Nigeria: Rối vì tổng thống... mất tích

• Mỹ bán chiến đấu cơ cất cánh không cần đường băng trải nhựa cho Nigeria
• Tổng thống Nigeria công khai tài sản cá nhân

Năm nay 74 tuổi, ông Muhammadu Buhari lên làm Tổng thống Nigeria vào năm 2015, với lời hứa đấu tranh chống nạn tham nhũng và nhóm Hồi giáo cực đoan Boko Haram đang hoành hành ở vùng đông bắc Nigeria. Trước đây, ông cũng từng một lần lãnh đạo đất nước Nigeria, nắm quyền từ một cuộc đảo chính quân sự trong thập niên 80 thế kỷ XX.

Ông bị phế truất bởi một cuộc đảo chính khác. Khi lên nắm quyền lần thứ hai vào năm 2015, Buhari được tung hô như một người chân thành và là một "bàn tay sắt" để giải quyết những vấn đề của Nigeria.

Buhari bắt đầu những chuyến đi Anh vào đầu năm 2017. Chuyến đi đầu tiên của ông được người phát ngôn mô tả một cách đơn giản chỉ là "đi nghỉ mát" và "kiểm tra y tế định kỳ". Từ London trở về Nigeria vào tháng 3-2017, Buhari thừa nhận ông đã bị bệnh nặng và chỉ mới hồi phục một phần và cũng chỉ đảm nhận một phần nhiệm vụ tổng thống.

Tuy nhiên, đã hơn hai tháng nay, người ta không còn nhìn thấy Tổng thống Buhari do ông phải tiêp tục ở lại London để điều trị bệnh và cũng không được biết kế hoạch khi nào thì ông sẽ quay trở về nước.

Sự vắng bóng để điều trị bệnh trong nhiều tháng liền của Tổng thống Buhari đã khiến dư luận nhớ lại trong quá khứ nước này cũng từng rơi vào trường hợp chính trường nhốn nháo vì tổng thống... mất tích. Đó là vào năm 2009, Tổng thống Umaru Yar'Adua bỗng dưng biến mất trong nhiều tháng liền mà không ai biết lý do.

Chính phủ Nigeria khi đó cũng ém thông tin, không nói rõ tình trạng tổng thống ra sao cho dân chúng biết. Rốt cuộc khi Tổng thống Umaru Yar'Adua qua đời thì sự thật mới được công khai: ông đã vắng mặt vì đi trị bệnh ở nước ngoài.

Các phụ tá của ông Buhari đã không tiết lộ thông tin nào về chuyến đi trị bệnh ở London của ông và căn bệnh mà ông đang phải điều trị. Cách đây một tháng, sau chuyến sang London thăm chồng trở về, bà Đệ nhất phu nhân Aisha Buhari cũng đã trấn an dư luận rằng ông Buhari đang hồi phục tốt, nhưng bà không cung cấp cho báo chí hình ảnh nào về ông Buhari tại London. Cách đây một tuần, bà Aisha lại sang London thăm chồng nhưng không có thông tin gì.

Trong bộ sậu lãnh đạo cấp cao của đảng All Progressives Congress (APC) đã xuất hiện những thông tin lan truyền về tình trạng bệnh tật của Tổng thống Buhari và liệu ông có còn khả năng lãnh đạo đất nước hay không. Tâm lý nghi ngại, bất an đã xuất hiện trong hàng ngũ lãnh đạo cấp cao đảng APC về khả năng xảy ra cuộc tranh giành quyền kiểm soát chính phủ.

Thậm chí trên báo chí Nigeria đã xuất hiện một số thông tin về âm mưu đảo chính, tranh giành quyền lực do sự vắng mặt của Tổng thống Buhari. Thông tin đó đã khiến cho ban lãnh đạo đảng APC cầm quyền lo lắng. Hồi tháng 5-2017, Bola Timbu, lãnh đạo APC đã kêu gọi quân đội Nigeria bảo vệ hệ thống chính trị đương quyền, ngăn chặn bất kỳ cuộc đảo chính nào nếu có.

Lâu nay, Nigeria có một thông lệ luân phiên lãnh đạo đất nước giữa hai miền Nam và Bắc; sau khi một người miền Nam lãnh đạo, thì sẽ đến lượt một người miền Bắc lãnh đạo. Ông Buhari là người theo đạo Hồi đến từ bang Katsina thuộc miền Bắc Nigeria. Nếu ông không thể tiếp tục lãnh đạo đất nước thì Phó Tổng thống Yemi Osinbajo sẽ kế tục.

Osinbajo là người đến từ vùng Tây Nam Nigeria. Ông đang có uy tín rất cao, nhưng việc ông thay ông Buhari làm Tổng thống Nigeria được dự báo sẽ châm ngòi cho một cuộc chiến quyền lực mới.

Nền kinh tế Nigeria đã lâm vào suy thoái hơn một năm nay, một phần do giá dầu thế giới giảm mạnh làm ảnh hưởng nặng nề đến nền kinh tế phụ thuộc vào dầu mỏ. Thất nghiệp tăng cao trong khi môi trường đầu tư kinh doanh gặp nhiều khó khăn, xuất nhập khẩu trở ngại vì ngoại hối khó khăn. Chính phủ đã cố gắng tiến hành một số giải pháp phối hợp để cải thiện tình hình, như đa dạng hóa mô hình tăng trưởng kinh tế, nâng cao năng suất ngành nông nghiệp...

Sự hoành hành của nhóm khủng bố Boko Haram đã tạo ra một tình trạng khủng hoảng nhân đạo tại vùng đông bắc Nigeria. Đặc biệt, Boko Haram đã tạo ra tình trạng khủng hoảng nghiêm trọng khi bắt cóc 276 nữ sinh Chibok để đòi tiền chuộc cách đây hơn một năm, và cho đến nay vẫn còn 113 nữ sinh bị giam giữ.

Khi Boko Haram thả 82 nữ sinh trong một cuộc trao đổi tù nhân của chính phủ, Tổng thống Buhari đã bay về nước để chào đón các nữ sinh và chụp ảnh lưu niệm với các cô gái. Nhưng kể từ lần đó, người ta đã không còn nhìn thấy ông lần nào nữa. Những tuyên bố, thông báo, những lời phát biểu của ông vẫn được phát đi từ Văn phòng Tổng thống, nhưng tuyệt nhiên không có hình ảnh nào của ông xuất hiện.

Ngay cả trong ngày lễ Eid, ngày lễ lớn của người Hồi giáo, ông Buhari cũng không có mặt mà chỉ phát biểu với công chúng Hồi giáo thông qua một đoạn ghi âm được phát lại. Trong đoạn ghi âm này, người ta đã nghe được giọng nói... yếu ớt của ông.