Thổ Nhĩ Kỳ: “Người đàn bà thép” thách thức ông Erdogan
Cách đây vài tháng, nữ chính khách Meral Aksener đứng gần một bức tượng ông Mustafa Kemal Ataturk, nhà sáng lập nước Thổ Nhĩ Kỳ hiện đại, trong một cuộc tập hợp những người ủng hộ mình tại thị trấn Giresun bên bờ Biển Đen. Tại đó, Aksener đã phê phán chính sách lãnh đạo đất nước của Tổng thống Recep Tayyip Erdogan, chỉ trích đảng cầm quyền Công lý và Phát triển (AKP) dung dưỡng cho tham nhũng tràn lan. Ở một góc xa trong khuôn viên, một tấm biểu ngữ được căng lên ghi dòng chữ “Hãy cứu giúp chúng tôi, người đàn bà thép ơi”.
Aksener đang nổi lên với tư cách là người duy nhất được tin cậy có đủ khả năng thách thức quyền lực của Tổng thống Erdogan sau 16 năm cầm quyền. Khi ông Erdogan tuyên bố bầu cử trước hạn hồi tháng 4-2018, bà Aksener là người đầu tiên tuyên bố ra tranh cử đối lập với ông.
Các thăm dò dư luận gần đây cho thấy ông Erdogan sẽ giành chiến thắng dễ dàng tại vòng một cuộc bỏ phiếu, nhưng bước sang vòng hai sẽ vô cùng khó khăn nếu ông phải đối đầu với bà Aksener. Và Aksener, Chủ tịch đảng Iyi (Tốt), tự tin vào khả năng làm nên lịch sử của mình trong cuộc đấu sắp tới.
Bà phân tích với báo chí về khả năng chiến thắng của mình: Ở vòng đầu tiên, cử tri chỉ nên bỏ phiếu bầu cho ứng cử viên mình ủng hộ. Ở vòng hai, các ứng cử viên đối lập cần gác lại những bất đồng quan điểm để chung sức ủng hộ ứng cử viên đối lập duy nhất còn lại, cho dù người đó là ai. Bà tuyên bố: “Đã đến lúc những người đàn ông nắm quyền phải run sợ”.
Theo quan điểm của bà Aksener, cuộc bầu cử tổng thống lần này có ý nghĩa rất quan trọng đối với vận mệnh tương lai đất nước Thổ Nhĩ Kỳ. Nó hoặc là sẽ mở ra hướng đi mới, thoát khỏi sự kiềm hãm khắc nghiệt hay sẽ tiếp tục chịu sự lãnh đạo độc đoán của Erdogan. Sự vươn lên nắm giữ quyền lực của đảng AKP và ông Erdogan cách đây 16 năm đã làm thay đổi mạnh mẽ cục diện và môi trường chính trị Thổ Nhĩ Kỳ.
AKP không chỉ thống lĩnh thành phần chính trị bảo thủ mà cả dân tộc chủ nghĩa. Sự liên minh với đảng Phong trào Dân tộc (MHP) đã giúp cho AKP và Tổng thống Erdogan dễ dàng giành thắng lợi trong cuộc trưng cầu ý dân sửa đổi hiến pháp vào năm 2017, qua đó giúp ông Erdogan thâu tóm quyền lực cực lớn trong tay.
| Bà Meral Aksener, Phía sau lưng bà là bức chân dung nhà sáng lập nước Thổ Nhĩ Kỳ hiện đại Mustafa Kemal Ataturk. |
Năm nay 62 tuổi, Aksener được biết đến là một phụ nữ Hồi giáo rất ngoan đạo nhưng cũng rất mạnh mẽ. Ông bà của Aksener là người di cư từ Hy Lạp sang Thổ Nhĩ Kỳ vào năm 1923 trong một cuộc hoán đổi dân sau cuộc chiến giành độc lập của Thổ Nhĩ Kỳ.
Xuất thân là một nhà quản lý ở trường đại học, Aksener bắt đầu tham gia chính trị vào năm 1995 khi được bầu làm Phó Tỉnh trưởng tỉnh Istanbul, thành viên đảng Con đường Sự thật (DYP). Sau đó, bà làm Bộ trưởng Nội vụ Thổ Nhĩ Kỳ trong hai năm 1996-1997, nhưng đã rời khỏi nội các sau vụ việc quân đội ra bản thông cáo tháng 2-1997 dẫn đến việc Thủ tướng Necmettin Erbakan từ chức, chấm dứt liên minh cầm quyền.
Đến năm 1999, Aksener bắt đầu được bầu vào quốc hội và tái đắc cử vào các năm 2007 và 2011 với tư cách thành viên của đảng MHP. Tuy nhiên, năm 2016 xảy ra mâu thuẫn giữa Aksener với lãnh đạo đảng MHP xung quanh việc ủng hộ hay chống lại ý định sửa đổi hiến pháp của Tổng thống Erdogan. Từ đó, Aksener quyết định tách ra thành lập đảng Iyi, chính thức công bố sự ra đời của đảng này vào tháng 10-2017.
Aksener bước vào cuộc tranh cử với lời hứa sẽ dẹp bỏ hệ thống quyền lực tổng thống, củng cố lại các mối quan hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ với Liên minh châu Âu và khôi phục lại trật tự pháp luật ở Thổ Nhĩ Kỳ vốn đã mất cân bằng nghiêm trọng do tình trạng khẩn cấp được áp đặt tại đất nước này suốt từ sau vụ đảo chính bất thành tháng 7-2016 đến nay.
Trao đổi với báo chí, Aksener cho rằng việc tái lập trật tự pháp luật có ý nghĩa rất quan trọng đối với Thổ Nhĩ Kỳ. Là một người Hồi giáo ngoan đạo, nhưng Aksener vẫn cho rằng đất nước Hồi giáo đông dân nhất châu Âu cần phải được lãnh đạo dựa trên pháp luật, và pháp luật được tạo ra hay sửa đổi đều cần phải phục vụ ý muốn của người dân.
Aksener phản đối mạnh mẽ hệ thống chính trị chỉ duy nhất một người nắm trong tay toàn bộ quyền lực lãnh đạo đất nước, vì nó làm phương hại đến sự phát triển của đất nước Thổ Nhĩ Kỳ.
Aksener trở thành ứng cử viên “mặc định” đại diện cho phe đối lập trước ông Erdogan một phần bởi cựu Tổng thống Abdullah Gul, nhà đồng sáng lập đảng AKP, đã quyết định không ra tranh cử, còn ứng cử viên sáng giá khác là ông Selahattin Demirtas, lãnh đạo đảng Dân chủ Nhân dân (HDP) của người Kurd thì đang bị giam giữ trong tù.
Bà hy vọng sẽ thu hút lá phiếu của những người bất mãn rời bỏ hàng ngũ đảng AKP, những cử tri bảo thủ không hài lòng với đường lối lãnh đạo đất nước hiện tại và tình trạng tham nhũng tràn lan trong đảng cầm quyền AKP và thành phần đối lập chán ngán cảnh khối chính trị đối lập của mình luôn bất lực trước Erdogan trong mọi cuộc bầu cử. Tuy nhiên, Aksener cũng cần phải nỗ lực để thuyết phục những thành phần cử tri cánh hữu và người Kurd vì quá khứ chính trị dân tộc cực đoan và kỳ thị chủng tộc của bà khi bà làm Bộ trưởng Nội vụ vẫn còn chưa phai trong tâm trí những người này.
Người Kurd lâu nay vốn rất e ngại các chính khách dân tộc chủ nghĩa, càng khó thuyết phục họ hơn do những gì bà Aksener đã làm đối với họ trong thập niên 1990.
Giành được lá phiếu của những thành phần cử tri nêu trên sẽ góp phần đáng kể tạo lợi thế cho bà Aksener tại vòng hai cuôc bỏ phiếu. Nhưng đó sẽ là một cuộc chiến không dễ dàng, nó đòi hỏi sự nỗ lực rất lớn ở “Người đàn bà thép”.