, trước đó đã được nguyên thủ các quốc gia thuộc UNASUR phê chuẩn, là cảnh báo các cuộc khủng hoảng khu vực và giải quyết những mâu thuẫn phát sinh do ngân sách dành cho quân sự giữa các quốc gia lân bang.

Bộ trưởng Quốc phòng Chile, Jose Goni, cho đây là một sự kiện lịch sử bởi lần đầu tiên tại Mỹ Latinh giới quân sự có một diễn đàn để gặp gỡ và trao đổi. Ông Goni nhấn mạnh: “Cơ quan này sẽ giám sát một cách minh bạch nhất các khoản chi cho quốc phòng của mỗi nước thành viên, từ đó tránh được những nguy cơ xung đột quân sự”.

Theo kết quả một cuộc điều tra độc lập, ngân sách quốc phòng của tất cả các nước thành viên khối ANUSUR đã tăng 25% so với năm ngoái và đạt mức 50 tỉ USD.

Tổ chức quân sự mới được thành lập này sẽ nhóm họp mỗi năm một lần.

Ngoài mục tiêu chính là phối hợp quân sự, “Hội đồng quốc phòng” Mỹ Latinh cũng sẽ là một công cụ hữu hiệu để điều phối các hoạt động nhân đạo trong trường hợp xảy ra thảm họa tự nhiên tại các nước thành viên.

Được biết Mỹ Latinh là khu vực thường xuyên xảy ra động đất và bão lốc. “Đây là một bước tiến mới đòi hỏi tất cả các quốc gia thành viên đều phải cố gắng để có thể phản ứng nhanh chóng khi xảy ra thảm họa” - Bộ trưởng Quốc phòng Argentina, Nilda Garre, nhận xét.

Phản ứng trước việc báo chí phương Tây coi tổ chức quốc phòng vừa được thành lập tại Mỹ Latinh là bản sao của khối NATO, Bộ trưởng Quốc phòng Brazil Nelson Jobim cho biết: “Hội đồng quốc phòng châu Mỹ Latinh không nhắm tới việc hình thành một liên minh quân sự truyền thống. Chúng tôi không có tham vọng xây dựng một lực lượng quân sự giống kiểu NATO bởi lẽ sự tồn tại khối quân sự này là một vấn đề nhiều hơn là một giải pháp”.

Theo Jean - Jacques Kourliandsky, nhà nghiên cứu thuộc Viện Quan hệ quốc tế và chiến lược, Pháp (IFRI), thì “Hội đồng quốc phòng Mỹ Latinh” giống mô hình của Tổ chức Liên Hiệp Quốc nhiều hơn là NATO. Bởi lẽ, hơn cả một khối liên minh quân sự, “Hội đồng quốc phòng Mỹ Latinh” còn có cả một bộ phận dự báo khủng hoảng khu vực, đặt trụ sở tại Brazil.

Trong một diễn biến khác tại khu vực Mỹ Latinh, ngày 10/3 vừa qua, Quốc hội Mỹ thông qua đạo luật bãi bỏ một số giới hạn du lịch và buôn bán với Cuba.

Theo đó, cho phép người Cuba sống tại Mỹ thăm viếng gia đình thường xuyên hơn, dễ dàng hơn trong việc bán sản phẩm nông nghiệp và thuốc men cho Cuba và sẽ bãi bỏ giới hạn chỉ gửi về nước cho thân nhân ở Cuba mỗi tháng chỉ 100USD.

Tuy nhiên, Chính phủ Cuba nói họ hy vọng Tổng thống Barack Obama sẽ thay đổi nhiều hơn nữa. Nhiều người Cuba tin tưởng Mỹ sẽ bãi bỏ chính sách bao vây cấm vận phi lý này