Trưởng Chi nhánh CIA trong mối quan hệ giữa Mỹ và Afghanistan

Do đó, Trưởng Chi nhánh CIA - hay Spider - đã trở thành nhân vật trung gian quyền lực nòng cốt ở hậu trường tại thành phố Kabul, theo tiết lộ của các quan chức Mỹ đương chức cũng như những nhà ngoại giao và nhân vật quân sự hiện đã rời chức vụ.

Trong tháng 4/2010, khi Tổng thống Karzai đột ngột chỉ trích những đồng minh phương Tây của ông, lúc đó Nhà Trắng lập tức liên lạc với Trưởng Chi nhánh CIA ở Kabul để xoa dịu tình hình. Kênh ngoại giao bất thường này một phần là biện pháp của Washington trong mối quan hệ mong manh của Mỹ với tổng thống không kiên định của Afghanistan.

"Karzai cần được dỗ dành thường xuyên", như một cựu đồng nghiệp của Trưởng Chi nhánh CIA nói. CIA có vai trò nổi bật ở Afghanistan và đôi lúc phải cáng đáng những sứ mạng ngoại giao chính thức. Và điều đó đã làm phức tạp thêm tình hình.

Những bước thăng trầm trong quan hệ Mỹ và Afghanistan có thể kể như sau. Tháng 12/2001, trong một cuộc tấn công vào Kandahar, quân đội Mỹ đánh bom nhầm vào điểm gặp gỡ giữa Spider, Hamid Karzai và các lãnh đạo phe đối lập khác của Afghanistan. Hậu quả là 3 người Mỹ bị thương và 5 người Afghanistan bị giết chết. Không lâu sau, Karzai biết tin ông được chọn làm lãnh đạo chính quyền lâm thời mới của Afghanistan.

Tháng 3/2002, các lực lượng bán quân sự của CIA, trong đó bao gồm Spider, và quân đội Mỹ tiến hành chiến dịch Anaconda chống Al-Qaeda và Taliban. Tháng 12/2009, một  người Jordan của CIA đưa tin rằng điệp viên hai mang đã đánh bom liều chết tại một căn cứ CIA hẻo lánh gần Khost, Afghanistan, giết chết 7 nhân viên CIA và nhân viên cộng tác tư nhân - đây được coi là vụ tấn công chết nhiều người nhất nhằm vào CIA trong nhiều thập niên qua.

Tháng 4/2010, Tổng thống Karzai liên tục công kích chống phương Tây, cho rằng họ can thiệp vào những cuộc bầu cử ở Afghanistan trong tháng 8/2009. Tháng 5/2010, Tổng thống Karzai viếng thăm Washington và yêu cầu hai người cùng đi với ông là Spider và tướng Stanley McChrystal. Karzai nói về "quan hệ đối tác thẳng thắn" với Mỹ. Tháng 8/2010, Tổng thống Karzai đòi kiểm soát 2 nhóm độc lập chống tham nhũng sau vụ bắt giữ một sĩ quan quân đội hàng đầu và mới đây, Karzai lại đề cập đến yêu cầu này gây căng thẳng trở lại với Mỹ và phương Tây.

Đặc biệt, vai trò của Spider đã dẫn đến những sự căng thẳng với Đại sứ Mỹ Karl Eikenberry ở Afghanistan. Các quan chức nói, đại sứ đã phản đối sự quay trở lại Kabul của Trưởng Chi nhánh CIA, người trước đó từng giữ chức vụ tương tự trong chiến tranh. Ngoài Spider, những người khác bao gồm Đại sứ Eikenberry và Chỉ huy liên quân mới là tướng David Petraeus cũng như số quan chức cao cấp của NATO cũng cố gắng xây dựng mối quan hệ thân thiết với Tổng thống Karzai.

Một số quan chức lo ngại rằng, sự lệ thuộc của Mỹ vào những quan hệ cá nhân để đối phó với Kabul là chưa đủ. Nhưng chính quyền Obama nói, Nhà Trắng không dựa dẫm thái quá vào những quan hệ cá nhân và tuyên bố Mỹ chỉ là tập trung vào việc thiết lập những mục tiêu chính sách được chia sẻ rộng rãi. Trong khi đó George Little, người phát ngôn của CIA, nói:

"Những lãnh đạo của chúng tôi được chọn do khả năng hành động, lãnh đạo và kiến thức của họ về khu vực". Trưởng Chi nhánh CIA ở Afghanistan, cựu lính thủy đánh bộ ở tuổi 50, được đồng nghiệp gọi là "Spider" và CIA không muốn tiết lộ danh tính của nhân vật này. Ngoài mối quan hệ đặc biệt với Tổng thống Karzai, Spider còn là người có vai trò điều hành những chiến dịch của CIA ở Afghanistan.

CIA đã mở rộng sự hiện diện của họ ở Afghanistan từ 20% đến 25% - một sự hiện diện lớn nhất ở hải ngoại kể từ sau chiến tranh Việt Nam. Khoảng vài trăm sĩ quan CIA được điều đến Afghanistan và con số này còn đông hơn ở Iraq tại cao trào chiến tranh.

Theo các đồng nghiệp của Spider, Trưởng Chi nhánh CIA và tướng McChrystal đã củng cố những mối quan hệ ở Iraq và Afghanistan. Spider gặp Karzai trước khi xảy ra chiến tranh Afghanistan, khi mà người Mỹ cùng làm việc với Karzai và những thủ lĩnh bộ tộc khác chống Taliban. Lúc đó Kazai ở Pakistan, nơi Spider và đồng nghiệp tình báo đang cố gắng săn lùng Osama bin Laden và Al-Qaeda. Sau ngày 11/9/2001, khi CIA chuẩn bị cho cuộc xâm lược của Mỹ vào Afghanistan, Spider được chỉ định làm việc với ông Karzai. "Ông (Spider) luôn ở bên cạnh Karzai nhiều hơn những người khác", một cựu sĩ quan tình báo nói.

Trong tình hình hỗn loạn của tháng 12/2001, một sĩ quan quân đội Mỹ đã tình cờ ra lệnh thả một quả bom xuống địa điểm gặp mặt giữa Karzai và một số thủ lĩnh bộ tộc khác. Lúc đó Spider đã lấy thân mình che chắn cho ông Karzai, do đó ông càng được vị Tổng thống Afghansitan tương lai tin tưởng hơn và từ đó mối quan hệ giữa hai người càng thêm gắn bó.

Một quan chức Afghansitan nói, ông Karzai và ban tham mưu của tổng thống đánh giá cao con người thẳng thắn của Spider. Quan chức này kể lại những cuộc bàn luận thẳng thắn giữa Afghanistan và các quan chức CIA về một số vấn đề phức tạp như là sự cần thiết tiếp xúc với các thủ lĩnh quân phiến loạn.

Lính Mỹ tại căn cứ không quân Kandahar, năm 2002.

Trong chiến dịch Anaconda năm 2002 chống Al-Qaeda, nhân viên CIA cùng phối hợp hành động với lực lượng đặc nhiệm Mỹ và chiến binh Afghanistan. Khi lực lượng Afghanistan bị tấn công nguy hiểm, chính Spider đã dẫn họ đến một nơi an toàn hơn. Chiến dịch Anaconda đã củng cố thêm cho mối quan hệ giữa ông Spider với ông Karzai. Spider rời Hải quân Mỹ trong thập niên 70 của thế kỷ trước và sau đó gia nhập đơn vị tiến hành các chiến dịch bán quân sự của CIA, được gọi là "Nhánh cơ sở của Ban phụ trách các hoạt động đặc biệt".

Theo lời của một số cựu nhân viên CIA, đơn vị này hoạt động mạnh trong thập niên 80 ở khu vực Trung Mỹ và giúp huấn luyện người Afghanistan chiến đấu chống lại quân đội Liên Xô. Spider từng giữ vai trò chỉ huy ở Bosnia và trải qua một phần thời gian ở Iraq. Năm 2004, Spider bắt đầu nhận trách nhiệm đầu tiên ở Kabul trong vị trí Trưởng Chi nhánh CIA. Nhiệm vụ của Spider là săn lùng những mục tiêu có giá trị cao. Spider cũng bắt đầu giữ vai trò xoa dịu những quan hệ căng thẳng giữa Mỹ và phương Tây với Tổng thống Afghanistan.

CIA thường xuyên thay đổi trưởng chi nhánh tình báo của họ ở hải ngoại. Khi đến kỳ phải thay người mới vào vị trí trưởng chi nhánh CIA ở Kabul, ứng viên được chọn không làm vừa lòng Bộ Ngoại giao Mỹ và cả Tổng thống Karzai. Lúc đó ông Karzai đã yêu cầu phục hồi chức vụ cho Spider, lúc đó người này đang ở Mỹ và tính đến chuyện về hưu. Và cuối cùng yêu cầu của ông Karzai được CIA chấp nhận, bất chấp sự chỉ định trở lại Spider gây sự chống đối từ Đại sứ Mỹ Eikenberry ở Afghanistan.

Spider quay trở lại Afghanistan lần thứ hai vào cuối năm 2009 ngay khi xảy ra thảm họa của CIA - một người đưa tin người Jordan là điệp viên hai mang đã đánh bom liều chết nhằm vào một cơ sở của CIA giết chết 7 người. Tuy nhiên, Spider không bị truy cứu trách nhiệm phạm sai sót trong tuyển mộ điệp viên.

Giành được sự hợp tác chặt chẽ của Tổng thống Karzai là điều trọng tâm trong chiến lược của Mỹ, nhất là  khi mà những cuộc tranh luận nổ ra ngày càng nhiều về những vấn đề nhạy cảm ở Afghanistan  như là tham nhũng và hòa giải với Taliban. Tổng thống Karzai không tin tưởng nhiều quan chức được Mỹ chỉ định đến Afghanistan.

Đại sứ Eikenberry cố gắng chia cắt Spider với Tổng thống Karzai. Nhưng mối quan hệ đặc biệt giữa hai người này đã gây chú ý cho Nhà Trắng nên từ đó họ đã gạt bỏ đề nghị của Đại sứ Eikenberry và mong muốn sử dụng ông Spider để xoa dịu ông Karzai. Nhà Trắng cũng muốn Spider đóng thêm vai trò cố vấn cho tướng Petraeus. Vị tướng này chưa từng phục vụ ở Afghansitan trước đây nhưng từng làm việc với Spider khi cả hai hoạt động ở Iraq